Một trong những nhiệm vụ, giải pháp được đặt ra trong Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội cho phát triển giáo dục và đào tạo.
Trong đó, nhấn mạnh: "Xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp đầu tư phát triển giáo dục, đào tạo; đẩy mạnh hợp tác công tư; mở rộng hợp tác, liên kết giữa các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp, cơ sở nghiên cứu, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước; ưu tiên vốn tín dụng cho các dự án phát triển giáo dục và đào tạo. Xây dựng khung khổ pháp lý để hình thành quỹ tài trợ cho các cơ sở giáo dục huy động vốn cộng đồng".
Nội dung này đã nhận được sự quan tâm và ủng hộ từ đại diện nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bởi đây được xem là một giải pháp thiết yếu để nâng cao chất lượng đào tạo và hội nhập quốc tế.
Ưu tiên vốn tín dụng là “đòn bẩy chiến lược” để thu hút đầu tư từ doanh nghiệp
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Trần Thanh Bình - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội nhấn mạnh giá trị thiết thực mà nguồn vốn tín dụng ưu đãi mang lại trong việc phát triển giáo dục nghề nghiệp.
Trước hết, nó giúp hiện đại hóa cơ sở vật chất, tạo điều kiện để nhà trường đầu tư đồng bộ máy móc, thiết bị và tiếp cận công nghệ mới - yếu tố then chốt để hợp tác với doanh nghiệp FDI vốn đặt ra yêu cầu kỹ thuật rất cao.
Thứ hai, vốn tín dụng là nền tảng để đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giảng viên thông qua các chương trình nâng cao năng lực trong và ngoài nước, cũng như cử giảng viên đi thực tập tại doanh nghiệp quốc tế. Nhờ vậy, giảng viên không chỉ nâng chuẩn nghề nghiệp mà còn tiếp cận được phương pháp giảng dạy hiện đại.
Một giá trị khác là hỗ trợ quá trình chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp. Các dự án số hóa chương trình đào tạo, xây dựng phòng thí nghiệm ảo hay ứng dụng hệ thống quản trị thông minh đều cần nguồn vốn ổn định. Đây là cơ sở giúp nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch dữ liệu và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư nước ngoài.
Đồng thời, vốn tín dụng ưu tiên còn thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế thông qua việc hỗ trợ nhà trường triển khai các chương trình liên kết đào tạo theo chuẩn khu vực và quốc tế, tham gia dự án hợp tác nghiên cứu - phát triển, mở rộng kết nối và thu hút vốn FDI.
“Việc có nguồn vốn tín dụng ưu tiên mang lại nhiều lợi thế cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp như: giảm áp lực tài chính ban đầu, tăng sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư quốc tế, nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh nhờ hệ thống cơ sở vật chất cùng đội ngũ giảng viên đạt chuẩn quốc tế.
Đặc biệt, nó cũng tạo niềm tin cho doanh nghiệp FDI rằng sự hợp tác của họ sẽ được bảo đảm bằng chính sách tài chính ổn định và môi trường đầu tư minh bạch.
Có thể nói, ưu tiên vốn tín dụng cho giáo dục nghề nghiệp không đơn thuần là giải pháp tài chính, mà còn là “đòn bẩy chiến lược” giúp các trường, trong đó có Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội, thúc đẩy hiện đại hóa, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và quan trọng hơn là thu hút nguồn vốn, công nghệ, chuyên gia từ doanh nghiệp nước ngoài.
Đây là cơ chế huy động nguồn lực hiệu quả, gắn kết Nhà nước - nhà trường - nhà đầu tư, qua đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước”, Thạc sĩ Trần Thanh Bình cho hay.
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Vũ Quang Khuê - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh khẳng định chính sách tín dụng là điểm then chốt để thu hút đầu tư từ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nước ngoài vào phát triển giáo dục nghề nghiệp.
Thầy Khuê cho rằng nếu không có cơ chế tín dụng hỗ trợ, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khó lòng đầu tư vào hạ tầng, thiết bị hiện đại hoặc triển khai những chương trình đào tạo gắn với công nghệ cao.
Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh lấy ví dụ: trong đào tạo vi mạch bán dẫn, hiện tại các thiết bị và vật tư thực hành tại Việt Nam còn khan hiếm, doanh nghiệp thường không chia sẻ công nghệ lõi, khiến nhà trường thiếu thiết bị để giảng dạy.
Nếu có nguồn tín dụng ưu đãi, nhà trường có thể tự đầu tư phát triển thiết bị thực hành ở nhiều cấp độ - từ cơ bản, nâng cao cho tới chuyên sâu, đồng thời đưa sinh viên đến thực hành trực tiếp tại doanh nghiệp. Đây là yếu tố quyết định để bảo đảm sự kết nối giữa cơ sở đào tạo và thị trường lao động, trở thành chìa khóa tháo gỡ vướng mắc về tài chính, giúp trường mạnh dạn triển khai.
Hợp tác quốc tế trong đào tạo là xu hướng tất yếu
Hợp tác quốc tế trong đào tạo nghề giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Thông qua hợp tác, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có cơ hội tiếp cận công nghệ, chương trình đào tạo tiên tiến và xây dựng chương trình chuẩn kỹ năng nghề quốc tế, từ đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Theo Tiến sĩ Vũ Quang Khuê, tất cả các dự án quốc tế, từ Chính phủ, phi Chính phủ đến các quỹ, doanh nghiệp nước ngoài, đều yêu cầu phía Việt Nam có sự đối ứng - có thể bằng nguồn vốn, cơ sở vật chất hoặc nhân lực. Không có trường hợp nào được hỗ trợ hoàn toàn mà không cần đối ứng.
“Điểm mới của Nghị quyết 71-NQ/TW là tạo cơ chế linh hoạt hơn, mở đường cho nhiều hình thức đầu tư khác nhau, đặc biệt là mô hình hợp tác công - tư (PPP). Đây được xem là giải pháp phù hợp với giáo dục nghề nghiệp, vốn luôn gắn liền với nhu cầu doanh nghiệp.
Thông qua PPP, các bên - nhà trường, doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp FDI và đối tác quốc tế có thể cùng phối hợp xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức các lớp học chuyên đề, thực tập nghề nghiệp, cũng như tiếp nhận sinh viên sau tốt nghiệp. Điều này không chỉ giúp sinh viên có kỹ năng sát với thực tiễn mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho cả nhà trường và doanh nghiệp.
Song song với đó, hợp tác quốc tế trong đào tạo được coi là xu hướng tất yếu. Hiện tại, Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh đã liên kết với 7 trường đại học tại Hàn Quốc, cho phép sinh viên chuyển tiếp học tập.
Đây là mô hình mang lại nhiều lợi ích, song để triển khai chính thống, các trường phải được sự cho phép của cơ quan chủ quản, đồng thời tuân thủ quy định về hợp tác quốc tế liên quan đến ngoại vụ, lãnh sự”, Tiến sĩ Vũ Quang Khuê khẳng định.
Trong khi đó, theo Thạc sĩ Trần Thanh Bình, Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội thời gian qua đã triển khai hiệu quả mô hình hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo nghề.
Nhà trường đã ký kết hợp tác với nhiều tập đoàn công nghiệp lớn như Vinfast, Daisung Vina, Samsung, Canon, Honda,… để triển khai mô hình “đào tạo kép”. Theo đó sinh viên được vừa học lý thuyết tại trường, vừa thực hành trực tiếp tại doanh nghiệp.
Mô hình này đã góp phần nâng cao kỹ năng nghề, gia tăng cơ hội việc làm cho sinh viên, đồng thời giúp doanh nghiệp chủ động được nguồn nhân lực có tay nghề cao, phù hợp nhu cầu sản xuất.
“Ở lĩnh vực hợp tác quốc tế, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, ngay từ cuối năm 2023 nhà trường đã triển khai chương trình liên kết đào tạo ngành bán dẫn với các trường và doanh nghiệp của Đài Loan, Trung Quốc; hợp tác đào tạo nhân tài về tự động hoá với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Tô Châu FUNA-AI (Trung Quốc); đồng thời phối hợp cùng một số doanh nghiệp Hàn Quốc trong đào tạo cơ khí và điện tử bán dẫn.
Những chương trình hợp tác này đã rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo trong nhà trường với thực tiễn sản xuất tại doanh nghiệp, nâng cao chất lượng đào tạo và tạo cơ hội việc làm xứng đáng cho sinh viên tại doanh nghiệp FDI”, thầy Bình thông tin.
Đề xuất thí điểm Quỹ tài trợ giáo dục nghề nghiệp huy động vốn cộng đồng
Trong tiến trình hiện đại hóa và quốc tế hóa giáo dục nghề nghiệp, một trong những rào cản lớn nhất mà các cơ sở đào tạo nghề đang phải đối mặt là thiếu nguồn lực tài chính ổn định, linh hoạt để đầu tư, đổi mới chương trình, nâng cấp cơ sở vật chất, cũng như triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế.
Từ thực tiễn này, Tiến sĩ Vũ Quang Khuê cho rằng cần sớm xây dựng quỹ tài trợ giáo dục nghề nghiệp với sự tham gia của cả Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Quỹ này sẽ tập trung hỗ trợ ba đối tượng chính: giảng viên, sinh viên và kỹ sư doanh nghiệp.
Với giảng viên, quỹ có thể tài trợ các khóa bồi dưỡng chuẩn quốc tế, cập nhật công nghệ mới, nâng cao năng suất và chất lượng. Với sinh viên, quỹ có thể hỗ trợ học phí cũng như chi phí sinh hoạt, đi lại khi tham gia thực tập. Với doanh nghiệp, quỹ có thể tài trợ các chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm cho cán bộ kỹ thuật, giúp họ trực tiếp tham gia vào công tác giảng dạy.
Để cơ chế này vận hành bền vững, thầy Khuê nhấn mạnh cần hành lang pháp lý rõ ràng về phạm vi quản lý, mức phí duy trì, nội dung chi tiêu và cơ chế giám sát, tránh tình trạng tùy tiện hoặc lạm dụng nguồn lực.
Cũng ủng hộ việc thành lập quỹ tài trợ giáo dục nghề nghiệp, Thạc sĩ Nguyễn Bá Khiêm - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng việc xây dựng quỹ là giải pháp huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa.
Quỹ nên được thành lập tại từng trường, hoạt động theo nguyên tắc tự chủ, phi lợi nhuận, công khai và minh bạch. Đây là kênh tiếp nhận tài trợ từ cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, cũng như nguồn vốn ODA và FDI hợp pháp, nhằm phục vụ các mục tiêu thiết thực như đầu tư cơ sở vật chất, cấp học bổng, hỗ trợ kỹ năng nghề cho người học khó khăn, đồng tài trợ các dự án quốc tế hay bồi dưỡng đội ngũ giảng viên...
Trước mắt, việc thí điểm quỹ này tại một số trường nghề công lập có năng lực tự chủ cao sẽ là bước đi cần thiết để kiểm chứng tính khả thi, trước khi nhân rộng trên phạm vi toàn quốc. Nếu được triển khai bài bản, Quỹ tài trợ giáo dục nghề nghiệp sẽ trở thành công cụ quan trọng thúc đẩy xã hội hóa, nâng cao chất lượng đào tạo và gia tăng sức hút hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.
Để mô hình vận hành hiệu quả, cần có hành lang pháp lý rõ ràng với các quy định cụ thể về điều kiện thành lập, nguyên tắc tài chính, kiểm toán độc lập và cơ chế giám sát.
Đồng thời, việc áp dụng chính sách ưu đãi thuế đối với các tổ chức, cá nhân tài trợ sẽ khuyến khích doanh nghiệp đồng hành lâu dài, không chỉ bằng vốn mà còn bằng việc tham gia hội đồng tư vấn đào tạo, tiếp cận nhân lực và đồng sử dụng hạ tầng.
