Theo Công văn số 8150/BNV-TCBC ngày 18/9/2025, Bộ Nội vụ đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nghiên cứu, rà soát sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý, trong đó có sắp xếp cơ sở giáo dục đào tạo.
Việc sắp xếp được thực hiện theo tinh thần chỉ đạo tại Công văn số 59-CV/BCĐ ngày 12/9/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW.
Sắp xếp theo số lượng hay theo nhu cầu thực tiễn?
Đáng chú ý, Công văn 8150/BNV-TCBC nêu đề xuất “tối đa mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương không quá 03 trường dạy nghề (không tính các trường tự bảo đảm chi thường xuyên trở lên)”.
Tuy nhiên, khái niệm “trường dạy nghề” hiện không tồn tại trong hệ thống pháp luật, dẫn đến cách hiểu khác nhau ở các địa phương. Có nơi chỉ sắp xếp trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục nghề nghiệp-giáo dục thường xuyên và trường trung cấp; có nơi lại đưa cả trường cao đẳng vào diện sắp xếp.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Nhà giáo ưu tú, Thạc sĩ Lâm Văn Quản - Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh nhìn nhận, vấn đề lớn nhất hiện nay là sự chưa thống nhất giữa văn bản hướng dẫn và Luật hiện hành, tạo ra sự thiếu thống nhất trong nhận thức và triển khai.
Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh phân tích, Luật Giáo dục nghề nghiệp (2014) đã chính thức sử dụng khái niệm “cơ sở giáo dục nghề nghiệp” (bao gồm trường cao đẳng, trường trung cấp, và trung tâm nghề nghiệp). Thuật ngữ “trường dạy nghề” đã bị loại bỏ khỏi hệ thống pháp lý.
Tuy nhiên, Công văn 8150 của Bộ Nội vụ vẫn sử dụng thuật ngữ “tối đa 03 trường dạy nghề”, gây khó khăn trong việc xác định phạm vi: là 03 trường cao đẳng, 03 trường trung cấp, hay tổng cả hai?
Bên cạnh đó, Công văn 8150 đề xuất hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp và trung tâm giáo dục thường xuyên thành “trường trung học nghề” tương đương cấp trung học phổ thông trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo để cung ứng dịch vụ sự nghiệp công theo khu vực liên phường, xã. Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), dự kiến thông qua trong kỳ họp Quốc hội tới đây, cũng bổ sung chính sách đột phá về việc hình thành chương trình trung học nghề.
“Như vậy, bản thân Công văn 8150 đã thể hiện ý muốn thay đổi hệ thống, nhưng lại sử dụng một thuật ngữ (trường dạy nghề). Sự không thống nhất về thuật ngữ này có thể dẫn tới sự xáo trộn, cản trở việc quy hoạch lại mạng lưới giáo dục nghề nghiệp theo đúng tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW”, ông Lâm Văn Quản nhận định.
Chia sẻ thêm, Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh Lâm Văn Quản nhìn nhận, chủ trương tinh gọn, sắp xếp lại là cần thiết.
Tuy nhiên, việc áp dụng con số “tối đa 03 trường công lập” (trừ các trường tự chủ chi thường xuyên trở lên) như một tiêu chí định lượng cứng cho mọi tỉnh/thành phố là thiếu linh hoạt và không phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế-xã hội đa dạng của đất nước.
Theo ông, các tỉnh/thành phố có quy mô dân số và nhu cầu nhân lực kỹ thuật cao như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ,... cần một mạng lưới các cơ sở đào tạo công lập có chất lượng, quy mô lớn để dẫn dắt thị trường và đào tạo nguồn nhân lực chiến lược.
Ví dụ: Việc Thành phố Hồ Chí Minh đang chủ động sáp nhập các trường trung cấp vào cao đẳng hoặc nâng cấp thành cao đẳng cho thấy địa phương đang ưu tiên nâng cao chất lượng và quy mô, nhưng con số "03 trường" có thể tạo ra rào cản cho sự phát triển này.
Ngược lại, việc duy trì 03 trường công lập tại các địa phương miền núi, dân số ít có thể gây dàn trải nguồn lực.
Do đó, việc sắp xếp không nên dựa vào một con số cứng mà cần dựa trên tiêu chí định hướng để địa phương có thẩm quyền linh hoạt căn cứ vào quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội và nhu cầu nhân lực thực tế.
Đồng quan điểm, thầy Trịnh Cao Khải - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội thừa nhận, cách hiểu về thuật ngữ “03 trường dạy nghề” hiện chưa thống nhất, dễ dẫn tới nhiều cách vận dụng khác nhau ở các địa phương.
Theo thầy Khải, trong bối cảnh cả nước đang tập trung cho cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và cơ sở giáo dục nghề nghiệp nói riêng cũng cần được sắp xếp lại, nhằm tinh gọn đầu mối, nâng cao hiệu quả và hiệu lực hoạt động. Tuy nhiên, việc sắp xếp không thể chỉ chạy theo số lượng, mà phải được tính toán kỹ lưỡng cả về quy mô lẫn chất lượng đào tạo.
“Thu gọn đầu mối có thể là cần thiết, nhưng nếu quá ít sẽ tạo ra những hệ lụy không mong muốn. Khi các trường không còn sự cạnh tranh thì động lực nâng cao chất lượng cũng suy giảm. Chỉ khi có sự cạnh tranh lành mạnh, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp mới nỗ lực hơn để đáp ứng nhu cầu người học và thị trường lao động,” thầy Khải nhấn mạnh.
Từ đó, vị lãnh đạo cho rằng, không nên giới hạn cứng số lượng “03 trường” cho mỗi địa phương. Việc quy hoạch cần được gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của từng tỉnh, thành phố, đồng thời bảo đảm sự phân bổ hợp lý về ngành nghề.
“Mỗi địa phương có lợi thế riêng về phát triển kinh tế, nên hệ thống trường nghề cũng phải được thiết kế linh hoạt để cung cấp đúng ngành nghề, nhân lực mà địa phương cần,” thầy Khải đề xuất.
Làm rõ khái niệm để thống nhất
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Lâm Văn Quản cũng bày tỏ, hiện nay, trung tâm giáo dục nghề nghiệp-giáo dục thường xuyên là đơn vị sự nghiệp công lập đa chức năng, vừa đào tạo nghề, vừa thực hiện nhiệm vụ giáo dục thường xuyên như xóa mù chữ, bổ túc văn hóa, cấp bằng trung học phổ thông cho người lớn hay tổ chức các chương trình giáo dục cộng đồng. Việc hợp nhất và chuyển đổi thành “trường trung học nghề” (tương đương cấp trung học phổ thông và trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo) lo ngại mất đi vai trò then chốt trong thúc đẩy học tập suốt đời.
Thực tế, chức năng của trường trung học nghề chủ yếu tập trung vào dạy văn hóa kết hợp đào tạo nghề cho học sinh sau trung học cơ sở. Trong khi đó, những nhiệm vụ thiết yếu của giáo dục thường xuyên như bồi dưỡng kỹ năng cho người lao động lớn tuổi, xóa mù chữ hay mở lớp chuyên đề ngắn hạn có thể bị lu mờ.
Từ thực tế đó, ông Lâm Văn Quản cho rằng để việc sắp xếp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập đạt hiệu quả và đồng bộ với Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp mới, cần tập trung vào một số giải pháp:
Trước hết, phải thống nhất thể chế và định danh, làm rõ khái niệm cũng như cơ chế chuyển đổi trong luật, đặc biệt là xác định rõ “trường trung học nghề” sẽ được định danh như thế nào để vừa đảm bảo tính liên thông, vừa không làm mất đi vai trò giáo dục thường xuyên của đơn vị tiền thân.
Bên cạnh đó, chức năng của từng mô hình cũng cần được phân định rõ ràng, trong đó nếu chuyển đổi sang mô hình mới thì phải có cơ chế duy trì nhiệm vụ giáo dục thường xuyên. Nhiệm vụ này có thể giao cho một đơn vị công lập cấp xã hoặc cho một bộ phận chuyên trách trong trường trung học nghề, song cần kèm theo nguồn lực và ngân sách riêng để triển khai.
Việc sắp xếp cũng cần dựa trên một bộ tiêu chí linh hoạt, không áp dụng cứng nhắc, mà phải gắn với các yếu tố như dân số trong độ tuổi lao động, quy mô doanh nghiệp, nhu cầu nhân lực chất lượng cao và vai trò kinh tế - xã hội của từng địa phương, vùng.
Ông Quản nhấn mạnh, cần phân loại các cơ sở theo mức độ tự chủ, khuyến khích những trường cao đẳng, trung cấp công lập đã đạt mức tự chủ chi thường xuyên trở lên, còn chính sách sắp xếp nên tập trung vào những trường chưa tự chủ hoặc hoạt động kém hiệu quả.
Song song với đó, cần đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích phát triển các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ngoài công lập có chất lượng cao, coi đây là giải pháp bền vững để giảm gánh nặng cho ngân sách và đáp ứng kịp thời nhu cầu đào tạo nhân lực theo sát yêu cầu của doanh nghiệp.
