Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) thu hút nhiều sự quan tâm của thầy cô. Dự thảo đã có nhiều điểm đổi mới mang tính đột phá, nhân văn, hướng tới xây dựng nền giáo dục công bằng, hiện đại.
Tham gia thảo luận tại Tổ 7 (Đoàn Đại biểu Quốc hội các tỉnh Nghệ An, Lâm Đồng), Giáo sư, Tiến sĩ Thái Văn Thành - Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An, cho rằng luật cần phát huy mạnh hơn nữa vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo... Doanh nghiệp phải tham gia thực chất vào quá trình xây dựng chương trình, tổ chức thực hành, đánh giá tay nghề, và Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích, ưu đãi để thúc đẩy gắn kết này.
Theo lãnh đạo các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, để việc hợp tác giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp được phát triển sâu hơn cũng như để doanh nghiệp tham gia thực chất vào quá trình xây dựng chương trình cần có các giải pháp đồng bộ, khả thi từ chính sách, tài chính, đến chương trình đào tạo và cơ chế hợp tác cụ thể.
Hợp tác giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp cần đảm bảo đạt mục tiêu cốt lõi của hai bên
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Văn Ba - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Hoà Bình (tỉnh Phú Thọ) chia sẻ, việc hợp tác doanh nghiệp sẽ giúp người học có nhiều kỹ năng thực tế, nâng cao cơ hội việc làm và hiểu rõ nhu cầu thị trường lao động. Điều này tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp và nền kinh tế.
Trước hết, người học có cơ hội nâng cao kỹ năng thực tế khi được tiếp cận với môi trường làm việc chuyên nghiệp, tích luỹ kinh nghiệm và rèn luyện kỹ năng cũng như hiểu rõ quy trình sản xuất.
Bên cạnh đó, thông qua quá trình trải nghiệm thực tế, người học còn được phát triển các kỹ năng mềm và khả năng thích ứng. Việc làm quen với môi trường lao động thực tế giúp họ hình thành tác phong làm việc chuyên nghiệp, thái độ tích cực và khả năng ứng phó linh hoạt với sự thay đổi của công việc và thị trường.
Đặc biệt, có kinh nghiệm thực tập tại doanh nghiệp còn giúp người học tăng cơ hội việc làm. Nhiều học viên được tuyển dụng chính thức ngay trong quá trình thực tập hoặc có lợi thế rõ rệt khi tham gia phỏng vấn nhờ đã có kinh nghiệm làm việc thực tế.
Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, mô hình hợp tác này cũng mang lại nhiều thuận lợi. Chất lượng đào tạo của nhà trường sẽ được nâng cao khi chương trình được rà soát, cập nhật thường xuyên theo nhu cầu sản xuất và yêu cầu thực tế của doanh nghiệp.
Việc gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp giúp các cơ sở đào tạo hiểu rõ hơn nhu cầu của thị trường lao động, xây dựng mạng lưới hợp tác bền vững, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người học trong quá trình thực hành và tìm việc làm.
Cuối cùng, mô hình này góp phần nâng cao uy tín và thương hiệu của cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Khi chương trình đào tạo mang lại kết quả đầu ra thiết thực, đáp ứng đúng yêu cầu của nhà tuyển dụng, nhà trường sẽ được xã hội đánh giá cao hơn và thu hút nhiều người học hơn. Điều đó cũng giúp hiệu quả đào tạo được cải thiện rõ rệt, hạn chế khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, giúp người học đáp ứng tốt hơn nhu cầu của doanh nghiệp.
Chia sẻ về hoạt động hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường, thầy Ba cho biết, hiện nay, Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Hoà Bình đã ký kết hợp tác về tuyển sinh, đào tạo và cung ứng nguồn nhân lực với trên 40 công ty, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh trong và ngoài tỉnh liên quan đến ngành nghề đào tạo của nhà trường (Công ty Japfa Comfeed Việt Nam, Khách sạn Mường Thanh Mộc Châu, Công ty trách nhiệm hữu hạn ComPal Việt Nam, Công ty trách nhiệm hữu hạn Điện tử Canon Việt Nam…).
Hằng năm, căn cứ vào tiến độ, nhà trường tiến hành rà soát các doanh nghiệp và ngành nghề đào tạo để tổ chức cho sinh viên đi thực tập nghề nghiệp, thực tập tốt nghiệp tại các doanh nghiệp đã liên kết. Hoạt động thực hành, thực tập tại doanh nghiệp được triển khai theo hướng tăng cường tính thực tế để sinh viên có thể tiếp cận, rèn luyện kỹ năng làm việc và vận dụng kiến thức vào môi trường thực tế.
“Nhiều doanh nghiệp sẵn sàng hợp tác và tạo điều kiện thuận lợi để tiếp nhận học sinh, sinh viên đến thực tập, trải nghiệm nghề nghiệp. Sau khi hoàn thành đợt thực tập, người học có thể nhận được sự hỗ trợ tài chính từ doanh nghiệp. Việc này giúp nhà trường củng cố, xây dựng và mở rộng mối quan hệ hợp tác với các doanh nghiệp, đồng thời tăng cường sự gắn kết và phối hợp sâu rộng hơn trong công tác đào tạo.
Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động này vẫn còn một số khó khăn như một bộ phận sinh viên phải di chuyển quãng đường xa từ trường đến nơi thực tập, gây khó khăn cho công tác quản lý, giám sát của nhà trường.
Bên cạnh đó, nhận thức và thái độ của một số học sinh còn hạn chế, chưa có sự chuẩn bị đầy đủ về tâm thế khi tham gia thực tập. Một yếu tố nữa là sự can thiệp của phụ huynh cũng ảnh hưởng đến quá trình thực tập dài ngày tại doanh nghiệp, làm giảm hiệu quả của hoạt động này.
Ngoài ra, nhiều đơn vị mong muốn hợp tác với cơ sở đào tạo nhưng thiếu cơ chế phối hợp rõ ràng, ràng buộc trách nhiệm cụ thể để triển khai, nên các doanh nghiệp không quá mặn mà trong việc đồng hành cùng nhà trường”, thầy Ba chia sẻ.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Trần Xuân Ngọc – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Điện tử - Điện lạnh Hà Nội cho biết, về phía nhà trường, việc tăng cường hợp tác doanh nghiệp giúp trường có thể phối hợp với các doanh nghiệp sở hữu trang thiết bị hiện đại và vị trí việc làm phù hợp với chương trình đào tạo để cùng xây dựng chương trình giảng dạy gắn với thực tiễn sản xuất. Từ đó, học sinh, sinh viên có cơ hội tiếp cận sớm với công nghệ mới, rèn luyện tác phong, kỷ luật lao động và làm quen với môi trường làm việc chuyên nghiệp của doanh nghiệp.
Đối với doanh nghiệp, thông qua quá trình tiếp nhận học sinh, sinh viên thực tập, doanh nghiệp có thể sớm tiếp cận và đánh giá nguồn nhân lực tiềm năng, đồng thời cùng nhà trường tham gia vào quá trình đào tạo để lựa chọn, bồi dưỡng những lao động phù hợp với nhu cầu tuyển dụng sau này.
“Hiện nay, tại Trường Cao đẳng Điện tử - Điện lạnh Hà Nội, người học đều được thực tập, thực hành tại doanh nghiệp. Thông thường các em sẽ trải qua hai kỳ thực tập lớn là kỳ thực tập sản xuất sau khi kết thúc năm thứ hai và kỳ thực tập tốt nghiệp vào năm thứ ba. Thực tiễn cho thấy, sau các đợt thực tập này, năng lực chuyên môn, ý thức, thái độ nghề nghiệp cũng như khả năng tiếp cận và làm quen với công nghệ hiện đại của học sinh, sinh viên được nâng lên rõ rệt”, thầy Ngọc chia sẻ.
Theo thầy Ngọc, có thể thấy rằng, nhà trường và doanh nghiệp là hai đơn vị có mục tiêu tương đối khác nhau. Vì vậy, trong thực tiễn, việc phối hợp cần được tổ chức sao cho cả hai bên cùng đạt được mục tiêu của mình.
Trong quá trình triển khai, việc lựa chọn doanh nghiệp có vị trí việc làm phù hợp với chương trình đào tạo là rất quan trọng. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là tìm được những doanh nghiệp thực sự có mong muốn phối hợp đào tạo nhân lực cùng với nhà trường, để sau khi kết thúc kỳ thực tập, người học có thể trở thành nguồn lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
Với mục tiêu như vậy, các doanh nghiệp mới sẵn sàng chủ động hơn trong việc điều chỉnh thời gian, tiến độ và quy trình đào tạo, đồng thời sẵn sàng đầu tư cơ sở vật chất và cử chuyên gia tham gia giảng dạy, hướng dẫn thực hành cho học sinh, sinh viên. Chỉ khi có sự phối hợp thực chất và cùng chia sẻ mục tiêu, mối quan hệ hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp mới thực sự mang lại hiệu quả thiết thực cho cả ba bên, người học, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp.
Cần có các giải pháp đồng bộ, khả thi để doanh nghiệp tham gia thực chất vào quá trình đào tạo
Theo Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Điện tử - Điện lạnh Hà Nội, việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp là một xu hướng tất yếu đã được triển khai từ lâu và trở nên phổ biến ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có nền công nghiệp phát triển. Đây được xem là mô hình hiệu quả trong việc gắn kết đào tạo với nhu cầu của thị trường lao động.
Vì vậy, các chính sách cũng cần được phát triển, tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy sự hợp tác này đi vào chiều sâu, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực.
Ngoài ra, nhà trường và doanh nghiệp cũng cần được trao quyền tự chủ nhiều hơn để có thể linh hoạt sắp xếp thời gian, nội dung và hình thức hợp tác phù hợp với thực tiễn, từ đó xây dựng mối quan hệ bền vững và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía.
Còn theo Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Hoà Bình, để phát huy mạnh hơn nữa vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo cũng như doanh nghiệp tham gia thực chất vào quá trình xây dựng chương trình, trước hết, cần có chính sách ưu đãi và quy định ràng buộc cụ thể đối với cả nhà trường, doanh nghiệp, giảng viên và người học khi tham gia vào quá trình hợp tác đào tạo.
Đồng thời, các bên cần thiết lập hợp đồng pháp lý chặt chẽ, quy định rõ quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của từng bên trong suốt quá trình triển khai, nhằm đảm bảo tính minh bạch và tạo dựng niềm tin lâu dài.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế tài chính hợp lý, có thể được thực hiện thông qua việc phân bổ học phí, hỗ trợ từ ngân sách nhà nước hoặc các quỹ đổi mới giáo dục, nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn và đầu tư hiệu quả hơn vào hoạt động đào tạo nguồn nhân lực.
Với doanh nghiệp, cần tham gia trực tiếp vào quá trình xây dựng và cập nhật chương trình đào tạo, nhằm bảo đảm nội dung giảng dạy phù hợp với yêu cầu thực tế của thị trường lao động.
Ngoài ra, doanh nghiệp có thể hỗ trợ chuyên môn và cơ sở vật chất cho nhà trường thông qua việc cử chuyên gia tham gia giảng dạy, chia sẻ kinh nghiệm nghề nghiệp, cũng như hỗ trợ trang thiết bị và công nghệ hiện đại phục vụ đào tạo.
Đồng thời, doanh nghiệp có thể tham gia vào các hoạt động đào tạo chuyên sâu và chuyển giao công nghệ, còn nhà trường đóng vai trò tiếp nhận, ứng dụng và lan tỏa công nghệ mới, qua đó góp phần nâng cao năng lực sản xuất và đổi mới sáng tạo cho cả hai bên.
Song song với đó, cần xây dựng cơ chế đánh giá và phản hồi thường xuyên giữa nhà trường và doanh nghiệp nhằm kịp thời điều chỉnh, cải tiến nội dung cũng như phương thức hợp tác sao cho phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động cũng như cho phép họ tham gia trực tiếp vào quá trình đánh giá đầu ra của người học, bảo đảm học sinh, sinh viên sau khi tốt nghiệp đáp ứng được yêu cầu về năng lực và kỹ năng nghề nghiệp.
Cuối cùng, cần đẩy mạnh công tác truyền thông để lan tỏa nhận thức về lợi ích của mô hình hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, từ đó khuyến khích nhiều doanh nghiệp tham gia tích cực hơn và xem đây là mối quan hệ đối tác chiến lược trong công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
