Ngày 10/12/2025, Quốc hội khóa XV chính thức thông qua Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).
Việc sửa đổi luật này nhằm tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, tạo đột phá về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, có kỹ năng nghề đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Theo đó, Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) có nhiều điểm mới như sau:
Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, linh hoạt, liên thông, tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi công dân thông qua việc bổ sung mô hình Trung học nghề và mở rộng đối tượng tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp.
Trung học nghề là mô hình rất phổ biến trên thế giới và được các đại biểu Quốc hội đồng thuận đánh giá là một nội dung đổi mới mang tính đột phá trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trung học nghề được xác định cùng bậc học với trung học phổ thông, tích hợp giữa kiến thức cốt lõi của chương trình trung học phổ thông và chuyên môn nghề nhằm giúp người học hoàn thiện trình độ học vấn phổ thông, đồng thời trang bị cho người học năng lực thực hiện, giải quyết được các công việc trong điều kiện ổn định và môi trường quen thuộc của ngành, nghề; có khả năng ứng dụng kỹ thuật, công nghệ hiện đại vào công việc, làm việc độc lập, làm việc theo nhóm.
Việc bổ sung mô hình Trung học nghề nhằm tăng cường định hướng nghề nghiệp cho thanh thiếu niên ngay từ bậc học phổ thông, tăng số lượng học sinh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông vào học giáo dục nghề nghiệp; đẩy nhanh lộ trình phổ cập nghề cho thanh niên theo tinh thần của Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóc trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; khắc phục hạn chế, yếu kém về hướng nghiệp, phân luồng, liên thông.
Việc mở rộng đối tượng tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệ cũng là giải pháp quan trọng đảm bảo hệ thống giáo dục quốc dân được thiết kế theo hướng mở, linh hoạt. Luật quy định mới về việc các cơ sở giáo dục đại học được tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp trong một số ngành, lĩnh vực phù hợp với định hướng phát triển các lĩnh vực ưu tiên (nghệ thuật, thể thao, đào tạo giáo viên, quốc phòng an ninh) nhằm đảm bảo tính đặc thù và liên thông giữa các trình độ nhưng không ảnh hưởng đến mục tiêu, sứ mạng của giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học.
Đồng thời, để đảm bảo tính ổn định của hệ thống trong quá trình thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị về sắp xếp, thu gọn đầu mối đơn vị sự nghiệp công lập Chính phủ đã rà soát, bổ sung quy định cho phép cơ sở giáo dục đại học được nâng cấp từ trường cao đẳng và cơ sở giáo dục đại học có trường cao đẳng sáp nhập vào trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục tuyển sinh trình độ cao đẳng (dự kiến kết thúc đào tạo đối tượng này sau 5 năm nữa).
Thứ hai, đột phá trong đổi mới chương trình, tổ chức đào tạo và bảo đảm chất lượng giáo dục nghề nghiệp thông qua việc quy định chuẩn chương trình, cơ sở đào tạo; quản lý đăng ký hoạt động trên nền tảng dữ liệu số; hoạt động công nhận kiến thức hoặc kỹ năng đã tích lũy của người học để tham gia các chương trình học tập khác.
Đây là những thay đổi căn bản trong nội tại hệ thống nhằm đổi mới một cách mạnh mẽ, triệt để những nội dung về chương trình, tổ chức đào tạo và bảo đảm chất lượng để hướng tới chất lượng cao hơn, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phù hợp trong bối cảnh hiện nay.
Việc ban hành các quy định về chuẩn chương trình, chuẩn cơ sở đào tạo nhằm giúp người học và toàn xã hội có thông tin đầy đủ, minh bạch về các chương trình sẽ lựa chọn, đồng thời cũng là động lực để các cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp có căn cứ xây dựng kế hoạch bổ sung các điều kiện đảm bảo. Đây cũng là căn cứ để cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra, đánh giá và có biện pháp cương quyết với các cơ sở không đạt chuẩn.
Việc quy định trong Luật điều khoản về cấp phép và đăng ký thông tin cũng là một nội dung đổi mới mạnh mẽ. Theo quy định trong Luật, việc cấp phép hoạt động giáo dục nghề nghiệp sẽ được thực hiện theo nhóm ngành thay vì theo từng ngành nghề như hiện tại. Các cơ sở được chủ động xác định quy mô tuyển sinh tương xứng với các điều kiện đảm bảo do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định.
Điểm mới quan trọng là dù được cấp phép theo nhóm ngành nghề nhưng trước khi tổ chức tuyển sinh, đào tạo, các cơ sở phải đăng ký thông tin tuyển sinh lên hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành giáo dục nghề nghiệp. Sự thay đổi này vừa đảm bảo tạo sự linh hoạt thông thoáng trong việc giảm bớt thủ tục hành chính, vừa tăng cơ hội cho xã hội giám sát nhưng đồng thời là sự triển khai nghiêm túc chỉ đạo của Đảng, Chính phủ về chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp.
Việc người học được công nhận những kiến thức kỹ năng tích lũy trước đó để tham gia các chương trình đào tạo khác là sự tháo gỡ những rào cản để người học có thể thực hiện việc học tập suốt đời, giảm áp lực học tập khi người học phải dung hòa với những ưu tiên khác trong cuộc sống.
Thứ ba, tăng cường sự gắn kết giữa các cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp thông qua việc cụ thể hóa các chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp và quy định cơ chế hành thành Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp.
Xác định doanh nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng trong giáo dục nghề nghiệp, đồng hành với Nhà nước, cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động, Luật bổ sung quy định về chính sách của Nhà nước đối với doanh nghiệp, trong đó có những chính sách ưu đãi về thuế, đất đai; chính sách đối với nhân lực của doanh nghiệp tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp với các vai trò thỉnh giảng, đồng cơ hữu hoặc người dạy.
Bên cạnh đó, thể chế hóa chủ trương trong Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về huy động sự tham gia hiệu quả của doanh nghiệp vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp việc bổ sung quy định về Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp sẽ là động lực để người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp, thể hiện sự gắn bó thực chất giữa doanh nghiệp và nhà trường. Quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp thiết kế theo hướng giao Chính phủ quy định về đối tượng, nguồn trích lập, mức trích lập, nhiệm vụ chi của quỹ đào tạo nhân lực của doanh nghiệp đảm bảo phù hợp với các loại hình doanh nghiệp.
Thứ tư, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, đảm bảo thực hiện nghiêm túc, đồng bộ và giữ ổn định hệ thống trong các chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về rà soát sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thông qua việc tối đa quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Việc quy định tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước và cải cách hành chính, cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm thể chế hóa mạnh mẽ chủ trương của Đảng, Nhà nước về đổi mới tư duy lập pháp, chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển.
Luật bãi bỏ 27/74 thủ tục hành chính (trong đó bãi bỏ 19 thủ tục hành chính và tích hợp dẫn đến bãi bỏ 08 thủ tục hành chính), chiếm 36 % (các thủ tục hành chính liên quan đến phân hiệu; công nhận hiệu trưởng, giám đốc cơ sở giáo dục nghề nghiệp tư thục; công nhận hội đồng quản trị trường trung cấp, trường cao đẳng tư thục; đăng ký bổ sung hoạt động giáo dục nghề nghiệp; các thủ tục hành chính liên quan đến cơ sở giáo dục nghề nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài); 47 thủ tục hành chính được quy định tại văn bản dưới luật sẽ tạo cơ hội để đơn giản hóa điều kiện, hồ sơ, thời gian thực hiện; đơn giản hóa giấy tờ, hồ sơ trong tổ chức và hoạt động giáo dục nghề nghiệp đối với 42/74 thủ tục; phân quyền từ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Chính phủ quy định về điều kiện đầu tư, hoạt động giáo dục nghề nghiệp và chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp; phân cấp từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định các vấn đề chuyên môn theo thẩm quyền quản lý nhà nước.
Ngoài ra, Luật mới có một số nội dung sửa đổi, hoàn thiện, lược bỏ khác. Ví dụ như hoàn thiện các quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014 về: Chương trình, trình độ và tổ chức hoạt động giáo dục nghề nghiệp; cơ cấu tổ chức của cơ sở giáo dục nghề nghiệp; quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục nghề nghiệp; giảng viên, giáo viên, người dạy nghề; chính sách tài chính của nhà nước cho giáo dục nghề nghiệp; tài chính, tài sản của cơ sở giáo dục nghề nghiệp; kiểm định giáo dục nghề nghiệp.Việc sửa đổi, hoàn thiện này nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, giải quyết vướng mắc về hội đồng trường nhằm nâng cao năng lực quản trị và tự chủ của cơ sở giáo dục nghề nghiệp; nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục nghề nghiệp thông qua việc đảm bảo thực chất các điều kiện đào tạo (chương trình, giảng viên, giáo viên, tài chính) và xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng nội bộ và kiểm định, đánh giá ngoài.
Luật lược bỏ các quy định đã được quy định trong văn bản luật khác nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật và lược bỏ những quy định không thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
