Trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ công tác đào tạo nhân lực trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế và hội nhập sâu rộng, giáo dục nghề nghiệp đang đứng trước những cơ hội và thách thức mới.
Trong định hướng đó, Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 đặt ra mục tiêu đến năm 2030 hình thành 18 cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao, làm nòng cốt cho hệ thống đào tạo kỹ năng quốc gia.
Khả thi nếu đầu tư có trọng tâm, lộ trình rõ ràng
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Xuân Thụ - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn (Thanh Hóa) nhận định, giáo dục nghề nghiệp hiện đang hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để từng bước hình thành các cơ sở đào tạo chất lượng cao. Theo thầy, sự quan tâm, đầu tư ngày càng rõ nét của Nhà nước thông qua hệ thống chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là các cơ sở định hướng chất lượng cao, đã tạo nền tảng quan trọng cho quá trình này.
Cùng với đó, nhu cầu ngày càng gia tăng của thị trường lao động đối với nguồn nhân lực có tay nghề, kỹ năng cao đang trở thành động lực thúc đẩy các cơ sở đào tạo không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo. Đồng thời, việc đẩy mạnh hợp tác với các trường đại học, doanh nghiệp trong nước và quốc tế cũng mở ra cơ hội để giáo dục nghề nghiệp tiếp cận các chuẩn mực đào tạo tiên tiến, gắn đào tạo với thực tiễn sản xuất và nhu cầu của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, Thạc sĩ Nguyễn Xuân Thụ cũng thẳng thắn chỉ ra không ít khó khăn, thách thức.Theo đó, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện vẫn thiếu nguồn lực cả về tài chính lẫn nhân lực để đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo. Cơ sở vật chất còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo theo hướng chất lượng cao.
Thứ hai, chất lượng đội ngũ giảng viên giữa các cơ sở chưa đồng đều, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đào tạo. Theo thầy Thụ, mục tiêu hình thành 18 cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao vào năm 2030 là thách thức lớn, song hoàn toàn có thể đạt được nếu các cơ sở biết tận dụng tốt những thuận lợi sẵn có và có giải pháp phù hợp để vượt qua các rào cản hiện nay.
“Việc hình thành các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao không chỉ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, mà còn đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động về nguồn nhân lực có tay nghề, kỹ năng cao. Thông qua việc đầu tư đồng bộ về chương trình, đội ngũ và cơ sở vật chất, các trường này sẽ từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh, khẳng định vị thế trong hệ thống giáo dục, đồng thời tạo sức hút so với các trường đại học và cơ sở đào tạo khác.
Quan trọng hơn, mô hình trường chất lượng cao còn trực tiếp đáp ứng kỳ vọng của người học về môi trường đào tạo hiện đại, chất lượng, gắn với cơ hội việc làm bền vững sau khi tốt nghiệp”, thầy Thụ cho hay.
Cùng bàn về nội dung này, Tiến sĩ Phạm Quang Huy - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Cộng đồng Đồng Tháp cũng cho rằng, việc hình thành các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao sẽ tạo ra tác động tích cực, có tính lan tỏa đối với toàn hệ thống, đóng vai trò hạt nhân thúc đẩy đổi mới về chương trình đào tạo, phương thức quản trị và chuẩn mực chất lượng.
Cụ thể, mô hình này không chỉ nâng tầm giáo dục nghề nghiệp mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho người học khi được tiếp cận môi trường học tập hiện đại, chương trình đào tạo gắn với thực tiễn sản xuất – kinh doanh, qua đó mở rộng cơ hội việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường lao động.
Đánh giá về mục tiêu đến năm 2030 hình thành 18 cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao, Tiến sĩ Phạm Quang Huy nhận định, đây là mục tiêu hoàn toàn khả thi nếu được triển khai đồng bộ về thể chế, nguồn lực và phương thức tổ chức thực hiện. Đồng thời cũng phù hợp với yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, để chủ trương đi vào thực chất, cần có sự đầu tư trọng điểm, lộ trình rõ ràng, đồng thời lựa chọn đúng những cơ sở có tiềm năng để làm hạt nhân lan tỏa chất lượng cho toàn hệ thống giáo dục nghề nghiệp.
Từ thực tiễn hoạt động, Tiến sĩ Phạm Quang Huy chỉ ra rằng giáo dục nghề nghiệp hiện đang có nhiều thuận lợi, trong đó nổi bật là hệ thống chủ trương, chính sách ngày càng hoàn thiện. Nhu cầu của xã hội và doanh nghiệp đối với lao động có kỹ năng nghề, kỹ năng số liên tục gia tăng, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, đặc biệt là chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo đã tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới đào tạo và nâng cao hiệu quả quản trị.
Dẫu vậy, các cơ sở đào tạo vẫn phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức như nguồn lực đầu tư cho cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại còn hạn chế, chất lượng và cơ cấu đội ngũ giảng viên chưa đồng đều, cũng như kinh nghiệm đào tạo theo chuẩn khu vực, quốc tế còn thiếu.
Ngoài ra, mức độ tự chủ, năng lực quản trị và khả năng liên kết bền vững với doanh nghiệp cũng là những vấn đề cần tiếp tục được củng cố và nâng cao trong thời gian tới.
Đối với Trường Cao đẳng Cộng đồng Đồng Tháp, Tiến sĩ Phạm Quang Huy cho biết nhà trường đã xác định rõ định hướng phát triển theo mô hình trường cao đẳng chất lượng cao gắn với sứ mệnh phục vụ cộng đồng, đào tạo gắn chặt với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Theo đó, đơn vị tập trung đổi mới chương trình đào tạo theo chuẩn đầu ra, tăng cường thời lượng thực hành, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ và chuyển đổi số trong công tác quản lý, giảng dạy.
Cùng với đó, việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, trong khi hợp tác với doanh nghiệp được coi là giải pháp then chốt nhằm nâng cao chất lượng và bảo đảm tính bền vững của hoạt động đào tạo.
Trong quá trình triển khai, nhà trường có nhiều thuận lợi nhờ nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của chính quyền địa phương, mạng lưới doanh nghiệp đối tác ngày càng được mở rộng cùng đội ngũ giảng viên năng động, sẵn sàng thích ứng và đổi mới.
Tuy nhiên, đơn vị cũng đang đối mặt với không ít thách thức, trong đó đáng chú ý là nguồn lực đầu tư còn hạn chế, yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ theo các tiêu chí mới ngày càng cao, đồng thời đặt ra đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới mô hình quản trị theo hướng tự chủ, hiện đại nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển trong giai đoạn tới.
Những điều kiện then chốt để đạt chuẩn trường chất lượng cao
Trước yêu cầu nâng tầm chất lượng đào tạo và tiệm cận các chuẩn mực tiên tiến, điều kiện hiện nay của nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp vẫn còn không ít hạn chế. Thực tiễn đó cho thấy, để đạt chuẩn trường chất lượng cao, các cơ sở đào tạo không thể chỉ dựa vào nỗ lực nội tại mà cần được hỗ trợ, đầu tư đồng bộ thêm nhiều hạng mục quan trọng.
Theo Thạc sĩ Nguyễn Xuân Thụ, để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp tiệm cận và đạt chuẩn chất lượng cao, việc hỗ trợ và đầu tư cần được thực hiện một cách đồng bộ, có trọng tâm và lộ trình rõ ràng. Trước hết, các trường cần được đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo hiện đại nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo theo chuẩn mới, gắn với thực tiễn sản xuất và công nghệ của doanh nghiệp.
Cùng với đó, đầu tư cho hạ tầng công nghệ thông tin, ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý, giảng dạy và kiểm định chất lượng được xem là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả đào tạo và năng lực quản trị nhà trường.
Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, thầy Thụ nhấn mạnh việc ưu tiên nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, bởi đây là yếu tố quyết định trực tiếp đến chất lượng đào tạo. Theo thầy, điều này đòi hỏi các chính sách đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, gắn với cập nhật công nghệ mới, kỹ năng nghề và thực tiễn doanh nghiệp. Đồng thời có cơ chế đủ mạnh để thu hút, giữ chân giảng viên giỏi và đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng cao.
Từ góc độ vĩ mô, Thạc sĩ Nguyễn Xuân Thụ cho rằng Nhà nước cần tiếp tục tăng cường đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là các cơ sở định hướng chất lượng cao. Có cơ chế hỗ trợ tài chính ổn định, dài hạn để các trường chủ động trong đào tạo, nghiên cứu và phát triển.
Song song với đó, việc ban hành các chính sách ưu đãi về tiền lương, môi trường làm việc và cơ hội phát triển nghề nghiệp nhằm thu hút nhân lực chất lượng cao, cũng như đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tiếp cận các chuẩn mực đào tạo tiên tiến sẽ là những giải pháp then chốt giúp giáo dục nghề nghiệp nâng tầm chất lượng trong giai đoạn tới.
Còn theo Tiến sĩ Phạm Quang Huy, để đạt chuẩn trường chất lượng cao, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo hiện đại, đặc biệt đối với các ngành, nghề mũi nhọn có nhu cầu nhân lực lớn. Song song với đó là việc tăng cường hạ tầng công nghệ số, bao gồm hệ thống quản lý đào tạo, học liệu số, các phòng thực hành mô phỏng và từng bước ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị, giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.
Bên cạnh điều kiện vật chất và công nghệ, Tiến sĩ Phạm Quang Huy nhấn mạnh yêu cầu chuẩn hóa và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý theo hướng toàn diện, từ chuyên môn, kỹ năng nghề, kỹ năng số, ngoại ngữ đến kinh nghiệm thực tiễn tại doanh nghiệp. Theo thầy, trong giai đoạn trước mắt, hai ưu tiên cấp thiết nhất là đầu tư cho đội ngũ và đẩy mạnh chuyển đổi số, bởi đây chính là nền tảng để phát huy hiệu quả các nguồn lực khác trong quá trình xây dựng trường chất lượng cao.
Từ góc độ chính sách, Tiến sĩ Phạm Quang Huy cho rằng Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và cơ chế điều hành theo hướng đầu tư trọng điểm, có lộ trình rõ ràng, gắn với tiêu chí đánh giá và trách nhiệm giải trình cụ thể. Đồng thời, cần mở rộng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, hoàn thiện hệ thống kiểm định, đánh giá chất lượng theo chuẩn khu vực và quốc tế. Qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc tăng cường liên kết với doanh nghiệp và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong đào tạo.
“Từ thực tiễn triển khai, nhà trường kiến nghị Nhà nước cần ưu tiên đầu tư dài hạn, có trọng tâm cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có tiềm năng phát triển thành trường chất lượng cao. Đồng thời sớm ban hành các chính sách đặc thù nhằm phát triển đội ngũ, thu hút chuyên gia, giảng viên giỏi tham gia giảng dạy và quản lý.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo, từ xây dựng chương trình, tổ chức thực hành đến đánh giá đầu ra, song song với việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Đây được xem là những giải pháp then chốt nhằm bảo đảm chất lượng và tính bền vững của các trường chất lượng cao trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp”, thầy Huy chia sẻ.
