Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và ứng phó với biến đổi khí hậu, ngành Lâm sinh đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc thu hút sinh viên. Điều này khiến đại diện các trường đại học khối ngành Nông lâm rất trăn trở.
Ngành “khát” nhân lực nhưng vẫn khó tuyển sinh
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Tiến - Phó Trưởng khoa Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông lâm (Đại học Thái Nguyên) chia sẻ, Lâm sinh là một ngành chuyên sâu trong lĩnh vực Lâm nghiệp, tập trung vào việc ứng dụng công nghệ cao trong các hoạt động như tạo giống cây rừng, trồng và chăm sóc rừng, cũng như kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh và phòng cháy chữa cháy rừng. Ngành áp dụng công nghệ GIS để theo dõi diễn biến rừng và sử dụng các thiết bị hiện đại để đo đạc, xác định quá trình sinh trưởng, tăng trưởng và trữ lượng của rừng.
Ngành Lâm sinh cũng đóng góp quan trọng vào việc phát triển các dịch vụ môi trường rừng. Trong bối cảnh xu hướng giảm phát thải hiện nay, ngành này giữ vai trò then chốt trong việc tích lũy các-bon và xây dựng hệ thống tín chỉ các-bon hàng đầu cả nước, nhằm cung cấp cho các công ty và doanh nghiệp xuất khẩu các sản phẩm có phát thải.
Theo thầy Tiến, trong những năm gần đây, nhu cầu tuyển dụng nhân lực ngành Lâm sinh và các lĩnh vực liên quan đến lâm nghiệp luôn rất lớn từ phía các công ty, doanh nghiệp và nhà nước. Ngành Lâm sinh cung cấp nguồn lực quan trọng cho sự phát triển của các tỉnh miền núi, nơi gắn liền với hoạt động rừng.
Tại nhiều địa phương, người dân có đến 60-80% thu nhập hàng năm dựa vào rừng, do đó nhu cầu về cây giống lâm nghiệp chất lượng cao, năng suất tốt trở nên rất cấp thiết để thúc đẩy sản xuất.
Hiện nay, nhiều tỉnh miền Trung và Tây Nguyên gặp khó khăn trong việc tuyển dụng kiểm lâm và nhân viên bảo vệ rừng cho các vườn quốc gia, khu bảo tồn. Một số doanh nghiệp như Công ty InnovGreen Quảng Ninh, Công ty Lâm nghiệp Thái Nguyên cũng rất cần tuyển dụng nhưng không đủ nguồn nhân lực.
Đặc biệt, các dự án quốc tế đang tìm kiếm nguồn nhân lực được đào tạo về Lâm sinh để tham gia vào các dự án phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và sinh kế. Quan trọng hơn, sinh viên tốt nghiệp ngành này có thể làm việc trong ngành Kiểm lâm sẽ được hưởng mức lương và phụ cấp khá cao.
Dù vậy, thầy Lâm nhìn nhận rằng vài năm gần đây, số lượng người trẻ theo đuổi ngành Lâm sinh khá ít. “Giới trẻ ít quan tâm đến khối ngành Nông - lâm - thuỷ sản vì họ nghĩ ngành này vất vả, thu nhập không cao.
Mặt khác, ngành Lâm sinh là ngành đóng góp rất lớn và tạo môi trường cho các ngành kinh tế khác phát triển bền vững nhưng Nhà nước chưa có chính sách ưu tiên trong đào tạo, đặc biệt là miễn học phí như một số nước phát triển trong lĩnh vực này.
Công tác hướng nghiệp tại các trường trung học phổ thông, đặc biệt là ở các vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vẫn còn hạn chế, thường dẫn đến việc định hướng cho học sinh theo các ngành học không phù hợp với năng lực, nhu cầu thực tế của các em và đặc thù của địa phương” - thầy Tiến bày tỏ.
Cùng bàn luận về vấn đề này, Phó giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Trường - Trưởng khoa Lâm học, Trường Đại học Lâm nghiệp chia sẻ: “Vị trí địa lý của Trường Đại học Lâm nghiệp ở khu vực thị trấn Xuân Mai, huyện Chương Mỹ nên xa khu trung tâm thành phố Hà Nội. Đây là một bất lợi cho công tác tuyển sinh của nhà trường nói chung và cho ngành Lâm sinh nói riêng.
Bên cạnh đó, hiểu biết về ngành Lâm sinh của một bộ phận người học trong bối cảnh mới còn chưa đầy đủ nên nhiều học sinh và phụ huynh cho rằng học Lâm nghiệp là lên rừng, là vất vả, xa xôi và cơ hội phát triển khó.
Xu hướng chung của giới trẻ hiện nay là chỉ quan tâm đến các ngành kinh tế và công nghệ, với nhiều thí sinh lựa chọn các ngành "hot" mà không chú ý đến nhu cầu thực tế của xã hội.
Một số phụ huynh, đặc biệt là ở các vùng nông thôn nơi nhiều người sống bằng nghề Lâm nghiệp, thường mong muốn con em mình theo đuổi nghề khác ít vất vả hơn và có thu nhập cao ngay từ đầu, do đó họ định hướng cho con em mình vào những ngành nghề khác".
Cũng theo thầy Trường, ngành Lâm sinh là ngành học cốt lõi có vai trò quan trọng, có tính chất quyết định trong việc bảo vệ, phát triển tài nguyên rừng. Cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên ngành Lâm sinh sau khi ra trường rất đa dạng và phong phú.
Mức thu nhập phụ thuộc vào từng công việc cụ thể, từ mức lương cơ bản của các cán bộ, viên chức cho đến mức thu nhập cao của các chuyên gia khi làm việc cho các tổ chức quốc tế hay các tập đoàn lớn trong lĩnh vực lâm nghiệp.
Ngoài ra các em còn có cơ hội rất lớn khi được đi du học, đi trao đổi học thuật và học tập nâng cao trình độ về các vấn đề nóng của nhân loại như quản lý rừng bền vững, chống biến đổi khí hậu, chống sa mạc hoá, quản lý phát thải các-bon... từ rất sớm, khi đang là sinh viên của nhà trường.
Kết nối doanh nghiệp để hỗ trợ đào tạo, tuyển dụng sớm
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Tiến chia sẻ, trước tình hình hiện nay, nhà trường đã tích cực tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu về ngành học cũng như các cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên, đặc biệt là tại các khu vực miền núi, vùng cao, và các tỉnh có tiềm năng phát triển kinh tế rừng.
Nhà trường cũng đã thiết lập mối liên kết với các doanh nghiệp để hỗ trợ trong công tác đào tạo, cấp học bổng và tổ chức các hội chợ việc làm, nơi các doanh nghiệp có thể trực tiếp phỏng vấn và tuyển dụng sinh viên ngay khi họ tốt nghiệp.
Một trong những giải pháp quan trọng của nhà trường là việc thành lập Trung tâm đào tạo quốc tế, mang lại cơ hội cho sinh viên tham gia các chương trình thực tập nghề nghiệp và thực tập tốt nghiệp tại các quốc gia như Israel, Nhật Bản, Đan Mạch và Úc, với tín chỉ được công nhận và có cơ hội nhận lương. Ngoài ra, nhà trường còn giao nhiệm vụ cho bộ phận quan hệ doanh nghiệp tìm kiếm các công việc làm thêm, giúp sinh viên tăng thu nhập ngay trong quá trình học tập.
“Chuẩn bị cho năm học 2025 - 2026, nhà trường đang rà soát khung chương trình đào tạo bám với chuẩn đầu ra của ngành và của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành. Trong đó, tăng khối lượng thực tập, thực hành gắn với doanh nghiệp, gắn với thực tiễn.
Nhà trường đẩy mạnh việc đào tạo kỹ năng mềm cho sinh viên ngay từ năm đầu, thay đổi kết cấu các học phần bổ trợ, học đa dạng lĩnh vực để đáp ứng đi thực tập nước ngoài khi họ cần đến các chuyên môn hẹp” - thầy Tiến bày tỏ.
Cũng theo thầy Tiến, mùa tuyển sinh năm 2025 - 2026, Trường Đại học Nông lâm về cơ bản vẫn tuyển sinh theo 3 phương thức là xét tuyển thẳng, xét tuyển theo kết quả thi tốt nghiệp trung học phổ thông và xét tuyển học bạ.
Phó giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Trường cũng chia sẻ, Trường Đại học Lâm nghiệp đã liên kết đào tạo và có chính sách đặt hàng đào tạo đối với những ngành nghề truyền thống thiết yếu và khó tuyển sinh như Lâm sinh, Chế biến…
Trường triển khai nhiều chương trình học kỳ doanh nghiệp, thực tập cho sinh viên ở các công ty, tập đoàn lớn như Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam, Tổng Công ty Giấy Việt Nam, Vingroup… hay trao đổi học thuật, thực tập sinh ở một số nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước châu Âu, Mỹ…
Bên cạnh đó, tăng cường quảng cáo truyền thông bằng video và hình ảnh sống động về triết lý cao cả của ngành Lâm sinh trong bảo vệ và phát triển rừng là bảo vệ môi trường sống, cảnh quan của toàn nhân loại, phổ cập các hoạt động mới, ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại của ngành Lâm sinh trong thời kỳ 4.0 bằng các hoạt động, việc làm cụ thể của ngành học cho học sinh và phụ huynh được biết. Những cựu sinh viên thành đạt, các nhà khoa học, các nhà quản lý của ngành Lâm sinh được nêu gương và tôn vinh.
“Xu hướng chung học sinh đã có những tư duy thay đổi về chất lượng cuộc sống và môi trường sống nên 1-2 năm trở lại đây đã có những học sinh quan tâm tới ngành chuyên môn hơn trước, thể hiện là số sinh viên tuyển sinh đầu vào có dấu hiệu tăng dần” - thầy Trường cho hay.
Theo thầy Trường, để chuẩn bị cho mùa tuyển sinh 2025 - 2026, ngành Lâm sinh liên tục rà soát và điều chỉnh chương trình đào tạo theo các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nhà trường chủ động giảm bớt những nội dung lý thuyết thuần túy, thay vào đó là các môn học mang tính ứng dụng cao, gắn liền với thực tiễn sản xuất.
Để nâng cao chất lượng đào tạo, nhà trường còn tăng cường đầu tư trang thiết bị hiện đại và hợp tác với các đơn vị, doanh nghiệp nhằm cung cấp thiết bị thực hành, thực tập cho sinh viên, phù hợp với chương trình đào tạo cập nhật.
Trường cũng thúc đẩy hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước và quốc tế, nhằm cập nhật thường xuyên chương trình học, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy và nghiên cứu khoa học, cũng như tìm kiếm cơ hội trao đổi sinh viên và người học.
Ngành Lâm sinh đặc biệt chú trọng phát triển kỹ năng mềm và kỹ năng giao tiếp cho sinh viên thông qua các hoạt động nhóm, thực hành trong lớp học và học kỳ doanh nghiệp. Đồng thời, trường tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các chương trình nghiên cứu khoa học của giảng viên, giúp các em tích lũy kinh nghiệm, cải thiện kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ, đồng thời tự tin khi thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Ngoài ra, nhà trường cũng tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp lớn trong việc đào tạo, hỗ trợ sinh viên trong suốt quá trình học và cam kết tuyển dụng, bố trí việc làm, đồng thời đảm bảo chế độ đãi ngộ hợp lý sau khi tốt nghiệp.
