Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục thường xuyên trên cả nước, việc xác định nhiệm vụ của giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên theo vị trí việc làm gắn với từng chức danh, gồm giáo viên giáo dục thường xuyên, giáo viên giáo dục thường xuyên chính và giáo viên giáo dục thường xuyên cao cấp trong dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên là phù hợp với thực tiễn, qua đó góp phần thúc đẩy hoạt động đào tạo của loại hình giáo dục này ngày càng phát triển.
Thực tế còn bất bình đẳng với giáo viên giáo dục thường xuyên
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sỹ Lê Văn Hòa – Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên – Tin học, Ngoại ngữ tỉnh Quảng Trị cho hay, giáo dục thường xuyên là bộ phận cấu thành của hệ thống giáo dục quốc dân được luật pháp công nhận. Cơ sở giáo dục thường xuyên được giao thực hiện nhiệm vụ khá đa dạng để phục vụ nhu cầu học tập thường xuyên và học tập suốt đời của người dân.
Tuy nhiên, cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ của các cơ sở giáo dục thường xuyên phụ thuộc vào nhu cầu học tập của từng địa phương, nhiều độ tuổi nên đội ngũ giáo viên của các cơ sở giáo dục thường xuyên thường không có sự đồng nhất. Trong mỗi cơ sở giáo dục thường xuyên có thể phân thành 2 nhóm giáo viên, đó là giáo viên dạy chương trình xóa mù chữ, giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông và giáo viên dạy nghề.
Trên thực tế, chỉ có giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên dạy nghề đã được đánh giá theo chuẩn nghề nghiệp cụ thể. Còn bộ phận giáo viên dạy văn hóa trong cơ sở giáo dục thường xuyên tuy đã được tuyển dụng từ sinh viên đào tạo chính quy, hoặc được thuyên chuyển từ cơ sở giáo dục phổ thông đến công tác, nhưng không được đánh giá bằng chuẩn nghề nghiệp, đó là sự bất bình đẳng.
Hiện nay, theo thầy Hòa, về cơ bản chương trình giáo dục cấp trung học phổ thông là thống nhất và tương đương với chương trình giáo dục thường xuyên, học sinh giáo dục thường xuyên được học chung sách giáo khoa, thi tốt nghiệp trung học phổ thông cùng đề với học sinh giáo dục phổ thông và đánh giá như nhau. Tuy nhiên, quy mô học sinh trung học phổ thông ở các trung tâm giáo dục thường xuyên rất khác nhau, có những đơn vị chỉ vài chục em.
Chính vì vậy, cơ cấu giáo viên tại các cơ sở giáo dục thường xuyên cũng rất khác nhau, có đơn vị mỗi môn học chỉ có 1 đến 2 giáo viên, rất khó để tạo dựng môi trường học tập lẫn nhau về chuyên môn, nghiệp vụ, lại không được đánh giá bài bản theo chuẩn nghề nghiệp, nên càng thiệt thòi và có nguy cơ tụt hậu về tay nghề.
Vậy nên, việc ban hành chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên là cần thiết. Bởi, nó vừa tạo động lực để giáo viên trong cơ sở giáo dục thường xuyên phấn đấu về chuyên môn, nghiệp vụ, vừa tạo sự công bằng trong đánh giá giáo viên và là cơ sở để có thể thuyên chuyển giáo viên qua lại linh hoạt giữa giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhằm góp phần giải quyết bài toán thừa thiếu cục bộ giáo viên.
Đồng thời, việc xác định rõ vị trí việc làm theo năng lực trong chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên như vậy có ý nghĩa quan trọng giúp giáo viên trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng, phấn đấu nâng cao năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu chức danh nghề nghiệp và vị trí việc làm; tạo sự liên thông và bình đẳng về chế độ đãi ngộ và vị thế chuyên môn so với giáo viên ở các cơ sở giáo dục phổ thông. Từ đó, giúp nâng cao chất lượng giáo dục của các cơ sở giáo dục thường xuyên.
Cũng theo thầy Hòa, hiện nay, cơ sở giáo dục thường xuyên cũng gặp nhiều khó khăn như quy mô học sinh nhỏ lẻ, chất lượng giáo dục thấp; đội ngũ không cân đối. Bất cập nhất là từ khi thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, không còn dạy nghề phổ thông, dẫn đến đội ngũ giáo viên dạy nghề không có việc làm. Việc dạy nghề nông thôn rất bất cập vì "cung cầu không gặp nhau" ; đại đa số giáo viên dạy nghề phổ thông họ không có năng lực nghề thực thụ, nông dân thì chẳng muốn học nghề mà không làm được nghề, như vậy rất lãng phí.
Vậy nên, việc ban hành chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên tất yếu sẽ góp phần giải quyết được một số khó khăn đang tồn tại ở trung tâm giáo dục thường xuyên hiện nay. Đây sẽ là cơ sở pháp lý để người đứng đầu cơ sở giáo dục thường xuyên làm tốt công tác đánh giá viên chức, tổ chức bộ máy, phân công lao động theo năng lực chuyên môn và xây dựng và thực hiện Kế hoạch bồi dưỡng phát triển công tác phát triển đội ngũ.
Đáng nói, theo thầy Hòa, hiện nay, trên phạm vi cả nước, chúng ta đang thực hiện sắp xếp lại các cơ sở giáo dục nói chung và cơ sở giáo dục thường xuyên nói riêng. Đặc biệt, sắp đến sẽ ra đời loại hình trường trung học nghề trên cơ sở các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên. Như vậy, về mặt đội ngũ sẽ kế thừa từ lực lượng giáo viên dạy chương trình giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên hiện có.
“Trong lúc chúng ta chưa rõ về chức năng, nhiệm vụ và nội dung chương trình của trường trung học nghề, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên chăng tạm hoãn việc ban hành Thông tư chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên, đến khi có sự ổn định về công tác tổ chức mới tiến hành hiệu chỉnh và ban hành thông tư”, thầy Hòa chia sẻ.
Mặt khác, thầy Hòa cũng cho biết, trong các cơ sở giáo dục thường xuyên, nhiệm vụ chuyên môn của giáo viên dạy văn hóa và dạy nghề tương đối độc lập với nhau. Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên ban hành chuẩn riêng cho giáo viên dạy văn hóa và giáo viên dạy nghề trong cơ sở giáo dục thường xuyên. Trong đó, chuẩn nghề nghiệp của giáo viên dạy nghề phải chú trọng thực chất về năng lực nghề của giáo viên, nhu cầu học nghề của xã hội hiện tại và tương lai để khắc phục triệt để tình trạng lãng phí nguồn nhân lực lâu nay.
Đồng thời, về vấn đề đánh giá giáo viên, từ trước đến dù vào thời điểm cuối năm học rất bận rộn, giáo viên vẫn phải thực hiện 2 lần đánh giá. Đó là đánh giá viên chức và đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp. Về nội dung và quy trình đánh giá không khác nhau là bao nhiêu, nhưng gây tốn kém thời gian, trùng lặp về nội dung và lãng phí giấy tờ không cần thiết.
Thực hiện chủ trương chung về cải cách hành chính, thầy Hòa cho rằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần tích hợp đánh giá viên chức vào chuẩn nghề nghiệp để tạo thuận lợi cho giáo viên và công tác quản lý của cơ sở giáo dục, đồng thời sẽ có được chiều sâu và tính thực chất trong công tác đánh giá giáo viên.
Tạo cơ sở pháp lí rõ ràng để các ban, ngành có liên quan quan tâm nhiều hơn
Trong khi đó, thầy Nguyễn Quốc Tuấn – Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Cà Mau cho rằng, điểm mới nêu trên là phù hợp và tạo thuận lợi hơn so với hiện nay, qua đó có cơ sở pháp lý rõ ràng để Sở Giáo dục và Đào tạo ở địa phương cũng như toàn ngành Giáo dục quan tâm nhiều hơn, đồng thời thể hiện sự công bằng rõ nét hơn đối với đội ngũ giáo viên giáo dục thường xuyên. Theo thầy Tuấn, các tiêu chuẩn được xây dựng khá phù hợp, dễ triển khai; nếu dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giáo dục thường xuyên được ban hành, vị thế của giáo viên giáo dục thường xuyên chắc chắn sẽ được nâng lên.
So với thực tiễn hiện tại, giáo dục thường xuyên có nhiều đặc thù riêng, không tương đồng với giáo dục phổ thông, vì vậy nếu tiếp tục áp dụng máy móc các quy định của giáo dục phổ thông cho giáo dục thường xuyên sẽ nảy sinh nhiều bất cập, thiếu phù hợp và có phần khập khiễng với thực trạng hoạt động của các cơ sở giáo dục thường xuyên. Hiện nay, cả cơ sở giáo dục phổ thông và cơ sở giáo dục thường xuyên đều đang xây dựng vị trí việc làm theo Thông tư số 20/2023/TT-BGDĐT hướng dẫn về vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và định mức số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông và các trường chuyên biệt công lập. Tuy nhiên, với các trung tâm giáo dục thường xuyên, việc xây dựng vị trí việc làm gặp nhiều khó khăn, bởi ngoài đội ngũ giáo viên, trung tâm còn có nhiều vị trí việc làm khác tại các phòng, ban chuyên môn.
Hơn nữa, việc xác định giáo viên giáo dục thường xuyên theo vị trí việc làm gắn với từng chức danh nghề nghiệp như trong dự thảo của Thông tư về chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên sẽ góp phần quan trọng trong việc thực hiện chủ trương cải cách chính sách tiền lương hiện nay.
Thông tin thêm, thầy Tuấn cho biết, hiện nay nhiều trung tâm giáo dục thường xuyên tại các địa phương đang thiếu nghiêm trọng đội ngũ giáo viên giảng dạy chương trình văn hóa trung học phổ thông, song lại rất khó tuyển dụng do các trung tâm đang thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, phải huy động từ nhiều nguồn khác nhau để chi trả kinh phí giảng dạy; nếu tuyển thêm giáo viên thì áp lực tài chính càng lớn.
Bên cạnh đó, thực tế vẫn còn tình trạng cơ sở giáo dục thường xuyên dù theo quy định hiện nay có đầy đủ chức năng, nhiệm vụ để mở các lớp chuyên đề ngắn hạn, liên kết với các trường đại học, tổ chức các lớp đào tạo xã hội hóa, … nhưng khi muốn triển khai lại phải xin phép qua nhiều cấp ở địa phương mới được giao chỉ tiêu, gây nhiều bất cập, trong khi đây là nguồn thu quan trọng giúp các trung tâm giáo dục thường xuyên tăng thêm nguồn lực hoạt động.
Cùng bàn về nội dung này, thầy Trần Xuân Vịnh – Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 1 (thành phố Đà Nẵng) bày tỏ sự ủng hộ đối với việc xây dựng các chức danh cho giáo viên của cơ sở giáo dục thường xuyên như: giáo viên giáo dục thường xuyên, giáo viên giáo dục thường xuyên chính, giáo viên giáo dục thường xuyên cao cấp.
Theo thầy Vịnh, khi có chuẩn nghề nghiệp riêng cho giáo viên giáo dục thường xuyên, đội ngũ này sẽ đồng thuận và tán thành cao, bởi mỗi bậc học đều cần có những nấc nghề nghiệp riêng phù hợp.
Thầy Trần Xuân Vịnh cho rằng, trong thời gian dài, giáo dục thường xuyên hiện chủ yếu áp dụng, “vay mượn” các chuẩn và quy định từ giáo dục phổ thông. Chính vì vậy, việc xây dựng chuẩn riêng không chỉ tạo tâm lý phấn khởi cho đội ngũ giáo viên giáo dục thường xuyên, mà còn góp phần xác định rõ chức danh, vị trí và vai trò của lực lượng này. Khi được ghi nhận đúng năng lực với tên gọi và vị trí việc làm, giáo viên giáo dục thường xuyên sẽ phát huy năng lực tốt hơn so với trước đây, qua đó từng bước khẳng định vị thế của giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Theo Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 1 (thành phố Đà Nẵng), trong bối cảnh nước ta đang thực hiện đề án trả lương theo vị trí việc làm, việc phân loại giáo viên theo các chức danh cụ thể sẽ phản ánh sát hơn mức độ đóng góp và cống hiến của giáo viên tại các cơ sở giáo dục thường xuyên.
Do đó, chuẩn nghề nghiệp mới nếu ban hành - được kỳ vọng sẽ trở thành động lực để đội ngũ giáo viên giáo dục thường xuyên tiếp tục nỗ lực, phấn đấu và gắn bó lâu dài với nghề.
