Chiều ngày 7/8, tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Phát triển các trường đại học trở thành các chủ thể nghiên cứu mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo”.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc chủ trì hội thảo.
Đầu tư vào các trường đại học có thế mạnh về nghiên cứu
Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Nam Tú – Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin (Bộ Giáo dục và Đào tạo) chia sẻ về dự thảo Đề án phát triển các trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, kết hợp chặt chẽ nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo đến năm 2035.
Theo ông Trần Nam Tú, mục đích của đề án này là phát triển một số trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh theo tiêu chuẩn quốc tế về nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Nội dung của đề án cũng đặt ra vấn đề tập trung nguồn lực đầu tư phát triển lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược cho một số cơ sở giáo dục đại học làm hạt nhân dẫn dắt trong mạng lưới các trường đại học, viện nghiên cứu.
Phát huy vai trò của các đại học quốc gia, đại học vùng, đại học trọng điểm và các cơ sở giáo dục đại học có thế mạnh khác.
Phương thức hợp tác Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp được xác định là động lực phát triển chủ yếu, góp phần hình thành và lan tỏa hệ sinh thái nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, ứng dụng chuyển giao tri thức và đào tạo hiệu quả, bền vững.
Theo lộ trình, đến năm 2030, đề án sẽ lựa chọn, đầu tư phát triển từ 15 đến 20 cơ sở giáo dục đại học công lập có năng lực, uy tín và thế mạnh hàng đầu về nghiên cứu, ứng dụng, đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực trong các lĩnh vực ưu tiên của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và khoa học mũi nhọn.
Trong số này, sẽ có ít nhất 2 đại học tinh hoa được đầu tư vượt trội để phát triển theo mô hình đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế.
Các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 bao gồm: Tăng trung bình 12% mỗi năm số lượng công bố khoa học trên các tạp chí quốc tế uy tín, số lượng bằng sáng chế được đăng ký và cấp tăng 20 đến 22% mỗi năm, hình thành ít nhất 50 nhóm nghiên cứu mạnh, trong đó tối thiểu có 30 nhóm đạt trình độ quốc tế.
Mỗi cơ sở giáo dục đại học nghiên cứu mạnh cũng phải thu hút được ít nhất 20 chuyên gia, nhà khoa học giỏi là người Việt Nam ở nước ngoài, hoặc là người nước ngoài tham gia giảng dạy, nghiên cứu tại Việt Nam.
Đến năm 2035, số lượng trường được đầu tư, phát triển sẽ được tăng lên từ 25 đến 30 cơ sở giáo dục đại học công lập. Trong đó sẽ có từ 3 đến 5 đại học tinh hoa được xây dựng theo mô hình đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế.
Các cơ sở này sẽ duy trì tốc độ tăng trưởng công bố quốc tế ở mức bình quân 15% mỗi năm, bằng sáng chế tăng từ 23 đến 25%/năm. Số nhóm nghiên cứu mạnh sẽ đạt 70, trong đó có ít nhất 50 nhóm đạt trình độ quốc tế.
Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, đề án xác định 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như: nghiên cứu, rà soát, đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển các trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, nâng cao năng lực nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, hợp tác và kết nối của các trường đại học, hỗ trợ triển khai hiệu quả mô hình hợp tác Nhà nước – nhà trường - doanh nghiệp; tăng cường hợp tác song phương, đa phương và hội nhập quốc tế trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo.
Cần một quá trình để hình thành đại học nghiên cứu mạnh
Tham dự hội thảo, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Hải – Phó Giám đốc Đại học Cần Thơ cho rằng, để nghiên cứu khoa học gắn với đào tạo thì phải có quy mô đủ lớn để tạo ra được sản phẩm để vừa đáp ứng được yêu cầu đào tạo, vừa đáp ứng yêu cầu nghiên cứu khoa học nhưng cũng ứng dụng được.
“Thường thì các đề tài quy mô quốc tế mới tạo ra được nhiều sản phẩm, tích hợp được nhiều liên ngành giải quyết các vấn đề xã hội, còn quy mô nhỏ thì khó giải quyết được vấn đề này”, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Hải cho biết.
Theo thầy Trần Ngọc Hải, khi xây dựng trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, cần có những đơn vị trọng tâm để thực hiện nhiệm vụ này. Ngoài ra, để thực hiện được thương mại hóa trong nghiên cứu khoa học và công nghệ, cần bỏ bớt các thủ tục và có chính sách hỗ trợ tốt hơn.
Còn Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Thành Công – Phó trưởng ban Ban Khoa học Công nghệ (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng , để thực hiện đề án cần chú trọng 4 yếu tố gồm: Cơ chế để các trường thu hút nhân tài, chuyên gia, nhà khoa học; đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất cho nghiên cứu, có nguồn lực hỗ trợ song song từ Nhà nước và các đối tác doanh nghiệp; nên có đầu tư quỹ mạo hiểm, nhất là trong nghiên cứu ứng dụng, để có thể đưa các đề tài nghiên cứu ứng dụng đi vào cuộc sống.
Các trường đại học cần chủ động hợp tác sâu rộng với bên ngoài
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc chia sẻ, sau khi Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ra đời, nhiều đề án, chương trình đã được Chính phủ phê duyệt, là căn cứ quan trọng để phát triển nghiên cứu khoa học gắn với ứng dụng chuyển giao, đào tạo nguồn nhân lực.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, Đề án phát triển các trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, là một trong những đề án để nhằm triển khai nghị quyết này. Để tận dụng nguồn lực, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nói, cần xây dựng một chính sách chung để thúc đẩy phát triển nghiên cứu khoa học, ở tất cả các trường, nhưng sẽ ưu tiên tận dụng nguồn lực để đầu tư vào 15 đến 20 cơ sở giáo dục đại học có những ưu thế về nghiên cứu khoa học.
Thách thức lớn nhất là đề án phải đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp vừa trọng tâm, vừa cụ thể để thúc đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa giáo dục đại học thông qua mối quan hệ hữu cơ giữa nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo.
Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định, không thể một sớm một chiều để trường đại học trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh, mà cần một quá trình, cần sự quyết tâm, có định hướng, chiến lược, kế hoạch cụ thể. Đặc biệt là hệ thống thể chế hoàn thiện, tạo thuận lợi cho nghiên cứu khoa học và nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của nhà trường, nhà khoa học trong tiến trình này.
Đối với định hướng ngành nghề, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh đến sự cần thiết ưu tiên phát triển các lĩnh vực khoa học và công nghệ mũi nhọn, công nghệ cao, những động lực then chốt để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững.
Thứ trưởng đề nghị, các trường đại học cần chủ động hợp tác sâu rộng với bên ngoài, để mở rộng nguồn lực và nâng cao chất lượng nghiên cứu. Trong các nhiệm vụ của một trường đại học, đào tạo vẫn là nhiệm vụ then chốt, quan trọng và phải được thể hiện đậm nét trong chiến lược phát triển.
