Sẽ có bộ sách giáo khoa thống nhất, giáo viên mong xem xét các môn tích hợp ở trung học cơ sở

Chính phủ giao Bộ Giáo dục và Đào tạo rà soát, hoàn thiện Chương trình giáo dục phổ thông, tăng thời lượng các môn Khoa học, Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật; bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027; thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 thực hiện theo hình thức cuốn chiếu đến năm 2024-2025 đã thực hiện toàn bộ bậc học phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12.

Tuy vậy, đến năm 2025-2026 những rối rắm, phức tạp về các môn tích hợp ở bậc trung học cơ sở vẫn chưa có giải pháp nào phù hợp.

Sách giáo khoa các môn tích hợp ở trung học cơ sở vẫn là gộp môn cơ học

Ở cấp trung học cơ sở các môn học được gọi là tích hợp nhưng thực chất sách giáo khoa viết chủ yếu là gộp môn thiếu tính tích hợp hoặc tích hợp rất ít, gây khó khăn cho học sinh, giáo viên trong việc sử dụng sách, việc dạy như:

Môn Nghệ thuật gồm 2 môn Âm nhạc và Mĩ thuật thì viết 2 sách giáo khoa khác nhau, không liên quan gì nhau nhưng gọi chung là môn Nghệ thuật, chung cột điểm đánh giá giữa kỳ, cuối kỳ, nhận xét, 2 giáo viên cùng ký tên vào học bạ,…

Môn Lịch sử và Địa lý thì sách chia làm 2 phần riêng biệt: Phần 1 Lịch sử, phần 2 Địa lý riêng biệt chưa thấy tính tích hợp rõ ràng.

Môn Khoa học tự nhiên thì gồm các chủ đề của 3 phân môn Vật lý, Hóa học, Sinh học riêng biệt. Các phân môn Vật lý, Hóa học, Sinh học, nhưng các phần này được thiết kế riêng biệt, dẫn đến yếu tố tích hợp rất thấp.

Sách giáo khoa các môn Lịch sử và Địa lý, Khoa học tự nhiên theo người viết - là giáo viên trung học cơ sở- mới chỉ là gộp 2,3 phân môn trong 1 quyển sách.

Các môn này do 2,3 giáo viên giảng dạy nên khi dạy đến phân môn nào thì giáo viên, học sinh phải ghi nhớ và tìm đến nội dung trên để học.

Chẳng hạn, tiết 1 giáo viên phân môn Vật lý dạy bài thuộc chủ đề phân môn Vật lý ở Sách giáo khoa trang 50, nhưng sang tiết 2 giáo viên Hóa học lại dạy chủ đề phân môn Hóa học ở trang 15, đến tiết 3 giáo viên dạy phân môn Sinh học ở sách giáo khoa trang 80. Rất phức tạp trong việc sử dụng sách giáo khoa khi 2,3 giáo viên cũng dạy chung 1 môn, 1 sách giáo khoa.

Năm 2026-2027 sẽ có bộ sách giáo khoa thống nhất, người viết mong Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu xem xét, điều chỉnh về sách giáo khoa các môn tích hợp cho phù hợp, khoa học.

Triển khai dạy và học các môn tích hợp còn nhiều bất cập

Không chỉ sách giáo khoa, quá trình triển khai dạy và học tích hợp gặp rất nhiều bất cập, rối rắm.

Giáo viên ở cấp trung học cơ sở dù được bồi dưỡng kiến thức để giảng dạy các môn tích hợp hay chưa thì cũng không đủ khả năng để am hiểu chuyên sâu kiến thức để giảng dạy được cả 2, 3 phân môn, nên sau 5 năm triển khai dạy học theo hình thức cuốn chiếu, người viết cho rằng một giáo viên dạy cả 2,3 phân môn là không khả thi, cả trong hiện tại và tương lai, các chương trình bồi dưỡng chứng chỉ tích hợp hiện nay khá tốn kém và hiệu quả chưa đạt mong muốn. Đa số địa phương thực hiện theo hình thức dạy song song, 2,3 giáo viên dạy 1 môn học, chung điểm số, chung đánh giá.

Tuy vậy, kiểu dạy song song cũng gây ra rất nhiều khó khăn, phức tạp cho ban giám hiệu, giáo viên, học sinh.

Về phía ban giám hiệu: Phải thay đổi thời khóa biểu liên tục, tuyển dụng giáo viên các phân môn gặp nhiều khó khăn, có trường nhiều giáo viên phân môn Vật lý, ít giáo viên phân môn Hóa học nhưng không thể tuyển dụng thêm giáo viên phân môn Hóa học vì tổng bộ môn Khoa học tự nhiên đã đủ; cuối năm học một môn có đến 2,3 giáo viên giảng dạy nên không biết quy trách nhiệm cho ai khi học sinh không đạt, có học sinh học khá phân môn Hóa học, Vật lý nhưng tiếp thu chậm phân môn Sinh học điểm kém môn Sinh học, nếu thuộc diện kiểm tra lại phải kiểm tra lại cả 3 phân môn, rất thiệt thòi cho các em, không đúng việc dạy phát huy năng lực,…

Về phía giáo viên, việc dạy song song đúng chuyên môn nhưng khó khăn trong hướng dẫn học sinh sử dụng sách giáo khoa để học tập, ôn tập, mở rộng kiến thức; 2,3 giáo viên cùng dạy một môn nên khó khăn trong việc ra đề kiểm tra, đánh giá học sinh; sau kiểm tra lại phải phân công chấm điểm, vào điểm, báo cáo khá phức tạp; bài kiểm tra có đến 2,3 phân môn nên giáo viên cũng không biết học sinh học tốt, chưa tốt phần nào để phụ đạo, bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho học sinh,…Tìm ra một học sinh giỏi cả 3 phân môn Vật lý, Hóa học, Sinh học trong môn Khoa học tự nhiên là rất khó, có em giỏi chỉ 1, 2 phân môn,…

Đối với học sinh cũng khó khăn trong việc sử dụng sách giáo khoa, sách bài tập; học 1 môn với 2,3 giáo viên học sinh khó tiếp thu kiến thức, học sinh cũng khó biết mình có thế mạnh, yếu ở phân môn nào để định hướng chọn môn vào cấp trung học phổ thông,…

Nhìn chung, cả cách dạy 1 giáo viên dạy cả 2,3 phân môn hay 2,3 giáo viên dạy 1 môn đều chưa thấy khả thi.

Các môn tích hợp điều chỉnh theo phương án nào là khả thi?

Do đó, về sách giáo khoa, việc triển khai cách dạy nào đối với 2 môn tích hợp Lịch sử và Địa lý, Khoa học tự nhiên và môn Nghệ thuật ở cấp trung học cơ sở rất phức tạp, rất khó điều chỉnh để phù hợp nếu không quyết liệt, dám nhìn thẳng vào sự thật để mạnh dạn điều chỉnh.

Do đó, người viết đề xuất phương án như sau:

Khả thi nhất là tách thành các phân môn riêng, vẫn giữ tên các môn tích hợp, ví dụ môn Nghệ thuật gồm 2 phân môn Âm nhạc, Mĩ thuật riêng; Môn Lịch sử và Địa lý gồm 2 phân môn Lịch sử và Địa lý riêng; Môn Khoa học tự nhiên gồm 3 phân môn Vật lý, Hóa học, Sinh học riêng như sau:

Với phương án này khả thi, vẫn giữ lại tên gọi các môn tích hợp, các em học sinh biết lĩnh vực của mình học, thế mạnh của từng phân môn, sinh viên sư phạm các môn tích hợp này khi ra trường có thể lựa chọn môn chuyên sâu để giảng dạy hoặc dạy được 2,3 phân môn nếu đảm bảo, giáo viên cũng có thể dạy 2,3 phân môn nếu đảm bảo đủ kiến thức.

Việc quy định các môn học tích hợp có nhiều phân môn tiến hành rất đơn giản, có thể tiến hành ngay mà không có gì phức tạp, chỉ cần điều chỉnh sách giáo khoa thành các phân môn cho phù hợp.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.