Dạy thêm, học thêm vốn xuất phát từ nhu cầu chính đáng của người học và người dạy, cũng có một số tác dụng trong việc nâng cao hoặc phụ đạo cho các em học sinh chưa đạt,…. Thế nhưng, trong nhiều năm qua, hoạt động này đã biến tướng, trở thành “vấn nạn” gây nhức nhối trong ngành giáo dục. Từ chuyện giáo viên tổ chức lớp dạy thêm “chui”, ép học sinh phải theo học, cho đến việc học thêm trở thành thước đo thành tích đang tạo nên những hệ lụy đáng lo ngại. Đã đến lúc, việc quản lý dạy thêm, học thêm cần được nhìn nhận nghiêm túc, minh bạch và có biện pháp chế tài đủ mạnh để trả lại sự công bằng, trong sạch cho môi trường giáo dục.
Nhiều biến tướng của dạy thêm, học thêm thời gian qua
Ban đầu, dạy thêm, học thêm là hoạt động bổ trợ nhằm giúp học sinh củng cố, nâng cao kiến thức, đặc biệt với những em có năng lực khác nhau hoặc cần ôn thi, bồi dưỡng. Tuy nhiên, theo thời gian, hoạt động này đã bị thương mại hóa, vượt xa mục tiêu giáo dục ban đầu.
Theo quy định hiện hành, giáo viên không được dạy thêm học sinh mà mình đang trực tiếp giảng dạy, và mọi hoạt động dạy thêm phải được cấp phép, quản lý chặt chẽ. Tuy nhiên, trên thực tế, việc dạy thêm “chui”, dạy thêm trá hình vẫn diễn ra. Không ít giáo viên tổ chức dạy tại nhà, thuê phòng học tư nhân hoặc thậm chí giảng dạy online qua mạng xã hội mà không có sự giám sát của cơ quan quản lý.
Việc học thêm xuất hiện dưới nhiều hình thức tinh vi hơn như: Dạy thêm trá hình dưới dạng “câu lạc bộ nâng cao”, “bồi dưỡng tự nguyện”; tổ chức dạy trực tuyến qua nhóm mạng xã hội, ứng dụng học online không đăng ký; dạy thêm không thu tiền nhưng thực chất là thu bằng hình thức khác…
Không ít giáo viên sẵn sàng dùng đủ mọi biện pháp, “thủ đoạn” để đối phó với các cơ quan chức năng nhằm dạy thêm trái phép để trục lợi …
Nhiều hệ lụy nghiêm trọng từ dạy thêm, học thêm tràn lan
Việc dạy thêm cũng có một số ít tác dụng nhằm cũng cố, nâng cao kiến thức nhưng lại để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng khi thực trạng dạy thêm, học thêm diễn ra tràn lan, thách thức như:
Thứ nhất, xói mòn đạo đức nhà giáo, không công bằng trong giáo dục
Tình trạng này xảy ra khi có giáo viên dạy trên lớp không hết nội dung giáo dục. Thậm chí, có giáo viên còn "mớm đề kiểm tra" cho học sinh học thêm, thậm chí trù dập, phân biệt đối xử với học sinh không đi học thêm. Điều này gây nên rất nhiều bức xúc.
Thứ hai, gánh nặng tâm lý và sức khỏe học sinh
Học sinh phải học chính khóa ban ngày, học thêm buổi tối, cuối tuần – dẫn đến căng thẳng, mất ngủ, thiếu thời gian vận động và vui chơi. Nhiều em tiểu học cũng bị cuốn vào lịch học dày đặc, sớm chịu áp lực “thi đua điểm số”.
Thứ ba, thương mại hóa giáo dục
Dạy thêm biến thành “nghề kinh doanh”, giáo viên trở thành người bán dịch vụ, học sinh là khách hàng. Khi lợi nhuận chi phối, giá trị giáo dục – vốn là nhân văn và khai phóng – bị lấn át. Đây là biểu hiện lệch chuẩn nguy hiểm.
Thứ tư, học sinh mất nhiều hơn được
Học thêm quá nhiều khiến học sinh mất đi tuổi thơ, mất đi thời gian tự học, tham gia các hoạt động bản thân, gia đình,… Nhiều em học sinh khá, giỏi nhưng chỉ biết học không có nhiều kỹ năng sống, thiếu trải nghiệm,…do tốn quá nhiều thời gian do học thêm.
Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo được ban hành với thông điệp mạnh mẽ giảm tiêu cực trong dạy thêm, hướng đến nền giáo dục thực chất, công bằng với nhiều giải pháp được đánh giá cao như cấm dạy thêm ngoài nhà trường với học sinh chính khóa, dạy thêm ngoài nhà trường phải công khai danh sách, thu tiền với hiệu trưởng và công khai tại nơi dạy, dạy thêm trong nhà trường không thu tiền,…
Tuy nhiên, thực tế vẫn có nhiều biến tướng do giáo viên cố tình vi phạm dạy thêm, học thêm và vì nhiều nơi làm chưa quyết liệt, xử lý chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe.
Đề xuất giải pháp góp phần giảm dạy thêm trái phép
Người viết xin được đề xuất một số giải pháp sau đây để góp phần giảm dạy thêm, học thêm trái phép, tiêu cực:
Thứ nhất, tăng cường dạy 2 buổi/ngày
Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng có hướng dẫn tổ chức dạy 2 buổi/ngày ở các trường phổ thông, tuy nhiên việc thực hiện chưa được thực hiện một cách đồng bộ,còn thực hiện mỗi nơi mỗi kiểu vì nguyên nhân cơ sở vật chất, kinh phí các trường chưa đảm bảo cũng như tình trạng thiếu nhiều giáo viên nhất là ở các vùng có điều kiện khó khăn.
Mong trong thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các ban ngành liên quan nghiên cứu, tiếp tục sáp nhập, mở rộng các trường phổ thông để đủ điều kiện dạy 2 buổi/ ngày, tạo điều kiện cho học sinh được học tập, sinh hoạt, giáo dục kỹ năng sống,…tại cơ sở giáo dục mà không phải tốn quá nhiều tiền, thời gian để học thêm bên ngoài tiểm ẩn nhiều rủi ro về an toàn giao thông, tiêu cực.
Thứ hai, tăng cường nền tảng dạy trực tuyến, dạy trên ti vi miễn phí cho học sinh
Người viết cho rằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể triển khai nền tảng học trực tuyến miễn phí hoặc dạy trên tivi giúp học sinh yếu được bồi dưỡng thêm kiến thức chính thống, minh bạch, học sinh giỏi được học nâng cao. Đây là kênh chính thống, thiết thực để nâng cao. chất lượng dạy học thực chất
Các giáo viên giỏi có uy tín có thể tham gia giảng dạy trực tuyến được quản lý bởi Sở Giáo dục và Đào tạo, có trả thù lao hợp pháp.
Thứ ba, công khai danh tính giáo viên vi phạm
Thời gian qua, ngay trên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã đăng tải nhiều bài viết, clip học sinh, phụ huynh kể về việc học sinh với giáo viên chính khóa. Mặc dù minh chứng rất rõ ràng, nhưng nhà hiệu trưởng, chính quyền địa phương không quyết liệt làm rõ, xử lý.
Tại Hội nghị phản biện xã hội về Dự thảo quy định dạy thêm, học thêm tại Hà Nội, sáng 31/10, thu hút nhiều ý kiến đóng góp trong đó có nhiều ý kiến đề xuất công khai danh tính giáo viên vi phạm dạy thêm nhận được nhiều ý kiến đồng thuận [1]
Đây là giải pháp mang tính răn đe và minh bạch. Khi một giáo viên vi phạm bị phát hiện, cơ quan chức năng cần công bố danh tính trên website của Sở Giáo dục hoặc Phòng Văn hóa xã hội hoặc Ủy ban nhân dân xã/phường, nêu rõ hành vi, mức xử phạt. Điều này không chỉ cảnh báo người khác mà còn giúp phụ huynh, học sinh có thông tin chính xác, tránh bị lợi dụng.
Một số quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản,…đã áp dụng hình thức công khai vi phạm đạo đức nghề nghiệp của nhà giáo, từ đó nâng cao kỷ luật và liêm chính trong nghề.
Thứ tư, cần thiết xử lý hình sự với các trường hợp nghiêm trọng
Trong trường hợp giáo viên ép buộc học sinh học thêm, trục lợi, gian lận điểm số, hoặc lạm dụng quyền hạn để thu lợi, cần xem xét xử lý hình sự theo quy định.
Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đang lấy ý kiến dự thảo lần 4 Quy định về dạy thêm, học thêm trên địa bàn Thành phố, dự thảo cũng bổ sung chế tài xử lý mạnh hơn, bao gồm cả hình thức kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ. Điểm mới này thể hiện tính răn đe cao và quyết tâm siết chặt kỷ cương trong quản lý giáo dục. [2]
Chỉ khi có chế tài nghiêm khắc, việc dạy thêm trái phép mới được ngăn chặn triệt để, khi đó giáo viên mới hết dám vi phạm và môi trường giáo dục dần dần thiết lập kỷ cương, tình thương, trách nhiệm, công bằng.
Cũng nên ban hành các quy định nếu người dân tố cáo, phản ánh đúng vi phạm dạy thêm, học thêm của giáo viên sẽ được thưởng tiền tương xứng.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://vnexpress.net/kien-nghi-cong-khai-danh-tinh-giao-vien-day-them-sai-quy-dinh-4958337.html
[2] https://giaoduc.net.vn/tphcm-vi-pham-quy-dinh-day-them-hoc-them-co-the-bi-truy-cuu-trach-nhiem-hinh-su-post255531.gd
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
