Những chính sách dành cho kỹ sư trẻ tài năng theo Nghị định 263/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được nhiều kỹ sư nghiên cứu, nhà khoa học trẻ ở cả trong và ngoài nước đánh giá là bước cải tiến quan trọng, mang tính đột phá trong thu hút và nuôi dưỡng đội ngũ nhân tài trẻ cống hiến cho nền khoa học – công nghệ quốc gia.
Theo đó, kỹ sư trẻ tài năng sẽ được hưởng những quyền lợi như: được ưu tiên tuyển dụng vào viên chức, được hưởng phụ cấp tăng thêm bằng 150% mức lương theo hệ số lương hiện hưởng trong thời hạn 5 năm kể từ ngày có quyết định tuyển dụng; Được tạo điều kiện hình thành nhóm nghiên cứu mạnh và bố trí kinh phí để triển khai các ý tưởng nghiên cứu trong lĩnh vực chuyên môn với các nội dung chi theo quy định về chi thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Được ưu tiên cử đi và chi trả kinh phí thực tập, làm việc ngắn hạn ở nước ngoài; hỗ trợ chi trả kinh phí đào tạo, nâng cao trình độ ở nước ngoài; Được cơ quan có thẩm quyền xem xét giao chủ nhiệm nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Tạo động lực gắn bó lâu dài với lĩnh vực khoa học – công nghệ cho những kỹ sư trẻ tài năng
Đánh giá về những chính sách trên, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sỹ Lê Hồng Hiệu – Phó Viện trưởng Viện Kỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh - một trong những nhà khoa học, giảng viên trẻ cho hay, những chính sách dành cho kỹ sư trẻ tài năng nói trên không chỉ giúp giảm bớt áp lực tài chính, mà còn tạo môi trường thuận lợi để các kỹ sư trẻ được phát huy năng lực sáng tạo, thử nghiệm các ý tưởng mới và khẳng định bản thân trong nghiên cứu khoa học.
Quan trọng hơn, khi các kỹ sư trẻ tài năng cảm nhận được sự ghi nhận và đồng hành của Nhà nước, họ sẽ có thêm động lực gắn bó lâu dài với lĩnh vực khoa học – công nghệ, thay vì chuyển hướng sang các ngành nghề khác có thu nhập cao hơn.
Đồng thời, những chính sách trên sẽ trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy các kỹ sư trẻ tài năng tham gia sâu hơn vào hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Cụ thể, theo thầy Hiệu, việc được ưu tiên tuyển dụng viên chức và hưởng phụ cấp tăng 150% lương trong 5 năm đầu sẽ giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm cống hiến. Bên cạnh đó, cơ hội được hình thành nhóm nghiên cứu mạnh và được cấp kinh phí triển khai ý tưởng tạo môi trường thuận lợi để các kỹ sư trẻ phát huy tính sáng tạo, khẳng định năng lực chuyên môn và theo đuổi các hướng nghiên cứu mới.
Nhờ vậy, chính sách này không chỉ giúp giữ chân và phát triển nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao trong nước, mà còn góp phần nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số.
Mặt khác, thầy Hiệu cũng lưu ý một số thách thức đặt ra khi triển khai những chính sách trên dành cho kỹ sư trẻ tài năng:
Trước hết, nguồn lực tài chính và cơ chế phân bổ ngân sách cho nghiên cứu còn hạn chế, dễ dẫn đến tình trạng chính sách “có trên giấy” nhưng khó triển khai đồng bộ.
Bên cạnh đó, quy trình tuyển chọn, đánh giá và công nhận kỹ sư trẻ tài năng cần minh bạch, khách quan, tránh hình thức hay cục bộ để bảo đảm đúng người, đúng năng lực.
Hơn nữa, môi trường nghiên cứu tại nhiều đơn vị còn thiếu điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, và sự kết nối với doanh nghiệp, khiến các kỹ sư trẻ khó phát huy hết tiềm năng.
Ngoài ra, chính sách đãi ngộ sau thời gian 5 năm cần được duy trì và mở rộng, để tránh tình trạng người tài rời bỏ khu vực nghiên cứu khi hết thời hạn ưu đãi.
Để những chính sách trên thực sự đi vào hiệu quả thực chất, thầy Hiệu cho rằng, nên có cơ chế đánh giá, công nhận kỹ sư trẻ tài năng một cách rõ ràng, minh bạch, dựa trên năng lực thực tế, thành tích nghiên cứu và đóng góp đổi mới sáng tạo, tránh hình thức hoặc cào bằng.
Không những vậy, ngoài hỗ trợ tài chính, cần chú trọng tạo môi trường nghiên cứu thuận lợi, như đầu tư cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, kết nối với doanh nghiệp và các viện nghiên cứu trong – ngoài nước; Có chính sách đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghiên cứu – quản lý dự án – công bố quốc tế, giúp kỹ sư trẻ phát triển bền vững thay vì chỉ được hỗ trợ ngắn hạn.
Chính sách có thực sự thu hút được tài năng trẻ về nước?
Theo Tiến sĩ Nguyễn Minh Triết – Kỹ sư phần cứng Y sinh học (Biomedical Hardware Engineer) tại Công ty công nghệ vật liệu (Archer Materials) ở thành phố Sydney, Úc, những chính sách trên không chỉ tạo lợi thế cho kỹ sư trẻ trong nước mà còn là “đòn bẩy” thu hút các kỹ sư trẻ tài năng là người Việt Nam ở nước ngoài có ý định trở về nước đóng góp trong nền khoa học, công nghệ.
Theo Tiến sĩ Triết, chính sách ưu tiên tuyển dụng viên chức và hưởng phụ cấp tăng thêm 150% trong 5 năm đầu là động lực đáng kể về thu nhập. Bên cạnh đó, việc bố trí kinh phí để triển khai những ý tưởng khoa học, công nghệ cũng là yếu tố then chốt, giúp tháo gỡ rào cản lớn trước đây của nhiều kỹ sư trẻ khi muốn thực hiện một số ý tưởng, dự án nghiên cứu nhưng băn khoăn nhiều về vấn đề nguồn lực.
Tuy vậy, việc bố trí kinh phí để triển khai các ý tưởng nghiên cứu trong lĩnh vực chuyên môn còn tùy vào các ngành cụ thể. Do đó, cần sự minh bạch hơn về mức kinh phí phân bổ theo từng ngành, từng cấp và từng vị trí; thủ tục mua sắm, giải ngân; cũng như mức độ linh hoạt của cơ chế thực thi để tránh triệt tiêu động lực phát triển nghiên cứu của những tài năng trẻ.
Đồng thời, quyền lợi được ưu tiên cử đi và chi trả kinh phí thực tập, làm việc ngắn hạn ở nước ngoài; hỗ trợ chi trả kinh phí đào tạo, nâng cao trình độ ở nước ngoài là điểm cộng lớn, giúp kỹ sư tiếp cận học thuật và công nghệ tiên tiến. Đây là một trong những yếu tố quan trọng để thu hút những tài năng trẻ đầu quân về Việt Nam làm việc, bởi họ rất mong muốn được trao đổi học thuật để nâng cao tay nghề, kỹ năng và kiến thức.
Hơn nữa, việc giao chủ nhiệm nhiệm vụ khoa học và công nghệ cũng được Tiến sĩ Triết đánh giá tín hiệu tích cực, nhưng cần thêm lộ trình cụ thể để kỹ sư trẻ không gặp rào cản hành chính trong quá trình triển khai.
Tiến sĩ Triết đánh giá thêm, điểm tiến bộ của Nghị định 263/2025/NĐ-CP là không chỉ tập trung vào phát triển, thu hút đội ngũ học thuật, mà ghi nhận vai trò đặc biệt quan trọng của đội ngũ kỹ sư – những người tạo ra sản phẩm công nghệ cụ thể cho xã hội. Trên thực tế, kỹ sư khi muốn triển khai dự án tất yếu sẽ cần những nguồn lực ban đầu như kinh phí thiết bị, máy móc, tuyển dụng nhân sự và thời gian. Nếu chính sách được vận hành đúng, mức đãi ngộ về nghiên cứu kết hợp phụ cấp nêu trên có thể giữ chân được một bộ phận kỹ sư trẻ tài năng, dù việc cạnh tranh với các trường đại học, doanh nghiệp quốc tế vẫn còn hạn chế, nhiều thách thức.
Mặt khác, Tiến sĩ Triết cho rằng, từ chính sách đi vào thực tiễn tất yếu cần một thời gian nhất định để các cơ sở hấp thụ, thích nghi và ban hành cách làm cụ thể, chi tiết.
Với chính sách dành cho kỹ sư trẻ tài năng, cần được làm rõ hơn ở những khâu cụ thể như: chỉ tiêu tuyển dụng hằng năm được phân bổ ra sao, quy trình tiếp cận và xin các quỹ nghiên cứu cũng như cơ chế hỗ trợ đối với kỹ sư trẻ khi trở về làm việc tại Việt Nam – họ sẽ được các cơ quan, chuyên gia, viện nghiên cứu chào đón, hỗ trợ và tạo điều kiện như thế nào?
Bên cạnh đó, sau lộ trình 5 năm được hưởng phụ cấp tăng thêm bằng 150% mức lương theo hệ số lương hiện hưởng cũng cần đi kèm phương án gia hạn cùng cơ chế đánh giá sau thời gian này như phải đạt được kết quả, tiêu chí rõ ràng nào để được gia hạn thêm. Bởi, nếu chỉ dừng lại ở 5 năm ưu đãi mà không có lộ trình phát triển dài hạn, nhiều kỹ sư trẻ tài năng có thể vẫn do dự và thấy chưa đủ hấp dẫn để thực hiện nhiệm vụ khoa học và phát triển công nghệ, đặc biệt là những tài năng trẻ đang học tập, làm việc ở nước ngoài.
Cùng bàn về vấn đề trên, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Nhật Nguyên – công tác tại Viện Kinh doanh Rouen trực thuộc Đại học đa ngành Rouen Normandy (Pháp) cho rằng, những chính sách dành cho kỹ sư trẻ tài năng là bước cải tiến quan trọng, tạo được động lực ban đầu để thu hút nhân tài.
Theo thầy Nguyên, việc ưu tiên tuyển dụng vào viên chức, hưởng phụ cấp tăng thêm bằng 150% mức lương hiện hưởng trong thời hạn 5 năm, cùng với việc hình thành chức danh “viên chức kỹ sư” sẽ góp phần mang lại sự ổn định nghề nghiệp ban đầu.
Ngoài ra, chính sách hỗ trợ kinh phí nghiên cứu và đào tạo ở nước ngoài cũng giúp giảm gánh nặng tài chính, tạo điều kiện để các kỹ sư chuyên tâm phát triển chuyên môn.
Tuy nhiên, mức lương viên chức tại Việt Nam hiện nay vẫn còn thấp so với thu nhập của những kỹ sư tài năng đang làm việc ở khu vực công và tư ở nước ngoài, nên dù được hưởng mức thu nhập nói trên, sức cạnh tranh quốc tế vẫn là thách thức lớn.
Ngoài vấn đề lương và phụ cấp, thầy Nguyên nhấn mạnh, điều quan trọng đối với những tài năng trẻ là cần có chiến lược thay đổi nhận thức xã hội về viên chức nghiên cứu, coi trọng giá trị cống hiến và vai trò của họ trong hệ thống. Thầy Nguyên dẫn ví dụ tại Pháp, dù thu nhập ở trường công thấp hơn trường tư 2 đến 3 lần, nhiều giảng viên công lập vẫn lựa chọn ở lại vì họ được hưởng quyền tự chủ nghiên cứu, dễ tiếp cận nguồn tài trợ, đồng thời có vị thế học thuật cao hơn so với khu vực công. Đây là yếu tố tạo nên sức hút bền vững để giữ chân người tài.
Mặt khác, thầy Nguyên băn khoăn về một trong những tiêu chí để trở thành kỹ sư trẻ tài năng trong Nghị định 263/2025/NĐ-CP - là tác giả chính của ít nhất 03 bài báo khoa học đăng trên tạp chí quốc tế có uy tín theo quy định của Bộ Khoa học và Công nghệ. Thầy Nguyên cho rằng, những bài báo khoa học của những kỹ sư trẻ tài năng phải là những bài báo được đăng trên những tạp chí khoa học uy tín mà được cộng đồng học thuật quốc tế công nhận - những tạp chí nằm trong top 5-10% của ngành thì mới thực sự chọn lọc được nhân tài và đảm bảo công bằng.
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Nhật Nguyên đánh giá, để chính sách dành cho kỹ sư trẻ tài năng thực sự đi vào thực tiễn, cần cải thiện môi trường học thuật, song song với đó là tạo hành lang pháp lý hỗ trợ nghiên cứu khoa học dài hạn, giúp nhà khoa học có thể toàn tâm cho nghiên cứu.
