Tại Hội thảo Khoa học Quốc tế về Dinh dưỡng học đường năm 2025 “Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt” do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, Đài Truyền hình Việt Nam với sự đồng hành của Tập đoàn TH tổ chức vào ngày 14/8, các đại biểu đã trình bày tham luận, thảo luận về những nội dung trọng tâm liên quan đến dinh dưỡng học đường.
Cần ban hành các tiêu chuẩn cho bữa ăn học đường
Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Thái Hà - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) trình bày tham luận “Dinh dưỡng học đường tại Việt Nam: Thực trạng, thách thức và giải pháp”.
Trong đó, đề cập đến một số nguyên nhân sâu xa dẫn đến những thách thức đang đặt ra trong thực tiễn đối với bữa ăn học đường. Đặc biệt, về cơ chế, chính sách, hiện đang thiếu một khung pháp lý để có thể triển khai đồng bộ, thống nhất công tác dinh dưỡng học đường trên toàn quốc.
Xuất phát từ thực tiễn đó, Bộ Y tế xác định các nhóm giải pháp trọng tâm. Trong đó, nhấn mạnh đến giải pháp: Hoàn thiện thể chế - Tạo hành lang pháp lý vững chắc.
“Đây là giải pháp đột phá, mang tính nền tảng. Bộ Y tế đang chủ trì, phối hợp với các bộ ngành xây dựng Luật Phòng bệnh. Trong đó, dành một chương riêng quy định về dinh dưỡng trong phòng bệnh và dự kiến một số quy định về dinh dưỡng trong học đường.
Các quy định này sẽ chuyển từ “khuyến nghị” sang “bắt buộc” và quy định cụ thể trách nhiệm triển khai thực hiện công tác y tế trường học cho người học thuộc phạm vi quản lý của cơ sở giáo dục để bảo đảm người học được chăm sóc sức khỏe toàn diện cả thể chất và tinh thần như: bảo đảm an toàn thực phẩm, dinh dưỡng hợp lý kết hợp với tăng cường hoạt động thể lực phù hợp.
Hy vọng rằng, khi Luật được ban hành, sẽ là công cụ pháp lý hữu hiệu để đưa công tác dinh dưỡng học đường vào nền nếp, quy chuẩn trên cả nước” - Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Thái Hà chia sẻ.
Tham luận “Thực trạng dinh dưỡng và các giải pháp tại Việt Nam” của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thanh Dương - Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Bộ Y tế) cũng chỉ ra, Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với thực tế suy dinh dưỡng dai dẳng và bất bình đẳng.
Từ góc độ chuyên môn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia đề xuất các giải pháp đồng bộ cho vấn đề dinh dưỡng, trong đó nhấn mạnh vào nội dung bữa ăn học đường.
Cụ thể: Thứ nhất, xây dựng chính sách. Thứ hai, xây dựng mô hình điểm về bữa ăn học đường phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội địa phương. Thứ ba, truyền thông, vận động xã hội. Thứ tư, xây dựng hệ thống giám sát quốc gia về tình trạng dinh dưỡng trẻ em các cấp học để theo dõi tình trạng biến động về dinh dưỡng, có giải pháp can thiệp kịp thời. Thứ năm, kiểm soát các công ty cung ứng thực phẩm suất ăn cho trường học (từ cấp tiểu học đến trung học phổ thông): Tiêu chuẩn bữa ăn học đường; an toàn vệ sinh thực phẩm”.
Đưa chính sách dinh dưỡng học đường thành nhóm chính sách quan trọng trong xây dựng các dự án luật liên quan
Tham luận của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Mai Thoa - Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội chỉ ra: “Bên cạnh những kết quả đạt được, hệ thống chính sách, pháp luật về dinh dưỡng học đường còn một số hạn chế, bất cập:
Thứ nhất, hiện nay chưa có văn bản pháp luật quy định một cách tổng thể, đồng bộ và trực tiếp về vấn đề dinh dưỡng học đường.
Thứ hai, chưa có những quy định về bộ tiêu chuẩn dinh dưỡng học đường một cách thống nhất, dẫn đến còn thiếu những cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện, giám sát thực hiện trên thực tế.
Thứ ba, chính sách hỗ trợ cho trẻ em về bữa ăn trưa cũng còn có những bất cập về mức hỗ trợ, đối tượng hỗ trợ…
Thứ tư, mức xử phạt vi phạm đối với những hành vi sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, kém chất lượng... còn thấp, chưa có tính răn đe”.
Để tạo chuyển biến toàn diện cho công tác dinh dưỡng học đường và góp phần cải thiện, nâng cao tầm vóc, thể lực người Việt, đại diện Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề xuất một số nội dung về hoàn thiện chính sách pháp luật về dinh dưỡng học đường như sau:
Thứ nhất, kiến nghị Đảng tiếp tục khẳng định dinh dưỡng học đường là nhiệm vụ chiến lược trong nâng cao tầm vóc, thể lực người Việt Nam; đưa nội dung này vào các nghị quyết, kết luận của Trung ương về sức khỏe, giáo dục và phát triển nguồn nhân lực.
Thứ hai, đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát, hoàn thiện hệ thống chính sách về dinh dưỡng học đường, khắc phục những bất cập hiện nay; trước mắt, xem xét sửa đổi, bổ sung Nghị định số 105/2020/NĐ-CP theo hướng nâng mức hỗ trợ ăn trưa cho trẻ em mẫu giáo, nghiên cứu bổ sung chính sách hỗ trợ ăn trưa cho trẻ em nhà trẻ và từng bước mở rộng đối tượng học sinh được Nhà nước bảo đảm bữa ăn đủ dinh dưỡng, an toàn.
Về lâu dài, nghiên cứu, đề xuất Quốc hội ban hành những quy định của pháp luật có giá trị hiệu lực cao hơn. Trước mắt, ngay trong kỳ họp thứ 10, Quốc hội sẽ xem xét thông qua Luật Phòng bệnh và nội dung dinh dưỡng cũng được đưa thành một chương trong dự thảo. Hy vọng, dự thảo này sẽ giải quyết được những vấn đề bất cập, những sự thiếu hụt về khung pháp lý liên quan đến dinh dưỡng học đường.
Bên cạnh đó, kiến nghị Chính phủ nghiên cứu ban hành, sửa đổi, bổ sung các chính sách liên quan đến dinh dưỡng học đường; tích hợp và đưa chính sách dinh dưỡng học đường thành nhóm chính sách quan trọng trong xây dựng các dự án luật liên quan. Quy định về tiêu chuẩn dinh dưỡng học đường, cho bữa ăn học đường, cho các thực phẩm, đồ uống bán tại căng-tin trường học và xung quanh trường học.
Trong thời gian tới, nếu Chính phủ xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe dân số và phát triển, đề nghị nghiên cứu đưa nội dung dinh dưỡng học đường thành một dự án hoặc nội dung cấu thành của chương trình này.
Đối với Hội đồng nhân dân các cấp, kiến nghị tăng cường giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về dinh dưỡng học đường, đưa các chỉ tiêu giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi, gầy gò, thừa cân, béo phì ở trẻ dưới 5 tuổi trở thành một trong những chỉ tiêu quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, căn cứ phù hợp điều kiện kinh tế-xã hội cụ thể, ban hành chính sách hỗ trợ bữa ăn trưa đối với học sinh bán trú ở các cấp học mầm non, phổ thông, ưu tiên các vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo, đồng thời bảo đảm bữa ăn học đường đủ dinh dưỡng, an toàn, phù hợp với nhu cầu lứa tuổi.
Kiến nghị Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chỉ đạo tăng cường tuyên truyền, nhân rộng các mô hình bữa ăn học đường hiệu quả, an toàn, lan tỏa nhận thức về bữa ăn đủ dinh dưỡng cho trẻ em từ các nhà trường đến các gia đình; lồng ghép vào chương trình kiểm tra giám sát hằng năm, xem đây là tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị. Chỉ đạo huy động nguồn lực xã hội hóa kết hợp với ngân sách nhà nước để bảo đảm triển khai đồng bộ và bền vững…”.
Trong tham luận của đại diện đến từ Tổ chức Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) với chủ đề “Về vai trò của dinh dưỡng đối với sức khỏe và tầm vóc con người; các chính sách và những mô hình hay, cách làm hiệu quả về dinh dưỡng học đường của các nước trên thế giới”, nhấn mạnh vai trò của dinh dưỡng cho trẻ ở trường học, kết hợp giới thiệu rất nhiều mô hình bữa ăn học đường đã được thực thi thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới (Pháp, Đan Mạch, Ấn Độ, Thái Lan…), bản tham luận nhấn mạnh “Luật hóa dinh dưỡng học đường là xu hướng toàn cầu”.
Trao đổi bên lề Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nêu quan điểm: “Việt Nam cũng nên tiến tới xây dựng Luật Dinh dưỡng, trong đó, bao gồm cả dinh dưỡng dự phòng, dinh dưỡng cho bữa ăn học đường và dinh dưỡng trong điều trị bệnh, để có quy định xuyên suốt về các chế độ dinh dưỡng cho tất cả đối tượng trên toàn quốc.
Có thể thấy, ở các nước tiên tiến, chẳng hạn như Nhật Bản, có một sự cải thiện rất rõ rệt về thể chất trong thời gian tương đối ngắn. Vì Nhật Bản có rất nhiều luật về dinh dưỡng, kể cả luật dinh dưỡng chung và luật dinh dưỡng về bữa ăn trưa học đường của trẻ em… có cơ chế giám sát rất chặt chẽ về an toàn thực phẩm, công khai, minh bạch. Tương tự, Trung Quốc cũng có rất nhiều luật về dinh dưỡng và có sự giám sát rất chặt chẽ...
Chính vì vậy, tôi cho rằng, để cải thiện thể chất của người Việt Nam một cách khoa học, hiệu quả và đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng cho thế hệ trẻ - tương lai của đất nước, thì nên xây dựng Luật Dinh dưỡng.
Kinh nghiệm quốc tế về chính sách cho dinh dưỡng học đường
Phần tham luận của những chuyên gia quốc tế hàng đầu tại Hội thảo cũng cung cấp những bài học đa chiều từ các quốc gia đã thành công trong việc luật hóa và triển khai dinh dưỡng học đường.
Giáo sư Nakamura Teiji - Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản đã mang đến câu trả lời cho câu hỏi: “Vì sao Nhật Bản thành công trong cải thiện chế độ ăn và dinh dưỡng?”.
Đầu tiên, Nhật Bản coi vấn đề dinh dưỡng là thách thức cấp bách và triển khai các chính sách quốc gia riêng để giải quyết. Dinh dưỡng được tách riêng khỏi chính sách y tế và chính sách lương thực, hình thành một chính sách dinh dưỡng độc lập với hệ thống luật pháp và quy định rõ ràng. Thứ hai, Nhật Bản chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên môn, các chuyên gia dinh dưỡng, đủ năng lực đóng vai trò nòng cốt trong việc triển khai các chính sách cải thiện dinh dưỡng.
Giáo sư Nakamura Teiji cũng cho biết, hiện tại, Quốc hội Nhật Bản đang thảo luận về việc miễn hoàn toàn học phí bữa trưa học đường. Điều đó cho thấy đã có sự đồng thuận trên phạm vi toàn quốc rằng bữa trưa học đường nên được duy trì bằng ngân sách nhà nước.
Từ Vương quốc Anh, Giáo sư Vimal Karani (Đại học Reading) đã mang đến góc nhìn mới mẻ về vai trò của sữa tươi và các sản phẩm sữa trong việc tối ưu hóa dinh dưỡng dựa trên đặc điểm di truyền của từng cá nhân.
Tiến sĩ Philipp Rösler - Đại học Hannover, nguyên Phó Thủ tướng Đức đã chia sẻ kinh nghiệm thành công từ Tiêu chuẩn Dinh dưỡng Đức (DGE) và chương trình Sữa - Rau - Quả học đường của EU, khuyến nghị Việt Nam cần nhân rộng các mô hình đã thí điểm thành công, đồng thời xây dựng bộ tiêu chuẩn dinh dưỡng quốc gia riêng.
Phần tham luận tập trung phân tích các chiến lược triển khai hiệu quả chương trình sữa học đường và bữa ăn học đường tại Việt Nam, dựa trên những kinh nghiệm điển hình của châu Âu và các nghiên cứu về sức khỏe cộng đồng. Nội dung nhấn mạnh vai trò của sữa tươi và bữa ăn cân đối trong việc hỗ trợ sự phát triển thể chất, nhận thức và sức khỏe lâu dài của trẻ, đồng thời nhấn mạnh việc sử dụng nguyên liệu từ tự nhiên thay vì phụ gia tổng hợp. Chia sẻ về khung chính sách, hướng dẫn chất lượng trong Tiêu chuẩn chất lượng cho bữa ăn học đường DGE Của Đức và các bằng chứng khoa học về lợi ích của sữa trong dinh dưỡng học đường… Đề cập cách ngành sữa nội địa của Việt Nam có thể hỗ trợ cho chương trình quốc gia thông qua nguồn cung ứng tại chỗ, đảm bảo tác động tích cực về kinh tế và lợi ích sức khỏe.
Đồng thời, đưa ra các khuyến nghị chính sách khả thi nhằm thiết kế các sáng kiến dinh dưỡng học đường bền vững, chất lượng cao, phù hợp với tiêu chuẩn sức khỏe toàn cầu và được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh thực tiễn của Việt Nam.
“Vì sao nguyên liệu tự nhiên quan trọng trong dinh dưỡng học đường?
Tiêu chuẩn ở các nước phát triển: Sữa học đường là sữa tươi, không chứa phụ gia tổng hợp.
Cách tiếp cận ưu tiên: Kết hợp sữa tươi với bữa ăn học đường cân đối, sử dụng thực phẩm giàu dinh dưỡng có nguồn gốc tự nhiên.
Phù hợp xu hướng toàn cầu: Phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) về dinh dưỡng trẻ em.
Ý nghĩa chính sách: Là điểm then chốt trong việc thiết kế các chương trình học đường an toàn, bền vững và chất lượng cao tại Việt Nam” - tham luận nêu.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Zhuifeng Guo - Giám đốc Ban Đổi mới và Phát triển Ngoại khoa, Hiệp hội Quản lý Ngành Công nghiệp Y tế Quốc gia (Trung Quốc) chia sẻ kinh nghiệm: Để xây dựng và triển khai chính sách dinh dưỡng học đường hiệu quả, điều kiện cần là nền tảng của chính sách, bao gồm: xây dựng khung pháp lý và thể chế hóa chính sách; bảo đảm phối hợp liên ngành và tích hợp nguồn lực; duy trì nguồn tài chính bền vững. Cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành như Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế…, chính quyền địa phương cần tiếp tục được củng cố để nâng cao hiệu quả thực hiện.
Điều kiện đủ là yếu tố tối ưu chính sách, bao gồm xây dựng tiêu chuẩn dinh dưỡng khoa học, thực đơn phù hợp từng vùng miền; thiết lập cơ chế giám sát minh bạch; đẩy mạnh giáo dục dinh dưỡng và nâng cao nhận thức cộng đồng. Chính sách sẽ khó đạt hiệu quả nếu thiếu một hệ thống giám sát chặt chẽ và sự tham gia của phụ huynh, nhà trường.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Zhuifeng Guo khẳng định: “Luật về dinh dưỡng học đường không phải là điều “xa xỉ”, mà là khoản đầu tư và nhân lực thiết yếu cho tương lai.
Khi bữa ăn học đường chuyển từ “tùy chọn” thành “bắt buộc”, không chỉ chiều cao hay cân nặng của trẻ được cải thiện, mà còn đảm bảo mọi trẻ em đều có cơ hội để học tập và phát triển…
Nếu Việt Nam kết hợp chặt chẽ bốn trụ cột: pháp luật - tài chính - giám sát - giáo dục, chính sách dinh dưỡng học đường chắc chắn sẽ được bền vững hơn, góp phần phát huy tối đa tiềm năng nguồn nhân lực quốc gia”.
