Theo quy định hiện hành tại Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg ngày 21/2/2020 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức và quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế tại Việt Nam, quy định thẩm quyền cho phép cơ sở giáo dục tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (tùy thuộc vào thành phần tham dự).
Theo lãnh đạo, đại diện một số cơ sở giáo dục đại học, điều này khiến quy trình xin cấp phép kéo dài làm đơn vị bị động trong việc tổ chức, thậm chí mất đi cơ hội hợp tác quốc tế.
Để gỡ những vướng mắc này, tại Khoản 3, Điều 6, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo nêu rõ: "Cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế trong các ngành, lĩnh vực đặc thù theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; thực hiện thông báo theo mẫu do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành".
Tháo gỡ "nút thắt thủ tục", tăng cường hội nhập quốc tế về mọi mặt
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hoàn - Hiệu trưởng Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: "Hiện nay việc tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế tại các cơ sở giáo dục phải tuân theo Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức và quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế tại Việt Nam. Theo đó, quy trình và thủ tục xin phép kéo dài qua nhiều khâu trung gian, khiến các đơn vị gặp không ít khó khăn về mặt tiến độ và tính chủ động trong việc xây dựng, triển khai kế hoạch tổ chức".
Từ thực tiễn triển khai, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hoàn cho hay, để chuẩn bị cho một hội nghị hay hội thảo khoa học quốc tế, nhà trường cần thông báo và gửi lời mời sớm tới các nhà khoa học trong và ngoài nước, cũng như các đối tác liên kết, để họ đăng ký tham gia và gửi bài báo khoa học. Chỉ khi số lượng nhà khoa học phản hồi đủ lớn, bài báo khoa học gửi về đáp ứng đúng chuẩn mực học thuật, nhà trường mới có thể xác định quy mô phù hợp, tổ chức ở cấp quốc gia hay quốc tế và đưa ra thời gian, địa điểm tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế.
Sau khi hoàn tất toàn bộ khâu chuẩn bị học thuật và đề án tổ chức, đơn vị tổ chức cần gửi đầy đủ hồ sơ xin phép tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế trước ít nhất 30 ngày và phải chờ thêm thời gian thẩm định, phê duyệt. Trong lúc đó, nhà trường luôn ở trạng thái bị động, lo lắng rằng, nếu được phê duyệt chậm hoặc có yêu cầu bổ sung nội dung nào đó, mọi công tác chuẩn bị từ mời chuyên gia quốc tế, đặt vé máy bay, chuẩn bị hậu cần, đến xuất bản kỷ yếu đều có thể bị đảo lộn.
Thậm chí, có những hội thảo đã gần đến thời điểm tổ chức, mọi thứ đã sẵn sàng, nhưng vẫn phải chờ văn bản phê duyệt cuối cùng. Điều này không chỉ gây áp lực cho đơn vị tổ chức mà còn ảnh hưởng đến uy tín của trường trong mắt các đối tác quốc tế. Nhiều chuyên gia nước ngoài có lịch trình bận rộn, họ cần xác nhận sớm, sự chậm trễ có thể khiến trường mất đi cơ hội hợp tác hoặc không thu hút được diễn giả chất lượng cao.
"Chính vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo kiến nghị phân cấp, phân quyền cho các cơ sở giáo dục về tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế là hoàn toàn phù hợp và cần thiết.
Khi được trao quyền, các trường sẽ chủ động hơn trong việc lên kế hoạch, liên hệ chuyên gia, triển khai truyền thông, huy động nguồn lực và bảo đảm chất lượng học thuật. Việc này cũng thể hiện sự tin tưởng đối với các cơ sở giáo dục đại học, những đơn vị đã và đang hướng đến tự chủ, hội nhập và nâng cao vị thế quốc tế.
Đặc biệt, với những cơ sở giáo dục có kinh nghiệm tổ chức hội thảo quốc tế nhiều năm, có hệ thống quản trị hoàn chỉnh và đội ngũ chuyên trách, việc được phân cấp, phân quyền để tổ chức sẽ loại bỏ “nút thắt thủ tục”, giúp hoạt động khoa học diễn ra linh hoạt, đúng thời điểm và bắt kịp dòng chảy học thuật của khu vực và thế giới", Hiệu trưởng Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh nêu quan điểm.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Trịnh Quang Khải - Trưởng phòng, Phòng Hợp tác quốc tế và Nghiên cứu phát triển, Trường Đại học Giao thông vận tải đánh giá: "Mặc dù việc phải xin phép cơ quan quản lý theo quy định hiện hành là cần thiết về mặt đảm bảo an ninh, chính trị và kiểm soát nội dung hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế, tuy nhiên thủ tục và quy trình thẩm định kéo dài lại đang trở thành một rào cản lớn đối với các cơ sở giáo dục trong quá trình hội nhập quốc tế.
Vì vậy, tôi hoàn toàn ủng hộ đề xuất cho phép cơ sở giáo dục đại học được tự tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế trong các ngành, lĩnh vực đặc thù theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo mà không phải xin phép. Bên cạnh được tự chủ về mặt học thuật, chính sách này còn góp phần nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của các đơn vị tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế".
Tiến sĩ Trịnh Quang Khải cho biết thêm, mỗi năm Trường Đại học Giao thông vận tải tổ chức khoảng 5 hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế với nhiều chủ đề khác nhau. Đây đều là những sự kiện quan trọng, thu hút nhiều nhà khoa học từ các quốc gia trên thế giới, giúp nhà trường nâng cao uy tín học thuật và mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế.
"Bên cạnh đó, trong bối cảnh toàn ngành đang triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; và Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, nếu được trao thẩm quyền tự quyết trong tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế, các trường sẽ có nhiều điều kiện thuận lợi hơn để nâng cao chất lượng.
Tần suất tổ chức các hội thảo quốc tế có thể tăng lên, tốc độ triển khai cũng nhanh chóng và kịp thời hơn, từ đó mở ra nhiều cơ hội hợp tác quốc tế sâu rộng. Đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật, giao thông, việc học hỏi công nghệ tiên tiến từ các nước phát triển là vô cùng quan trọng. Hội thảo quốc tế sẽ là không gian để trao đổi học thuật, cập nhật xu hướng mới và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn vô cùng hữu ích", Trưởng phòng, Phòng Hợp tác quốc tế và Nghiên cứu phát triển, Trường Đại học Giao thông vận tải nhìn nhận.
Đề xuất thêm chính sách hỗ trợ tài chính cho cơ sở giáo dục khi tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế
Việc cơ sở giáo dục đại học được tự quyết định tổ chức hội thảo, hội nghị quốc tế chính là sự trao quyền tự chủ học thuật thực chất cho các đơn vị, thúc đẩy hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, các trường cần làm đề án và thông báo bằng văn bản đến Bộ Giáo dục và Đào tạo, cùng địa phương nơi tổ chức để đảm bảo an ninh trật tự và an ninh quốc gia đối với hoạt động có yếu tố nước ngoài.
Trao đổi về nội dung này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Ngọc Anh - Trưởng phòng Khoa học - Công nghệ, thành viên Hội đồng trường Trường Đại học Mỏ - Địa chất bày tỏ: "Việc phân cấp, phân quyền trong tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế là bước đi phù hợp với xu thế tự chủ đại học và hội nhập sâu rộng. Nếu được thực hiện đồng bộ, chính sách này sẽ giúp các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam bắt kịp nhịp phát triển của khu vực, tận dụng tốt hơn cơ hội học thuật trên thế giới và nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học.
Tuy nhiên, được trao quyền tự chủ cũng đồng nghĩa với việc các cơ sở giáo dục phải tăng cường tự chịu trách nhiệm. Điều này đòi hỏi mỗi đơn vị cần xây dựng đầy đủ khung pháp lý nội bộ và bộ máy thẩm định nội dung đủ mạnh, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến chủ quyền, chính trị, thông tin nhạy cảm, thành phần tham dự và các yếu tố đối ngoại.
Song song với đó, việc báo cáo, cập nhật thông tin kịp thời cho cơ quan quản lý vẫn là yêu cầu bắt buộc, nhằm bảo đảm mọi hoạt động diễn ra đúng quy định, minh bạch và hạn chế rủi ro trong quá trình thực hiện".
Ngoài ra, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Ngọc Anh chia sẻ thêm, việc tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế không chỉ là nhu cầu học thuật, mà còn là yêu cầu tất yếu để mở rộng hợp tác giữa các đơn vị trong nước và đối tác quốc tế.
Trong thực tế nghiên cứu khoa học, có nhiều hội thảo phát sinh từ nhu cầu cấp thiết, sự kiện đột xuất hoặc cơ hội hợp tác “đến bất ngờ”, nếu vẫn phải tuân thủ quy trình xin phép kéo dài như hiện nay thì gần như không thể tận dụng được những cơ hội như vậy. Vì thế, việc phân cấp, phân quyền cho các cơ sở giáo dục trong tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế sẽ mở ra không gian hoạt động khoa học linh hoạt hơn, tăng khả năng kết nối, thu hút chuyên gia và thúc đẩy hợp tác quốc tế sâu rộng về mọi mặt.
Trong khi đó, để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở giáo dục trong việc tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hoàn kiến nghị cơ quan quản lý xem xét bổ sung các chính sách hỗ trợ về kinh phí và tài chính cho các đơn vị tổ chức.
Theo thầy Hoàn, tổ chức một sự kiện học thuật mang tầm quốc tế luôn đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Để mời được các giáo sư đầu ngành hay thậm chí là những nhà khoa học đạt giải Nobel sang Việt Nam trình bày kết quả nghiên cứu, các trường phải cân nhắc kỹ lưỡng nhiều yếu tố, từ uy tín của cơ sở đào tạo, trách nhiệm của lãnh đạo nhà trường cho đến hình ảnh quốc gia.
Khi đã mời được các học giả quốc tế tham dự, nhà trường phải chuẩn bị chu toàn mọi khâu, từ đón tiếp, đi lại, ăn ở đến các chi phí phát sinh khác, tất cả đều đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể.
Cùng với việc tổ chức sự kiện, nếu các trường có thể tiếp đón nhiều đoàn chuyên gia, học giả và nhà khoa học từ nước ngoài đến làm việc và trao đổi trực tiếp, điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy giao lưu văn hóa, học thuật cũng như hình thành các mạng lưới hợp tác dài hạn.
Một lợi ích quan trọng khác là các trường có cơ hội tiếp cận những kết quả nghiên cứu mới nhất trên thế giới. Khi các nhà khoa học quốc tế trình bày tại hội thảo, họ mang theo những công trình đã được kiểm chứng và công bố, nhờ vậy, các nhà nghiên cứu trong nước có thể tham khảo trực tiếp, tránh lãng phí thời gian, công sức và kinh phí cho những đề tài trùng lặp, đồng thời kế thừa kết quả sẵn có để phát triển nghiên cứu theo hướng mới, mang tính ứng dụng cao hơn.
"Hội thảo khoa học quốc tế cũng là “sân chơi” để các nhà khoa học Việt Nam giới thiệu những kết quả nghiên cứu của mình với bạn bè quốc tế. Đây là cơ hội khẳng định năng lực, vị thế của cơ sở giáo dục trong nước, đồng thời mở ra hướng hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và phát triển sản phẩm khoa học chung. Khi quá trình chia sẻ và trao đổi học thuật diễn ra cởi mở, kết quả nghiên cứu cũng có cơ hội tiến gần hơn với thực tiễn, góp phần phục vụ sự phát triển của xã hội.
Do đó, cơ quan chủ quản hoặc chính quyền địa phương nên xây dựng cơ chế hỗ trợ một phần kinh phí cho các cơ sở giáo dục đại học khi tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế, dựa trên một khung quy định rõ ràng và thống nhất.
Chẳng hạn, nếu tổng chi phí tổ chức một hội thảo khoa học quốc tế lên đến khoảng 3 tỷ đồng, địa phương có thể hỗ trợ một phần để thúc đẩy hoạt động giao lưu và hợp tác học thuật giữa Việt Nam và quốc tế", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hoàn đề xuất.
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Trịnh Quang Khải bày tỏ, việc mời các chuyên gia, học giả, nhà khoa học quốc tế đến Việt Nam đã là một cơ hội đáng trân trọng và khi mời được họ tham gia, trình bày tại hội thảo khoa học của nhà trường thì giá trị học thuật và cơ hội tiếp cận tri thức tiên tiến còn lớn hơn nhiều.
Tuy nhiên, với nhiều cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là các trường công lập, chi phí để mời những chuyên gia có uy tín cao vẫn là một rào cản lớn. Vì thế, việc có những chính sách, cơ chế hỗ trợ kinh phí cho đơn vị tổ chức không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính mà còn tạo điều kiện để các hội thảo quốc tế diễn ra thường xuyên và chất lượng hơn. Qua đó thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình hội nhập, tạo ra những bước đột phá mới trong giáo dục và đào tạo.
