Thầy giáo sẽ được thay thế bởi Robot?

15/03/2017 07:32
Nguyễn Thị Lan Hương
(GDVN) - Việc chúng ta để cuộc đời chúng ta dựa vào tầm nhìn và đạo đức của lãnh đạo sẽ là một rủi ro rất lớn, mà tôi mong các bạn hãy ý thức rõ từ bây giờ.

LTS: Nghiên cứu sinh về giáo dục Hoa Kỳ, Nguyễn Thị Lan Hương chia sẻ với Báo điện tử Giáo dục Việt Nam liên quan đến chủ đề về thời đại công nghệ 4.0.

Nhiều người đặt câu hỏi về việc liệu giáo viên có được thay thế bởi robot hay không? Bài viết dưới đây sẽ trả lời câu hỏi đó với quan điểm riêng của tác giả Lan Hương.

Tòa soạn trân trọng gửi đến cùng độc giả!

Trong thời đại công nghệ 4.0, trí tuệ thông minh và robot đang là một lực lượng lao động thay thế con người ở hầu hết các lĩnh vực có thể tự động hóa. 

Ở Việt Nam, những thông tin như Công ty gốm sứ Minh Long I đã giảm được 95% lao động (từ 400 công nhân xuống còn 20) và thay thế bằng tự động hóa, hay nhà máy sữa Vinamilk Bình Dương đã được tự động hoàn toàn, và gần đây là thông tin robot mổ khớp gối ở bệnh viện Bạch Mai, thì câu hỏi liệu khi nào robot có thể được dùng để thay thế giáo viên có lẽ không có gì quá xa lạ.  

Chúng ta cần quen dần với các lực đẩy từ công nghệ, từ thị trường công nghệ thế giới vào Việt Nam, bất chấp việc chúng ta có thích hay không hay chúng ta đã sẵn sàng hay chưa.

Câu chuyện “thầy giáo và robot” hay “robot và thầy giáo” là một đề tài rất thú vị, không chỉ ở Việt Nam.

Ngay ở Mỹ, nơi mà tự động hóa đang chiếm phần lớn các ngành như ô tô, lắp ráp, điện-điện tử, y học, việc sử dụng robot trong giáo dục đã được thí điểm rất nhiều cấp độ.  

Điển hình là NASA (Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ) thiết kế hẳn một chương trình đào tạo robot dành cho các lớp học từ mầm non đến lớp 12 với các chương trình và hướng dẫn đào tạo rất chi tiết [1].

Ảnh chụp từ website NASA.
Ảnh chụp từ website NASA.

Theo chương trình được viết bởi NASA, họ mong muốn trẻ em từ mầm non đã làm quen và thân thiết với các chương trình robot, dù chỉ là để dành cho trẻ nhỏ từ mầm non đến lớp 5 chơi hay bắt đầu đi vào tìm hiểu chương trình, thiết kế và sáng tạo robot ở các cấp học cao hơn.

Ngoài chương trình và các trường đại học kết hợp với NASA cung cấp nội dung học, thầy dạy chương trình học, hàng năm NASA cũng tổ chức các hoạt động thi lấy giải, chấm cho từng cấp học và trên toàn liên bang.  

Đây là một ví dụ nhỏ về việc đưa các hoạt động nghiên cứu khoa học (rất đắt tiền và có vẻ hướng đến tương lai xa) đi vào lớp học, đi vào cuộc sống, để các học sinh hoàn toàn được cập nhật thông tin về khoa học vũ trụ và hình thành kỹ năng nghiên cứu từ rất sớm.

Việc thiết kế và phát triển nhanh chóng các chương trình học MOOCs (khóa học mở online dành cho số đông) trên toàn cầu do edX và Coursera cung cấp hoàn toàn miễn phí và được giảng dạy bởi các giáo sư hàng đầu có lẽ là bước đầu tiên để giáo dục Mỹ đang đi vào thời đại của robot giảng dạy, nếu đấy là định hướng của thị trường MOOCs (tôi không rõ). 

Ảnh chụp từ edX, các chương trình dành cho giáo dục và đào tạo.
Ảnh chụp từ edX, các chương trình dành cho giáo dục và đào tạo.

Việc phát triển các khóa học MOOCs, sử dụng các thiết bị công nghệ ảo trong lớp học ảo, bạn học ảo (virtual), đã và đang là vấn đề tranh cãi ở Mỹ.  

Có quá nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này, bao gồm cả việc có nên phát triển các lớp học online có tính tiền hay không, vì hiện nay các khóa học MOOCs và online đã đi khá xa so với mục tiêu và sứ mệnh ban đầu đặt ra: đó là nâng cao năng lực và cơ hội học tập của tất cả mọi người, miễn phí hoàn toàn.   

Công việc của giáo viên, từ lớp học truyền thống (trong lớp học, gặp gỡ và trao đổi trực tiếp, giữa con người với con người) đang dần được chuyển sang lớp học online và ảo (có thể học ở bất kỳ đâu hoặc trong lớp học ảo, thông qua các phương tiện công nghệ giáo dục, cũng là gặp trực tiếp vì có nhìn thấy nhau, nhưng qua màn hình máy tính hoặc điện thoại thông minh), nhưng bản chất của giảng dạy đã rất khác xưa.  

Với nhiều giáo sư dạy các khóa của edX hay Coursera, họ nói chưa bao giờ họ hình dung họ có thể dạy các khóa học với hàng chục nghìn người tham gia và đến từ mọi ngóc ngách của thế giới.  

Và cũng như một hệ quả, tỷ lệ người học và theo hết được khóa học, có tham gia đánh giá chỉ luôn là con số rất nhỏ so với con số đăng ký tham gia ban đầu (dưới 5 hoặc 7%) [2].

Vậy, trong bối cảnh như trên đây, việc chuyển đổi từ một thầy giáo của Harvard hay Stanford sang một robot (thầy giáo), trông giống vậy, cũng tham gia dạy từ xa theo những khóa học, với nội dung được thiết kế sẵn, thì không có khó khăn nhiều.

Thầy giáo sẽ được thay thế bởi Robot? ảnh 3

Thầy cô có bị mất việc khi robot đang dần làm mọi thứ thay con người?

Nhưng câu chuyện đến giờ này lại khác hoặc bắt đầu khác. Vì người học đã ý thức được việc họ học điều gì khi bỏ thời gian học MOOCs.  

Nó giúp ích được gì cho người học hay chỉ là một cách bổ sung kiến thức cho những người đã có bằng cấp và hiện giờ muốn học nâng cao, và miễn phí (theo nghiên cứu của MIT và Harvard năm 2012-2013, hầu hết người học MOOCs đều đã có 1 bằng đại học và chỉ có ¼ số người tham gia học có nghĩ đến việc lấy chứng chỉ) [2]

Với nghiên cứu của Market Watch, hầu hết người học online (để tiết kiệm thời gian và công sức), đều có được kết quả “ngớ ngẩn” [2] vì hầu như bằng cấp học online đã không giúp gì nhiều cho tìm kiếm công việc hoặc thu nhập nhằm thu hồi lại khoản tiền cho khóa học mà người học đã trả.

(Đây là nghiên cứu từ một chuyên gia kinh tế của đại học Stanford, Bà Caroline Hoxby, và được thông báo bởi National Bureau of Economic Research (Văn phòng Quốc gia về Nghiên cứu Kinh tế) vào tháng 2/2017).

Khi tôi làm một tra cứu nhỏ trên New York Times, với từ khóa “MOOCs”, tôi vô cùng ngạc nhiên khi tìm và đọc được những thông tin, những nhận thức và các kết quả về nghiên cứu “không khả quan”, cả về góc độ kinh tế cũng như chất lượng dạy và học của những chương trình này trong năm 2014-2015 [3].

Thầy giáo robot dạy tiếng anh cho học sinh. (Ảnh đăng trên Vietnamnet.vn)
Thầy giáo robot dạy tiếng anh cho học sinh. (Ảnh đăng trên Vietnamnet.vn)

Chỉ mới gần đây thôi, một quan chức cao cấp của Texas A&M System (hệ thống đại học công lớn thứ 2 của Texas) đã tuyên bố “A lot of people invested a lot of money only to find out it does not work that's well" - ( Mr. James Hallmark - Vice Chancellor A&M University System) [tạm dịch, “Rất nhiều người đã đầu tư rất nhiều tiền chỉ để nhận ra là nó chả có hữu ích gì”]. 

Để nói thêm về tính “ít hữu ích của các khóa học online”, dù ở cấp độ phổ thông, NEPC (National Education Policy Center – Trung Tâm Chính Sách Giáo dục Quốc Gia – Trường Đại học Colorado Bouler) đã nghiên cứu trên diện rộng ở Mỹ và đưa ra khuyến cáo, yêu cầu chính phủ Mỹ ngừng cấp giấy phép cho các chương trình online từ K-12 bởi chất lượng giáo dục cho các học sinh qua chương trình này thấp hơn hẳn so với chương trình truyền thống [4].  

Theo đó, dự kiến trên 4 triệu học sinh Mỹ đang theo học chương trình online (hay còn gọi virtual school) sẽ phải cần học bổ sung và điều chuyển sang chương trình khác, cho đến khi nào có những nghiên cứu đảm bảo chất lượng dạy và học online cho phổ thông được chứng minh. 

Thầy giáo sẽ được thay thế bởi Robot? ảnh 5

Ông chủ Google từng không tin có trí tuệ nhân tạo, nhưng...

Vậy, bản chất công nghệ giáo dục mà robot là một hình ảnh đại diện sẽ đóng vai trò như thế nào trong tương lai của giáo dục?

Liệu công nghệ giáo dục như robot có thay thế vai trò của thầy giáo hay không?

Xin thưa, câu trả lời phụ thuộc vào đạo đức và tầm nhìn của người lãnh đạo trong lĩnh vực giáo dục, phụ thuộc vào nhận thức về việc người thầy sẽ làm được gì và công nghệ sẽ làm được gì, cho đối tượng học sinh là con người “thật”, không hề ảo.

Với nước Mỹ, theo nghiên cứu độc lập từ các trường đại học có uy tín như Colorado và Stanford, họ đánh giá và đề xuất việc ngừng các chương trình online mà không đảm bảo được chất lượng (ví dụ trong chương trình phổ thông), cho dù đó là chương trình đã được đầu tư rất nhiều công sức của Quỹ Bill & Melinda.  

Tuy nhiên, cũng ở nước Mỹ, như nhiều người chúng ta cũng biết, nếu muốn có bằng tiến sỹ mà không cần phải học, cũng sẽ có trường “bán”, mà một số cán bộ ở Việt Nam đã mua và chúng ta cùng được biết khi thông tin được phát giác trên báo chí. 

Cá nhân tôi tin rằng công nghệ giáo dục, robot sẽ là một phần không tách rời của giáo dục trong tương lai.  

Thầy giáo sẽ được thay thế bởi Robot? ảnh 6

Giờ đây, không chỉ máy tính kiểm tra bạn ở sân bay, robot sẽ làm hết thay bạn

Công nghệ trí tuệ thông minh sẽ giúp cho giáo viên và giáo dục hiện đại dễ dàng tìm kiếm cách “dạy và học được cá thể hóa” cho phù hợp với năng lực của từng học sinh.  

Tôi cũng tin chắc một điều là sẽ không có cách gì công nghệ và robot có thể thay thế được toàn bộ giáo viên, (nhưng một số phần thì có lẽ sẽ là sự thật trong tương lai gần), bởi vì một lý do rất đơn giản, là chỉ có con người mới có thể dạy bảo con người trở thành MỘT CON NGƯỜI đúng nghĩa . 

Hỡi các giáo viên Việt Nam, chúng ta hãy nỗ lực dạy và học thật tốt. Tôi mong các bạn hãy dành thời gian để tự học, tự trau dồi thêm tiếng Anh, thêm kỹ năng dạy sáng tạo, thêm thông tin về kỹ năng mềm, hãy học tất cả những gì các bạn có thể học được.  

Điều này sẽ giúp chúng ta đối mặt với thực tế tốt hơn, khi một ngày nào đó, có ai được điều chuyển, có ai được cho nghỉ việc hay có ai cần phải chuyển việc sang làm một nghề hoàn toàn mới.  

Việc chúng ta để cuộc đời chúng ta dựa vào tầm nhìn và đạo đức của lãnh đạo sẽ là một rủi ro rất lớn, mà tôi mong các bạn hãy ý thức rõ từ bây giờ. 

Chúng ta phải sống và phải thành công, dù là với robot nào đi chăng nữa. Hãy thành công!

Tài liệu tham khảo:

[1] https://robotics.nasa.gov/edu/matrix.php

[2] http://www.marketwatch.com/story/why-an-online-degree-may-not-be-a-good-investment-2017-02-27?utm_content=buffer33513&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer; http://www.nber.org/papers/w23193

[3] https://www.nytimes.com/2015/03/08/upshot/true-reform-in-higher-education-when-online-degrees-are-seen-as-official.html

https://www.nytimes.com/2014/10/17/us/universities-rethinking-their-use-of-massive-online-courses.html

https://www.nytimes.com/2014/11/02/education/edlife/demystifying-the-mooc.html

[4] http://nepc.colorado.edu/publication/virtual-schools-annual-2016

Nguyễn Thị Lan Hương