LTS: Với những thành tựu nổi bật trong các lĩnh vực internet, mạng xã hội, di động, trí tuệ nhân tạo và robot…cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã tạo ra những thay đổi to lớn trong mọi mặt, làm thay đổi cuộc sống con người và giáo dục là một trong những lĩnh vực sớm chịu nhiều tác động.

Đó vừa là cơ hội và cũng là thách thức đối với không chỉ người học mà ngay cả với người dạy cũng đối mặt với nhiều vấn đề. 

Trước thực tế đó, thầy Lê Đức Ngọc – hiện đang công tác tại Đại học Quốc gia Hà Nội có bài viết gửi tới Báo điện tử Giáo dục Việt Nam trong đó chia sẻ một vài phương pháp, nội dung để thầy cô, học trò có thể tham khảo trong cách dạy và học thời công nghệ số. 

Dạy và học thời 4.0

Do kỹ thuật và công nghệ thông tin và truyền thông phát triển đến mức các thiết bị đầu và cuối kèm theo các phần mềm hỗ trợ, về cơ bản từ trung ương đến địa phương và từng nhà đã có, nên có thể triển khai dạy học qua mạng.

Do tri thức (kiến thức, kỹ năng, phẩm chất thay đổi và phát triển không ngừng để đáp ứng 4.0), nên phải tập trung vào dạy cách học để người học có năng lực tự chủ kiến tạo tri thức.

Nội dung, phương pháp dạy và học thời 4.0

Một là, lựa chọn nội dung cốt lõi của học phần để làm công cụ Dạy Nhận thức (cách tiếp thu) và Dạy Tư duy (cách vận dụng) tri thức học phần đó, để người học có khả năng sử dụng các cách đó kiến tạo kiến thức mới cho mình.

Theo thầy Lê Đức Ngọc, do tri thức thay đổi và phát triển không ngừng để đáp ứng 4.0 nên phải tập trung vào dạy cách học để người học có năng lực tự chủ kiến tạo tri thức.(Ảnh minh họa: VTV)

Hai là, trên cơ sở nội dung cốt lõi đã lựa chọn, xây dựng các câu hỏi tự luận có đáp án để từ đó xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm thô có đáp án (10 câu cho 1 tiết) đối với học phần dạy học đó.

Nếu cung cấp chuẩn đầu ra học phần, xây dựng theo thang Bloom hay Dave và tài liệu hướng dẫn viết câu hỏi, thì ngân hàng câu hỏi thô này có thể do chính người học xây dựng trong quá trình tự học theo chuẩn đầu ra, khi đó hiệu quả học tập được nâng cao gấp nhiều lần, thay vì giảng các nội dung cho người học.

Ba là, chia sẻ ngân hàng câu trắc nghiệm học phần dạy học cho người học tự học và tổ chức hướng dẫn người học tự học, thông qua đối thoại qua mạng, phân tích cách lựa chọn đáp án câu hỏi (đó là nền tảng của dạy năng lực giải quyết vấn đề) từ những câu trắc nghiệm đòi hỏi Nhận thức (Phân tích, đánh giá và sáng tạo) và Tư duy (Hệ thống, phê phán và sáng tạo) bậc cao.

Bốn là, nhờ tích lũy được năng lực Nhận thức và Tư duy bậc cao - Đó là năng lực gốc của mọi năng lực (những năng lực khác, kể cả phẩm chất cũng chỉ là năng lực thứ cấp), từ đó người học có thể tự học các tri thức khác, tùy theo năng lực, năng khiếu và sở thích cá nhân. Đáp ứng định hướng giáo dục cá thể hóa phù hợp thời đại 4.0.

Cách kiểm tra đánh giá thành quả học tập thời 4.0

Một là, kiểm tra đánh giá thường xuyên: Lên lịch và phổ biến cho từng cá nhân hay nhóm thời điểm hướng dẫn Nhận thức và Tư duy những câu hỏi trắc nghiệm được chọn lọc trong các câu đã chia sẻ.

Qua đó, thực hiện Kiểm tra đánh giá như một hoạt động học tập của các người học (nghĩa là người hướng dẫn có nhận xét đánh giá tinh thần, thái độ và kết quả học tập qua mỗi buổi hướng dẫn).

Hai là, kiểm tra đánh giá cuối kỳ: Chọn ngẫu nhiên 10 câu trắc nghiệm khách quan của ngân hàng câu hỏi (7 câu đã chia sẻ + 3 câu (dễ, trung bình và khó) chưa từng chia sẻ cho người học) làm đề kiểm tra đánh giá trực tuyến có hình ảnh thí sinh. 

Thí sinh đánh dấu chọn đáp án xong thì ghi hình bài làm của thí sinh và yêu cầu thí sinh trả lời vì sao chọn đáp án của 1 câu khó nhất và 1 câu trung bình trong 10 câu đề đã ra, thế là đủ đánh giá cho điểm năng lực nhận thức và tư duy của thí sinh đó theo thang 10 điểm.

Ngoài kiểm tra đánh giá theo hình thức trắc nghiệm, có thể kiểm tra đánh giá theo tiểu luận, đề án, đồ án…qua mạng nhưng cần có qui định đảm bảo kiểm tra đánh giá chính xác, khách quan.

Áp dụng linh hoạt học chế tín chỉ trong dạy và học qua mạng

Người học đăng ký theo học phần, nhà trường tổ chức hướng dẫn học và kiểm tra đánh giá cuối kỳ theo kế hoạch học kỳ đã công bố.

Học phần lý thuyết chủ yếu qua mạng, học phần thực hành phải thực hành tại cơ sở giáo dục đào tạo, bố trí tập trung theo hoàn cảnh và điều kiện cụ thể.

Giảng viên hay Giáo viên thực hiện hướng dẫn học và kiểm tra đánh giá theo kế hoạch đã công bố.

Người học đóng học phí và nhận kết quả học tập theo từng học phần qua mạng.

Người học tích lũy đủ các học phần và điều kiện tốt nghiệp của chương trình giáo dục đào tạo đã công bố (có sửa đổi khi học qua mạng) thì được cấp bằng của cơ sở đã theo học.

Rõ ràng, thực tế cho thấy, tất cả kỹ thuật và công nghệ để thực hiện dạy và học qua mạng đều đã có và đã dùng đâu đó trên thế giới hay được sáng tạo ở Việt Nam, từ đơn giản như Zalo…đến phức tạp như Moodle, Canvas hay tích hợp quản lý như LMS.

Chúng ta hãy đầu tư tiếp nhận và chia sẻ những kỹ thuật và công nghệ đó để triển khai dạy và học cho thời đại 4.0. Đặc biệt có hiệu quả trong chủ trương của Nhà nước về cách ly để phòng dịch Covid-19.

Học sinh (mẫu giáo, tiểu học và Trung học cơ sở) có thể học tập trung vì các học sinh này ở ngay địa phương, dễ cách ly, nhưng phần lớn sinh viên và một phần học sinh trung học phổ thông không phải người địa phương, một khi dịch mở rộng thì nghỉ học, do đó có nguy cơ truyền dịch rộng rãi đến các địa phương, khó cách ly được. Vì vậy, dạy và học cho các đối tượng này cần áp dụng qua mạng, không tập trung trong giai đoạn hiện nay.