Hiện nay theo phân cấp quản lý, xã, phường sẽ quản lý nhà nước với bậc học mầm non, tiểu học, trung học cơ sở. Đối với việc quản lý chuyên môn, sở giáo dục và đào tạo đảm nhận.
Chính vì thế, sở giáo dục và đào tạo ở nhiều địa phương đã chia các trường tiểu học, trung học cơ sở thành cụm theo địa bàn. Mỗi cụm sẽ có một giáo viên cốt cán đảm nhận vai trò cụm trưởng để duy trì sinh hoạt chuyên môn giữa các nhà trường.
Thực ra, việc chia theo cụm đối với các trường trung học phổ thông đã thực hiện lâu nay nhưng đối với các trường tiểu học, trung học cơ sở thì đa phần ở các địa phương mới thực hiện ở năm học 2025-2026 nên không ít giáo viên còn bỡ ngỡ. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc thành lập các cụm chuyên môn cho khối tiểu học, trung học cơ sở cũng là điều cần thiết để phát triển chuyên môn.
Sinh hoạt chuyên môn theo cụm đã được Bộ triển khai từ nhiều năm nay
Từ nhiều năm nay, sinh hoạt chuyên môn, đặc biệt là sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường đối với giáo dục phổ thông là nội dung được Bộ Giáo dục và Đào tạo chú trọng, hướng dẫn từ nhiều năm trước bởi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng để thúc đẩy nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và chất lượng giáo dục.
Năm 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH về việc hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lý các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng, trong đó hướng dẫn cụ thể quy trình, cách thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn.
Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH ngày 03/10/2017 về việc hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017 – 2018 đã nêu rõ: “Tập trung đổi mới sinh hoạt chuyên môn của tổ/nhóm chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học.
Tăng cường các hoạt động dự giờ, rút kinh nghiệm để hoàn thiện từng bước cấu trúc nội dung, kế hoạch dạy học các môn học, hoạt động giáo dục; phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh.
Tăng cường các hoạt động trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường thông qua hội nghị, hội thảo, học tập, giao lưu giữa các nhà trường”.
Hằng năm, trong hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục cấp tiểu học và trung học đều có nội dung hướng dẫn các sở giáo dục và đào tạo đa dạng hóa các hình thức sinh hoạt chuyên môn theo quy mô tổ, trường và cụm trường.
Đối với năm học 2025- 2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhanh chóng cập nhật tình hình thực tiễn khi áp dụng mô hình chính quyền địa phương 2 để phù hợp với tình hình mới.
Chính vì thế, trong Hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục phổ thông năm học 2025 – 2026, Bộ hướng dẫn các Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức các hoạt động sinh hoạt chuyên môn như sau: “Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán các môn học để triển khai bồi dưỡng tại địa phương theo phương thức thường xuyên, liên tục, ngay tại trường;
Gắn nội dung bồi dưỡng thường xuyên với nội dung sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn trong trường và cụm trường để nâng cao năng lực nghề nghiệp giáo viên; tiếp tục triển khai hiệu quả công tác đánh giá và bồi dưỡng thường xuyên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên và chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông.
Tổ chức sinh hoạt chuyên môn và hướng dẫn giáo viên trong tổ, nhóm chuyên môn tham gia cùng xây dựng kế hoạch cá nhân, kịp thời phát hiện thuận lợi, khó khăn và đề xuất những biện pháp giải quyết khó khăn về chuyên môn, nghiệp vụ khi thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới”.
Vì thế, việc thành lập các cụm chuyên môn ở cấp tiểu học, trung học cơ sở không phải là tự phát mà đây là chỉ đạo của ngành nhằm thúc đẩy chất lượng từng bộ môn. Thông qua các hoạt động chuyên môn của cụm, giáo viên sẽ học hỏi được nhiều kinh nghiệm và tháo gỡ được những khó khăn trong giảng dạy hằng ngày của mình.
Sinh hoạt chuyên môn theo cụm sẽ giúp tổ chuyên môn ở các trường tháo gỡ được khó khăn
Sau khi thực hiện chính quyền 2 cấp, không còn phòng giáo dục và đào tạo nên ít nhiều đã có những ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chỉ đạo, sinh hoạt chuyên môn đối với các trường tiểu học, trung học cơ sở. Các văn bản chỉ đạo chuyên môn của sở gửi về cho phòng văn hóa- xã hội cấp xã (phường, đặc khu), sau đó mới được chuyển tiếp về cho các nhà trường.
Tuy nhiên, một số nơi đang xảy ra tình trạng nhân sự phụ trách mảng giáo dục chưa đúng chuyên môn nên dẫn đến sự lúng túng trong chỉ đạo, điều hành. Nhiều văn bản của sở giáo dục gửi qua email được chuyển tiếp đến các nhà trường nhưng cũng có những văn bản bắt buộc xã phải tiếp tục ban hành thêm một văn bản hướng dẫn nữa mới chuyển về nhà trường.
Khi về trường còn phụ thuộc vào ban giám hiệu, nhân viên văn thư của trường có chuyển tiếp đến giáo viên hay không. Vì thế, nhiều khi trở nên chậm trễ, bất cập, nhiều công việc khi giáo viên tiếp cận được văn bản thì thực hiện khá cập rập.
Hơn nữa, nhiều công việc chuyên môn cấp xã không thể đảm nhận được nên việc thành lập các cụm chuyên môn sẽ giúp cho giáo viên từng bộ môn tháo gỡ được nhiều khó khăn.
Thứ nhất: đa phần cụm trưởng cũng là tổ trưởng chuyên môn của 1 trường, họ chỉ kiêm nhiệm nên dễ dàng cho tổ trưởng chuyên môn, giáo viên các trường khác trao đổi về chuyên môn. Việc trao đổi về chuyên môn giữa các tổ trưởng hoặc giáo viên với tổ trưởng sẽ thuận lợi hơn với chuyên viên cấp sở hoặc chuyên viên ở xã, phường.
Thứ hai: khi thành lập các cụm sẽ giúp cho các tổ chuyên môn của các nhà trường có thể sinh hoạt chuyên môn cùng nhau. Mỗi học kỳ, các cụm có thể thực hiện một số chuyên đề thao giảng. Từ đó, họ có thể học hỏi, rút kinh nghiệm và chia sẻ những thuận lợi, khó khăn cùng nhau.
Thứ ba: lực lượng chuyên viên ở sở đối với từng môn học hiện nay khá mỏng, chỉ 1-2 chuyên viên/ 1 môn học. Trong khi, địa bàn mỗi tỉnh sau khi sáp nhập khá rộng lớn. Vì vậy, các công tác tập huấn trực tiếp cho giáo viên sẽ rất khó thực hiện. Việc thành lập các cụm sẽ giúp cho việc triển khai công tác chuyên môn được thuận lợi và kịp thời.
Thứ tư: thông thường các văn bản chỉ đạo về chuyên môn chuyển qua các cụm nhanh hơn chuyển qua phòng văn hóa- xã hội bởi khi sở ban hành văn bản, chuyên viên sở phụ trách các môn học sẽ chuyển trực tiếp cho cụm trưởng, cụm trưởng sẽ gửi lên zalo nhóm tổ trưởng tức thì. Trong khi đó, văn bản sở nếu gửi cho xã, xã chuyển về trường, trường chuyển cho giáo viên qua nhiều khâu trung gian và chậm trễ hơn.
Thứ năm: bên cạnh các hoạt động chuyên môn đơn thuần thì ngành giáo dục còn có nhiều hội thi, cuộc thi, kỳ thi khác nhau. Vì thế, những cụm trưởng sẽ giúp cho chuyên viên sở nhiều công việc cần thiết, như: tham mưu; chấm thi; góp ý, phản biện đề kiểm tra, đề thi…
Thứ sáu: kinh phí chi trả cho các cụm trưởng (thành viên cốt cán) hiện nay chỉ mang tính tượng trưng, có địa phương không chi trả, chủ yếu là những thầy cô này hoạt động trên tinh thần trách nhiệm là chính nên cũng không phát sinh nhiều chi phí. Chủ yếu mỗi lần đi công tác thì được tính công tác phí (do đơn vị chi trả) hoặc được một chút tiền phụ cấp khi tham gia các hoạt động của ngành qua các hội thi, cuộc thi…
Vì thế, việc thành lập các cụm chuyên môn đối với cấp tiểu học, trung học cơ sở thực ra rất quan trọng và cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Bởi, thông qua các hoạt động, giáo viên ở các nhà trường có thể chia sẻ với nhau những thuận lợi, khó khăn để cùng hướng đến việc nâng cao chất lượng dạy học.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
