Hiện nay, giáo viên mầm non, phổ thông được phân thành 3 hạng I, II, III để trả lương. Việc trả lương theo hạng phát sinh nhiều bất cập, thiếu khoa học, công bằng, việc bổ nhiệm, thăng hạng,…cũng phát sinh nhiều bất cập, mỗi nơi một kiểu khác nhau.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Thông tư này quy định mã số, bổ nhiệm và xếp lương đối với nhà giáo giảng dạy trong cơ sở giáo dục công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân với nhiều điểm mới nhưng cũng còn nhiều băn khoăn, vướng mắc.
Dự thảo mới, dự kiến giáo viên hạng I, II, III thành 3 loại chức danh mới: giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp
Theo dự thảo Thông tư này quy định mã số, bổ nhiệm và xếp lương đối với nhà giáo mới việc bổ nhiệm, chuyển xếp lương giáo viên dự kiến như sau:
Đối với bậc mầm non:
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên mầm non đối với giáo viên mầm non hạng III; giáo viên mầm non, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A0, từ hệ số lương 2,1 đến hệ số lương 4,89.
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên mầm non chính đối với giáo viên mầm non hạng II; Giáo viên mầm non chính, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A1, từ hệ số lương 2,34 đến hệ số lương 4,98
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên mầm non cao cấp đối với giáo viên mầm non hạng I, Giáo viên mầm non cao cấp, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A2, nhóm A2.2, từ hệ số lương 4,0 đến hệ số lương 6,38.
Đối với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở:
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên tiểu học, trung học cơ sở đối với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở hạng III, Giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A1, từ hệ số lương 2,34 đến hệ số lương 4,98;
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên tiểu học, trung học cơ sở chính đối với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở hạng II, Giáo viên tiểu học, trung học cơ sở chính, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A2, nhóm A2.2, từ hệ số lương 4,00 đến hệ số lương 6,38;
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên tiểu học, trung học cơ sở cao cấp đối với giáo viên tiểu học hạng I, Giáo viên tiểu học, trung học cơ sở cao cấp, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A3, nhóm A3.2, từ hệ số lương 5,75 đến hệ số lương 7,55.
Đối với giáo viên trung học phổ thông:
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông đối với giáo viên trung học phổ thông hạng III, Giáo viên trung học phổ thông, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A1, từ hệ số lương 2,34 đến hệ số lương 4,98;
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông chính đối với giáo viên trung học phổ thông hạng II, Giáo viên trung học phổ thông chính, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A2, nhóm A2.1, từ hệ số lương 4,40 đến hệ số lương 6,78;
Bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông cao cấp đối với giáo viên trung học phổ thông hạng I, Giáo viên trung học phổ thông cao cấp, được áp dụng hệ số lương của viên chức loại A3, nhóm A3.2, từ hệ số lương 5,75 đến hệ số lương 7,55.
Nhiều băn khoăn khi phân thành: giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp
Với dự thảo trên, dự kiến việc chuyển đổi từ hạng sang chức danh mới chỉ có thay đổi một số ít ở hệ số lương giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông cao cấp dự kiến tăng hệ số lương từ 4,4 – 6,78 sang 5,75 đến 7,5, giáo viên trung học phổ thông hạng II có hệ số 4,0 – 6,38 sang chức danh giáo viên trung học phổ thông chính có hệ số lương 4,4 – 6,78, còn lại vẫn như cũ không có thay đổi gì, chỉ có tên gọi là khác, không khác gì chia hạng hiện nay.
Việc phân hạng giáo viên hiện nay hay Bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến xếp giáo viên thành 3 loại chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp nhằm khuyến khích giáo viên phấn đấu, nâng cao năng lực chuyên môn và tạo động lực nghề nghiệp, song trên thực tế lại nảy sinh không ít băn khoăn và bất cập từ thực tiễn hiện nay, chưa tạo đồng thuận và nhiều lo lắng sẽ tiếp tục phát sinh bất cập, thiếu công bằng, khoa học như:
Thứ nhất, cùng công việc như nhau nhưng phân thành giáo viên cao cấp, giáo viên hệ số lương chênh lệch khá cao
Đối với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở theo dự thảo thì cả 3 chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp đều có trình độ cử nhân (đại học).
Về bản chất công việc của giáo viên tại các cơ sở giáo dục là như nhau, không phân biệt loại gì, hạng gì thì cùng giảng dạy, giáo dục học sinh, công tác như nhau, định mức tiết dạy như nhau, tham gia tập huấn, bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn, soạn bài, báo cáo,…như nhau.
Qua thực tiễn chia hạng từ 2015 đến nay, chưa thấy có sự khác biệt nào khi thực hiện nhiệm vụ của giáo viên hạng I, II, III.
Về thực hiện nhiệm vụ thì có giáo viên làm tốt, chưa tốt, trong đó có giáo viên hạng III thực hiện tốt nhiệm vụ, được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, giáo viên hạng I, II chỉ được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ thậm chí không hoàn thành nhiệm vụ.
Theo dự thảo mới, giáo viên hạng III chuyển sang chức danh giáo viên, giáo viên hạng II chuyển sang chức danh giáo viên chính, giáo viên hạng I chuyển sang chức danh giáo viên cao cấp thì tiếp tục phát sinh bất cập, bất hợp lý và thiếu khoa học trong việc xếp lương, chưa giải quyết được bài toán lương khoa học, phù hợp, công bằng.
Thứ hai, không đạt tiêu chuẩn giáo viên thì xếp lương ra sao?
Theo dự thảo về tiêu chuẩn chức danh giáo viên, để được bổ nhiệm chức danh giáo viên (mức thấp nhất) phải có các tiêu chuẩn về nhiệm vụ, chức danh nghề nghiệp.
Giáo viên dự kiến phân thành 3 chức danh: Giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp.
Cụ thể, đối với giáo viên tiểu học phải đáp ứng tiêu chuẩn sau đây:
Về tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng:
Trình độ đào tạo: Có bằng cử nhân trở lên thuộc ngành đào tạo giáo viên tiểu học hoặc phù hợp với môn học cấp tiểu học; hoặc có bằng cử nhân trở lên chuyên ngành phù hợp với môn học, cấp tiểu học và có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm đối với giáo viên tiểu học.
Về tiêu chuẩn bồi dưỡng: Có chứng chỉ bồi dưỡng chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học.
Về tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ:
Nắm được chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, quy định và yêu cầu của ngành, địa phương về giáo dục tiểu học và triển khai thực hiện vào nhiệm vụ được giao;
Xây dựng và thực hiện được kế hoạch dạy học, giáo dục phù hợp với đối tượng học sinh tiểu học, điều kiện của nhà trường và đáp ứng mục tiêu của chương trình giáo dục cấp tiểu học, chuẩn bị, tổ chức dạy học và đánh giá học sinh tiểu học theo quy định;
Áp dụng được phương pháp dạy học và giáo dục, kiểm tra và đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh tiểu học, phát hiện học sinh có năng khiếu, học sinh còn yếu để tiếp tục bồi dưỡng;
Hiểu chương trình giáo dục tiểu học và đề xuất lựa chọn sách giáo khoa phù hợp với đối tượng học sinh tiểu học và điều kiện của nhà trường;
Hiểu các đối tượng học sinh và nắm vững quy định về công tác tư vấn và hỗ trợ học sinh; thực hiện lồng ghép hoạt động tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động dạy học và giáo dục; Phát hiện sớm những biểu hiện bất thường của học sinh lớp phụ trách trong quá trình học tập (nếu có) và có giải pháp tư vấn, hỗ trợ kịp thời;
Tạo dựng được môi trường lớp học thân thiện, an toàn, khuyến khích học sinh sự chia sẻ và thể hiện cảm xúc, Thực hiện đầy đủ các quy định của nhà trường về trường học an toàn, phòng chống bạo lực học đường,
Tạo dựng mối quan hệ lành mạnh, tin tưởng với cha mẹ hoặc người giám hộ của học sinh và các bên liên quan trong việc thực hiện dạy học và giáo dục;
Có năng lực số, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động nghề nghiệp, Sử dụng được các phần mềm ứng dụng cơ bản trong quản lý học sinh tiểu học theo quy định; Hướng dẫn học sinh tiểu học sử dụng thiết bị công nghệ một cách an toàn và hiệu quả;
Sử dụng được ngoại ngữ (ưu tiên tiếng Anh) hoặc tiếng dân tộc theo yêu cầu vị trí việc làm.
Ngoài ra phải thực hiện nhiệm vụ giáo viên tiểu học, phải đảm bảo tiêu chuẩn đạo đức nhà giáo,…
Rất nhiều tiêu chuẩn đặt ra, nhưng nếu giáo viên không đảm bảo một trong các các tiêu chuẩn trên thì sẽ xếp lương, chức danh nghề nghiệp ra sao? Điều này là rất khó vì khi trúng tuyển viên chức, sau hết tập sự thì họ đương nhiên được bổ nhiệm ngạch giáo viên, trong quá trình giảng dạy nếu họ thiếu một trong các tiêu chuẩn thì cũng không thể xếp người đó ở chức danh thấp hơn.
Tương tự, nếu giáo viên hạng I, II không đủ tiêu chuẩn, điều kiện để bổ nhiệm chức danh giáo viên chính, giáo viên cao cấp thì được bổ nhiệm, xếp lương ra sao?
Hiện nay, các quy định hiện hành chưa có quy định “xuống hạng” hay hạ chức danh nghề nghiệp, do đó nếu họ không đủ tiêu chuẩn thì cũng chưa có cơ sở để xếp họ hạ chức danh, hạ hệ số lương.
Thứ ba, phân thành giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp gây tâm lý không tốt đối với giáo viên, học sinh, phụ huynh
Cùng giảng dạy như nhau, tham gia mọi hoạt động như nhau nhưng xếp chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp có phần gượng gạo, khiên cưỡng.
Giáo viên không thể vui khi mình được gọi là giáo viên khi người khác được gọi là giáo viên cao cấp.
Học sinh, phụ huynh, người dân cũng muốn con em mình học với giáo viên cao cấp hơn dù họ không hề biết ai thực hiện tốt nhiệm vụ hơn.
Giáo viên, giáo viên chính hay giáo viên cao cấp vô hình trung là sự phân biệt, phân tầng giáo viên, nhưng sự phân biệt này không hợp lý, dễ phát sinh nhiều mâu thuẫn, bất cập.
Người làm nhiều ở chức danh thấp hơn thì nản vì cơ chế xét thăng tiến (thăng hạng) rất nhiêu khê, phức tạp, người ở chức danh cao cấp thì không cần phấn đấu nữa cũng hưởng lương cao.
Người viết cho rằng, cùng trình độ đào tạo, cùng giữ nhiệm vụ giảng dạy như nhau thì xếp chung ngạch, chức danh, nếu ai làm tốt thì được thưởng thêm, không nhất thiết phải xếp chức danh giáo viên, giáo viên chính, giáo viên cao cấp.
Nếu không được thực hiện một cách công bằng, minh bạch và thực chất, thì chính sách này có thể phản tác dụng, gây tâm lý bất mãn và làm giảm sút tinh thần cống hiến của đội ngũ giáo viên — những người đang gánh vác sứ mệnh “trồng người”.
Trong khi chờ thực hiện cải cách tiền lương theo vị trí việc làm, hiệu quả công việc, từ 01/01/2026, Luật Nhà giáo chính thức có hiệu lực sẽ bỏ chia hạng nhà giáo, mong Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu để việc trả lương công bằng, khoa học hơn, tránh việc chuyển đổi lương mới cũng bất cập như việc “chia hạng” hiện nay.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
