Phó tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm vừa ký ban hành thông báo kết luận 2303/TB-TTCP thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo.
Thời kỳ thanh tra tính từ ngày 01/01/2014 đến ngày 31/12/2018.
 |
Ảnh minh hoạ: Doãn Nhàn |
Tại Bộ Giáo dục và Đào tạo được thanh tra về sách giáo khoa (việc quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa, thẩm định, duyệt, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa); Việc quản lý, triển khai, thực hiện một số dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo.
Ngoài nhiều sai phạm, thiếu sót được nêu trong kết luận, Thanh tra còn xác định "dấu hiệu lợi ích nhóm" giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (viết tắt Nhà xuất bản) trong việc phát hành sách bài tập.
Dấu hiệu lợi ích nhóm
Theo đó, kết luận nêu, ngày 11/4/2013, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành văn bản số 2372/BGDĐT-GDTrH về việc sử dụng sách, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông, có nội dung hướng dẫn: Sách bài tập do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo sách giáo khoa, được Bộ thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành.
Tuy nhiên Thanh tra cho rằng, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của Nhà xuất bản (là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành sách bài tập).
"Việc nêu sách bài tập được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành tại Văn bản số 2372/BGDĐT-GDTrH là không đúng chức năng, nhiệm vụ của Bộ.
Mặc dù Bộ Giáo dục ban hành Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 07/7/2014 quy định về quản lí và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhưng chưa kịp thời ban hành văn bản về việc dừng sử dụng Văn bản số 2372/BGDĐT- GDTrH nêu trên.
Do đó đã gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội hiểu rằng sách bài tập được Nhà xuất bản phát hành, cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo sách giáo khoa.
Điều này đã dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài kèm theo do Nhà xuất bản phát hành, có dấu hiệu “lợi ích nhóm” giữa Bộ Giáo dục và Đàp tạo là cơ quan quản lý nhà nước với Nhà xuất bản trong việc in ấn, phát hành sách bài tập", Thanh tra Chính phủ nêu trong kết luận.
Về nội dung trên, Thanh tra Chính phủ cũng đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin nội dung này đến Bộ Công an để xử lý theo quy định. Đây cũng là một trong hai nội dung được Thanh tra Chính phủ chuyển đến đơn vị này.
Công tác quản lý yếu kém của Bộ Giáo dục
Kết luận cũng nêu về những sai phạm, thiếu sót của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc không cung cấp được Bản thảo mẫu sách giáo khoa được Bộ trưởng Bộ Giáo dục phê duyệt, để làm cơ sở đối chiếu sách giáo khoa hiện hành với bản thảo mẫu sách giáo khoa đã được phê duyệt.
Điều này đã vi phạm Khoản 2 Điều 10 Luật Thanh tra năm 2010, Khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh về lưu trữ quốc gia năm 2001, Điểm a Khoản 1 Điều 11 Luật Lưu trữ năm 2011, thể hiện việc buông lỏng trong công tác lưu trữ.
Khi biên soạn sách giáo khoa đã được thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào sách giáo khoa (73/193 cuốn). Về việc này, Bộ Giáo dục mới ban hành được 3 văn bản trong đó có nội dung hướng dẫn các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng sách giáo khoa, nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ vào sách.
"Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa ban hành được cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại sách giáo khoa, việc sử dụng lại sách giáo khoa mới đạt khoảng 35%", kết luận nêu.
Theo đó, từ năm 2014 đến hết tháng 8/2019, 73/193 cuốn sách giáo khoa mà học sinh có thể viết vào sách giáo khoa đã được in, phát hành và bán được tổng số 303.058.000 bản.
Trường hợp tính 65% sách giáo khoa có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội thì giá trị lãng phí (tạm tính) là 2.374.205,8 triệu đồng.
Kết luận cũng chỉ ra những yếu kém trong việc quản lý giá sách, đó là trong quá điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ Giáo dục chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để yêu cầu Nhà xuất bản phải thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Bộ tại văn bản số 793/BGDĐT-KHTC ngày 06/3/2019, Văn bản số 1451/BGDĐT-KHTC ngày 08/4/2019, nhưng Nhà xuất bản đã điều chỉnh tăng giá bán sách giáo khoa 16,9%.
Chưa ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật trong biên soạn, xuất bản bộ sách giáo khoa chuẩn làm căn cứ xây dựng phương án giá, cho các Nhà xuất bản thực hiện khi kê khai theo quy định; phê duyệt, giao kế hoạch sản xuất kinh doanh sách giáo khoa hằng năm cho Nhà xuất bản đều chậm; chưa thực hiện trách nhiệm tổ chức giám sát Nhà xuất bản theo quy định tại Nghị định số 61/2013/NĐ-CP ngày 25/6/2013, Nghị định số 87/2015/NĐ-CP ngày 06/10/2015 của Chính phủ.
"Sách giáo khoa biên soạn theo Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, Bộ Giáo dục đã thực hiện được một số công việc, tuy nhiên phần lớn các nội dung thực hiện đều chậm, không đảm bảo tiến độ theo lộ trình tại Quyết định 404/QĐ-TTg ngày 27/03/2015 của Thủ tướng Chính phủ; chậm thực hiện tổ chức biên soạn sách giáo khoa theo yêu cầu của Quốc hội, của Thủ tướng Chính phủ", Thanh tra Chính phủ chỉ rõ hạn chế của Bộ Giáo dục.
Kiến nghị, xử lý
Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa khi thẩm định sách giáo khoa thực hiện nghiêm túc nội dung “không tạo cơ hội cho học sinh viết, vẽ vào sách giáo khoa" và để “sách giáo khoa được sử dụng lâu dài” nhằm khắc phục, hạn chế tối đa việc học sinh viết, vẽ vào sách giáo khoa.
Trước khi phê duyệt thông qua nội dung sách giáo khoa, yêu cầu các tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa phải thực hiện triệt để các ý kiến góp ý của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa mới đồng ý cho phát hành.
Nghiên cứu, ban hành ngay cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại sách giáo khoa để hạn chế tối đa lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội.
"Tổ chức thanh tra chuyên đề diện rộng, đồng thời thường xuyên đôn đốc, chỉ đạo các sở Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục và Đào tạo thanh tra, kiểm tra việc lựa chọn tài liệu tham khảo của cơ sở giáo dục phổ thông trên phạm vi cả nước.
Phối hợp với Bộ Tài chính trình các cơ quan có thẩm quyền để bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá để quản lý theo quy định của pháp luật.", Thanh tra Chính phủ kiến nghị.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thanh tra, kiểm tra các yếu tố hình thành giá sách giáo khoa từ năm 2011 của Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam về: Giá giấy in sách giáo khoa, tỷ lệ chiết khấu, phân bổ chi phí chung, cơ cấu chi phí và giá thành, định mức kinh tế kỹ thuật đang áp dụng để xác định giá ... (trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật thì chuyển cơ quan điều tra để xử lý). Và chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo trình các cơ quan có thẩm quyền để bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hoá do Nhà nước định giá để quản lý theo quy định pháp luật.
Thanh tra Chính phủ cũng đưa ra mức xử lý hành chính liên quan đến những sai phạm, thiếu sót tại Bộ Giáo dục và Đào tạo.
"Kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với Bộ trưởng, Lãnh đạo Bộ được phân công phụ trách (theo từng thời kỳ); tổ chức kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với: Đơn vị, Người đứng đầu, cấp phó của Người đứng đầu đơn vị thuộc Bộ (theo từng thời kỳ) có liên quan đến những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm thuộc trách nhiệm của đơn vị đã nêu trong Kết luận thanh tra; chấn chỉnh công tác quản lý, có giải pháp khắc phục ngay những hạn chế, thiếu sót, khuyết điểm đã được chỉ ra sau thanh tra", Thanh tra Chính phủ nêu.
