Nhiều năm thu hút không được GS, PGS, trường ĐH xác định tự tạo nguồn tại chỗ

Theo thống kê của Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, dựa theo nơi làm việc của các ứng viên được công nhận đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư trong 3 năm gần đây (thống kê từ 26/28 Hội đồng - dựa theo danh sách ứng viên đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2021, 2022, 2023 do Hội đồng Giáo sư nhà nước công bố) có khoảng hơn 50% số lượng giáo sư, phó giáo sư được công nhận hàng năm đều đang công tác tại Hà Nội. Xếp sau đó lần lượt là Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Thái Nguyên, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế.

Điều đó đặt ra vấn đề các tỉnh, thành phố không trực thuộc trung ương đang gặp khó khăn gì trong thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao?

Địa phương loay hoay trong trọng dụng nhân tài dù đã có chính sách trọng dụng

Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Trần Lăng, Hiệu trưởng Trường Đại học Phú Yên cho hay: Bất kỳ quốc gia/ địa phương nào đều mong muốn nguồn lực (con người, tài nguyên, tài chính…) được cân bằng, vì đó là điều kiện quan trọng để phát triển. Tuy nhiên trong thực tế rất khó đạt được, nguồn lực con người cũng vậy.

“Việc giáo sư, phó giáo sư tập trung ở các thành phố lớn và rất ít ở các tỉnh, thành phố nhỏ có nhiều lý do.

Thứ nhất, các cơ sở giáo dục đại học/viện/học viện đều ở các thành phố lớn, có điều kiện thuận lợi trong việc nghiên cứu và trao đổi học thuật.

Thứ hai, các thành phố lớn có nhiều công việc cho người có trình độ cao.

Thứ ba, điều kiện/ lợi ích kinh tế ở các thành phố lớn sẽ đảm bảo hơn.

Chính vì vậy sự chênh lệch trong việc phân bổ nguồn lực trình độ cao luôn luôn có như điều tất yếu”, thầy Lăng nêu quan điểm.

Tiến sĩ Trần Lăng, Hiệu trưởng Trường Đại học Phú Yên. (Ảnh: website nhà trường)

Cũng theo thầy Lăng, những địa phương như Phú Yên (Trường Đại học Phú Yên) rất khó thu hút nguồn lực chất lượng cao mặc dù tỉnh đã có chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài/ người có trình độ cao. Tuy nhiên trong hơn 10 năm qua chính sách thu hút của tỉnh không đạt được như mong đợi.

“Đầu năm 2022, nhà trường đã tổ chức gặp mặt các tiến sĩ nhân dịp xuân Nhâm Dần để động viên, giao nhiệm vụ với mong muốn tạo cú huých trong việc đẩy mạnh nghiên cứu. Từ đó, tạo tiền đề để các tiến sĩ đạt chuẩn giáo sư, phó giáo sư. Tuy nhiên từ đó đến nay, số lượng phó giáo sư của trường vẫn chưa tăng thêm được người nào”.

Bộ GDĐT thống kê những nhóm ngành cần nhiều nhân lực trình độ đại học

Theo Hiệu trưởng Trường Đại học Phú Yên, với cơ sở giáo dục đại học mà số lượng giáo sư, phó giáo sư ít sẽ gây ảnh hưởng lớn đến việc mở rộng quy mô đào tạo của trường.

“Những trường có nguồn lực nhỏ (về quy mô ngành nghề, tài chính) như Trường Đại học Phú Yên sẽ không thể có những giải pháp hấp dẫn và khả thi để cải thiện tình trạng khó khăn.

Việc đội ngũ giáo sư, phó giáo sư đầu ngành về làm việc tại những trường/địa phương có điều kiện kinh tế chưa phát triển như Phú Yên là điều rất khó. Nguyên nhân đầu tiên là không đảm bảo điều kiện cho việc nghiên cứu, thứ hai việc giảng dạy không thuận lợi, thứ ba điều kiện kinh tế không đảm bảo”, thầy Lăng nhấn mạnh.

Đẩy mạnh đào tạo tại chỗ thay vì thu hút không hiệu quả

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Văn Thắng, Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trước đây khi trường còn chịu sự quản lý trực tiếp của Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang, nhà trường cũng thực hiện theo chính sách thu hút của tỉnh nhưng vì vị trí địa lý xa xôi nên không thu hút được nhân lực chất lượng cao từ nơi khác về trường làm việc.

Hiện tại, khi trở thành trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh thì Trường Đại học An Giang có chính sách đào tạo tiến sĩ. Cụ thể, đây là đề án đặc biệt của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh dành cho Trường Đại học An Giang, hỗ trợ cho nghiên cứu sinh ưu tiên được chọn đề tài loại B, loại C của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra còn có ưu tiên về các chế độ khác ngoài chế độ nhà trường hiện có với mức hỗ trợ lên tới 200 triệu đồng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Văn Thắng, Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang. (Ảnh: website nhà trường)

Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang cũng nhấn mạnh, nguyên nhân các trường địa phương khó thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao là không thể cạnh tranh được với các trường ở những thành phố lớn, nhất là các trường tư có tiềm lực kinh tế lớn mạnh.

“Nhà trường đã xác định từ lâu là phải tự đào tạo chứ chờ thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao về thì rất khó. Bởi vì hiện nay các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh cũng thu hút rất nhiều, nhất là các trường tư có điều kiện kinh tế tốt hơn. Còn nhà trường là đơn vị sự nghiệp công lập muốn chi nhiều kinh phí mời giáo sư, phó giáo sư không phải dễ.

Hơn nữa đó cũng là quy luật tất yếu của thị trường bởi khi người tài làm việc ở các thành phố lớn sẽ có đủ cơ hội và điều kiện để phát triển. Ví dụ họ sẽ được tham gia nhiều đề tài, dự án nghiên cứu khoa học hơn. Những đề tài, dự án đó thì thường tập trung ở các trường đại học lớn, thành phố lớn. Và quan trọng nhiều người muốn sinh sống và làm việc tại các thành phố lớn còn vì muốn đầu tư cho gia đình, con cái”, thầy Thắng bày tỏ.

Chính vì thế, theo thầy Thắng nếu muốn can thiệp vào điều tiết thị trường thì thứ nhất Nhà nước cần có các chính sách ưu tiên đối với các trường ở địa phương. Đồng thời, bản thân trường đó cũng phải tự chủ thì mới có khả năng thu hút được người tài.

Nhu cầu nhân lực ngành sư phạm một số môn học những năm tới đây sẽ giảm?

Tuy nhiên, việc thu hút được người tài về địa phương làm việc đã khó, việc giữ chân được họ lại càng khó hơn. Thầy Thắng cũng cho biết thêm nhiều trường hiện nay bị mất đi đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Nguyên nhân là do địa phương không còn đủ sức hút để giữ chân họ cũng như các điều kiện kinh tế không đáp ứng đủ so với các trường ở thành phố.

Chia sẻ về đội ngũ nhân lực hiện tại, thầy Thắng cho biết: “Từ khi thành lập đến nay, nhà trường có khoảng 100 thạc sĩ, tiến sĩ tốt nghiệp ở nước ngoài về công tác. Hiện tại, Trường Đại học An Giang có 6 phó giáo sư, sắp tới sẽ có thêm 2 phó giáo sư nữa, nâng tổng lên 8 phó giáo sư nhưng chưa có giáo sư nào. Tất cả các phó giáo sư này đều là do nhà trường tự tạo nguồn từ thạc sĩ, tiến sĩ lên chứ không có ai thu hút được từ nơi khác về”.

Cũng theo Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang, trước đó nhà trường cũng có 1 giáo sư nhưng thầy này đã về hưu. Việc thiếu đội ngũ giáo sư, phó giáo sư khiến trường gặp khó khăn trong việc đào tạo sau đại học.