Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là kim chỉ nam cho các cơ sở giáo dục hoạt động tới đây.
Đối với giáo dục nghề nghiệp, một trong những nội dung được Nghị quyết 71 nhấn mạnh là cần có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề; khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Liên quan đến vấn đề này, lãnh đạo một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã có chia sẻ về thực tế hoạt động tại đơn vị cũng như có những góp ý để việc thực hiện Nghị quyết sát với thực tiễn.
Trường nghề còn khó khăn trong việc thu hút chuyên gia, người lao động có tay nghề cao
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Cao Văn Thích - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghề Dân tộc nội trú An Giang (tỉnh An Giang) cho rằng, Nghị quyết 71 có vai trò quan trọng đối với giáo dục nghề nghiệp nói chung và các trường nghề nói riêng.
Trước yêu cầu chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI) và hội nhập quốc tế, Nghị quyết mang tới cú hích cho giáo dục nghề nghiệp về cơ chế, mô hình, nguồn lực cần thiết, đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Cùng với đó, Nghị quyết cũng tạo động lực cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chuyển đổi mô hình đào tạo, liên kết doanh nghiệp, đảm bảo đầu ra và nâng tầm chất lượng giáo dục nghề nghiệp.
Theo thầy Thích, việc có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề theo Nghị quyết 71 sẽ giúp cho các trường nghề có được đội ngũ giảng dạy không chỉ có kiến thức tốt mà còn có kỹ năng thực tế cao, cập nhật những công nghệ, quy trình mới nhất của ngành. Điều này giúp chương trình đào tạo của nhà trường không bị lạc hậu và bám sát nhu cầu của thị trường lao động.
Song, thực tế việc thu hút chuyên gia, lao động tay nghề cao của trường nghề vẫn tồn tại một số rào cản.
Một trong những lý do chính là mức lương, chế độ và ưu đãi dành cho đội ngũ này chưa tương xứng, khiến nhiều nhân sự chọn làm việc tại doanh nghiệp hoặc chuyển sang cơ sở giáo dục đại học, nơi có chế độ đãi ngộ tốt hơn.
Cùng với đó, một số trường nghề còn gặp khó khăn trong tìm kiếm những giảng viên chuyên sâu, nhất là với các ngành, nghề đang có nhu cầu lao động cao như: Công nghệ ô tô, Điện công nghiệp, Kỹ thuật máy lạnh và Điều hòa không khí,…
Trước những khó khăn trên, thầy Thích cho biết, nhà trường đã xây dựng chiến lược phát triển trong thời gian tới, nhằm thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề.
Thực hiện Luật Nhà giáo (Luật số 73/2025/QH15), nhà trường sẽ tập trung thu hút các chuyên gia và người lao động có tay nghề để nâng cao chất lượng đào tạo. Cụ thể, trường sẽ áp dụng các chính sách ưu tiên tuyển dụng, tiếp nhận, đặc biệt ưu tiên đối với nhân sự có kinh nghiệm thực tiễn, kỹ năng nghề cao, kinh nghiệm sản xuất, dịch vụ phù hợp. Đồng thời, bổ sung cơ chế về tiền lương, phụ cấp và ưu tiên đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch bổ nhiệm với đội ngũ chuyên gia giảng dạy.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Trần Minh Đức - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Việt Đức (tỉnh Thái Nguyên) cho rằng, việc các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động có tay nghề cao về giảng dạy là một điều rất cần thiết. Sự tham gia của đội ngũ này giúp học viên được học và rèn luyện những kỹ năng thực hành chuẩn xác, đặc biệt là trong các ngành nghề đòi hỏi tay nghề cao. Hơn nữa, việc sở hữu đội ngũ giảng viên là các chuyên gia đầu ngành còn giúp trường nghề nâng cao được uy tín và chất lượng đào tạo.
Tuy nhiên, việc thu hút và giữ chân đội ngũ chuyên gia, người lao động có tay nghề cao tại trường nghề còn gặp nhiều khó khăn.
Trên thực tế, so với các doanh nghiệp lớn có môi trường làm việc và thực hành tốt, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp không có được những điều kiện tương tự. Dù các chuyên gia sẵn sàng gắn bó, nhưng nếu cơ sở không thể cung cấp chế độ đãi ngộ tốt và môi trường làm việc thuận lợi, việc hợp tác sẽ trở nên khó khăn, không tìm được tiếng nói chung. Thách thức này càng lớn hơn đối với những trường ở khu vực không phải trung tâm, nơi không có sức hút và điều kiện tốt như ở các thành phố lớn.
Tại nhà trường, trong hơn 10 năm qua, trường không tuyển được đội ngũ giảng viên phụ trách giảng dạy, thậm chí nhiều giảng viên đã đến tuổi nghỉ hưu. Chính vì vậy, việc mời các chuyên gia, nghệ nhân hay người lao động có tay nghề cao về giảng dạy là thách thức lớn đối với trường.
Hiện tại, nhà trường chỉ có thể chi trả theo chế độ cơ bản dành cho đội ngũ giảng dạy, bao gồm lương và phụ cấp, nhưng chưa có những chính sách đãi ngộ đặc biệt đủ hấp dẫn.
Trong khi đó, khi đưa ra quyết định chuyển đổi công việc, các chuyên gia có tay nghề cao sẽ so sánh mức thu nhập của doanh nghiệp với mức lương nếu làm giảng viên. Dù môi trường giáo dục có phúc lợi và được xã hội nhìn nhận tốt, nhưng nếu thu nhập không được đảm bảo, trường nghề rất khó để thu hút và giữ chân đội ngũ chuyên gia có tay nghề cao để giảng dạy.
Ngoài doanh nghiệp, các chuyên gia có tay nghề cao thường được nhiều nơi săn đón, tạo ra sự cạnh tranh lớn. Nếu không có những cơ chế và chính sách riêng đủ mạnh, trường nghề sẽ không thể thu hút và giữ chân đội ngũ này.
Do đó, để thu hút và giữ chân được chuyên gia có tay nghề cao tham gia giảng dạy, nhà nước nên có các cơ chế và chính sách hỗ trợ đặc thù với trường nghề.
Còn theo Thạc sĩ Triệu Sỹ Trường - Phó Hiệu trưởng Trường trung cấp Dân tộc nội trú Nghĩa Lộ (tỉnh Lào Cai), khi có chính sách thu hút chuyên gia và người lao động có tay nghề cao vào giảng dạy, sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực với trường nghề.
Điều này không chỉ giúp học viên tiếp cận với những kỹ năng sát thực tế, mà còn mở ra cơ hội thực tập và việc làm tại các doanh nghiệp uy tín, từ đó nâng cao tỷ lệ học viên có việc làm sau khi tốt nghiệp. Mặt khác, các chuyên gia còn hỗ trợ bồi dưỡng kinh nghiệm, kỹ năng và kiến thức thực tiễn cho chính đội ngũ cán bộ và giảng viên của trường.
Song, việc triển khai các chính sách này tại nhà trường vẫn còn nhiều khó khăn, chủ yếu do hai yếu tố gồm nguồn tuyển và vị trí địa lý.
“Trường nằm ở khu vực xa trung tâm và các khu công nghiệp lớn, khiến việc tìm kiếm và tiếp cận các chuyên gia có trình độ cao trở nên khó khăn. Mặc dù trường đã có chính sách thu hút trong quy chế, nhưng lại không có nguồn tài chính dồi dào để chi trả. Ở những năm học trước, nhà trường đã từng mời một số chuyên gia có tay nghề cao từ thành phố Hà Nội lên giảng dạy, nhưng sau đó việc kết nối bị gián đoạn do khoảng cách địa lý và vấn đề tài chính”, thầy Trường cho hay.
Cần đơn giản hóa thủ tục hành chính khi doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp
Một nội dung đáng chú ý trong Nghị quyết 71 là việc khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Theo thầy Trần Minh Đức, đây là một chủ trương kịp thời, giúp nâng cao chất lượng đào tạo đối với nguồn nhân lực trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Song để thực hiện hiệu quả, cần có những giải pháp và điều kiện phù hợp để việc thành lập đạt hiệu quả cao nhất.
Trên thực tế, các doanh nghiệp hiện nay vẫn muốn tiếp nhận nhân sự từ cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tuyển dụng lao động đã được đào tạo sẵn, thay vì chủ động tham gia vào quá trình đào tạo. Dù một số doanh nghiệp lớn có chiến lược lâu dài để hợp tác với trường nghề nhằm hỗ trợ về tài chính, cơ sở vật chất hoặc trang thiết bị, nhưng số lượng này chưa nhiều.
“Thực tế, chỉ có những doanh nghiệp, tập đoàn lớn mới đủ khả năng và nguồn lực để thành lập một cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này chủ yếu đầu tư cho chính họ, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ trực tiếp cho hoạt động của mình, chứ không phải để cung cấp lao động cho các doanh nghiệp khác.
Còn đối với những doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giảng dạy và đảm bảo tính pháp lý như một trường học thu nhỏ. Song, nếu nguồn lực tài chính không đủ mạnh, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc thành lập các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Do đó, để khuyến khích các doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp, nhà nước cần có những cơ chế và chính sách hỗ trợ cụ thể. Tuy nhiên, việc các doanh nghiệp có thực sự sẵn sàng làm điều này hay không vẫn là một vấn đề cần cân nhắc, bởi họ luôn tính toán đến hiệu quả đầu tư.
Còn theo thầy Triệu Sỹ Trường, doanh nghiệp có nhiều lợi thế để thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp do doanh nghiệp thành lập có thể chủ động về tài chính, không bị phụ thuộc bởi hệ số lương theo quy định. Điều này cho phép họ sẵn sàng đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và chiêu mộ được những chuyên gia, người có tay nghề cao về giảng dạy. Nhờ đó, chất lượng đào tạo nghề được nâng cao, việc thu hút được nhân tài và đội ngũ giảng viên chất lượng cao cũng trở nên dễ dàng hơn.
Đối với người học, việc theo học tại một trường nghề do doanh nghiệp thành lập mang lại nhiều lợi thế rõ rệt. Họ sẽ được tiếp cận trực tiếp với công nghệ hiện đại và quy trình sản xuất của doanh nghiệp. Từ đó, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành và tạo ra cơ hội việc làm ngay sau khi tốt nghiệp tại chính doanh nghiệp đó.
Tuy nhiên, để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thành lập bởi doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, cần có những điều kiện cụ thể trong việc thành lập.
Trước hết, cơ sở giáo dục cần có sự quản trị tốt để đảm bảo chất lượng đào tạo. Những cơ sở này không nên chỉ đào tạo theo kiểu “độc quyền” cho riêng doanh nghiệp của mình, mà cần kết hợp và hỗ trợ các cơ sở giáo dục khác.
Đồng thời, việc đồng bộ hóa trong quy trình đào tạo và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật cũng cần được chú trọng. Điều này nhằm đảm bảo rằng học viên có thể làm việc ở nhiều môi trường khác nhau, phòng trường hợp doanh nghiệp giải thể, giúp người lao động không bị quá phụ thuộc và có nhiều cơ hội phát triển hơn trong tương lai.
Trong khi đó, thầy Cao Văn Thích cho rằng, để khuyến khích doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp và nâng cao sự gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ từ 3 phía: cơ quan quản lý nhà nước, các cơ sở đào tạo nghề, và doanh nghiệp.
Về phía quản lý nhà nước, cần cắt giảm thủ tục hành chính khi doanh nghiệp muốn thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp, quy định rõ ràng về điều kiện, hồ sơ, thời gian xử lý.
Đồng thời, ban hành chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp Trong đó, miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho chi phí đào tạo hoặc đầu tư cơ sở vật chất. Hỗ trợ tài chính trực tiếp, đồng tài trợ cho chương trình đào tạo mà doanh nghiệp triển khai.
Về phía các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cần chủ động kết nối, đặt doanh nghiệp là đối tác chiến lược. Theo đó, trường nghề nên ký thỏa thuận hợp tác đào tạo – thực tập – tuyển dụng với doanh nghiệp ngay từ đầu năm học; đổi mới chương trình đào tạo theo hướng đặt hàng; mời chuyên gia, kỹ sư, nghệ nhân từ doanh nghiệp về giảng dạy một phần chương trình. Đặc biệt cần thiết kế mô hình đào tạo kép để người học vừa học tại trường vừa kết hợp thực hành tại doanh nghiệp theo lộ trình rõ ràng.
Về phía doanh nghiệp, cần chủ động đầu tư vào đào tạo, xem đây là chiến lược phát triển bền vững. Cùng với đó, cử kỹ sư, quản lý kỹ thuật tham gia giảng dạy tại trường hoặc hướng dẫn thực tập sinh, đặt hàng đào tạo và tham gia xây dựng chương trình cũng như đánh giá chất lượng đào tạo.
