Quan tâm đến vấn đề này, thầy Ngô Mậu Tình - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Lâm Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình) đã gửi bài viết chia sẻ quan điểm ở góc độ giáo viên đến Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam.
Bắt đầu từ năm học 2020-2021, chương trình giáo dục phổ thông 2018 chính thức được triển khai năm đầu tiên (đối với lớp 1). Tính đến năm học 2023-2024 này, chương trình mới đã được thực hiện ở các lớp 1,2,3,4, lớp 6,7,8 và lớp 10,11.
Nhìn tổng quan, việc đổi mới giáo dục đã có bước tiến mạnh mẽ, làm thay đổi căn bản, toàn diện việc dạy và học, đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh theo hướng hiện đại.
Việc triển khai áp dụng chương trình giáo dục phổ thông và sách giáo khoa mới theo hình thức “cuốn chiếu” đối với mỗi cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông đang diễn ra đồng bộ, thống nhất, có hiệu quả.
Trong đó, việc thực hiện cùng lúc các bộ sách hiện hành là một trong những đổi mới đáng kể.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã làm một cuộc cách mạng lớn
Một trong những công việc trọng tâm được ngành giáo dục trong việc triển khai Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, là đã xây dựng và ban hành được chương trình giáo dục phổ thông mới về cơ bản phù hợp với xu hướng giáo dục quốc tế và đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của nước ta.
So với những lần cải cách trước, chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã làm một cuộc cách mạng lớn khi coi sách giáo khoa chỉ là tài liệu học tập. Chương trình mới là "pháp lệnh".
Điều này không những giúp giáo viên, mà cả học sinh phát huy tính sáng tạo trong quá trình dạy và học. Kiến thức đến với học sinh không bị gò bó, khiên cưỡng, rập khuôn mà theo hướng tư duy mở. Các kiểu bài đồng dạng theo mô hình lắp ghép, học thuộc, học tủ khó còn đất sống.
Thay vào đó là sự vận dụng những kiến thức lý thuyết đã nắm để thực hành các vấn đề đặt ra trong thực tế. Chuỗi hoạt động liên tục, đồng bộ từ cấp dưới lên cấp trên giúp học sinh chủ động thích ứng với chương trình học, phát huy được tính sáng tạo của mình, đánh thức những khả năng riêng của các em. Từ đây, học sinh không ngỡ ngàng khi ra với đời sống, các em thoải mái bộc lộ năng khiếu, tư tưởng theo cách riêng của mình.
 |
Thầy cô có thể vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp truyền đạt kiến thức cho học sinh. Ảnh minh họa: M.T. |
Trước đây, vì coi sách giáo khoa là pháp lệnh, là văn bản quy chuẩn nên giáo viên dạy phải đúng nguyên vẹn như sách giáo khoa, làm bài tập phải đầy đủ như trong sách giáo khoa. Học sinh học cũng thế. Phải học quét hết phạm vi kiến thức trong sách giáo khoa. Ở khâu đánh giá năng lực của học sinh, giáo viên “không dại gì” ra ngoài sách giáo khoa. Bởi trước nay, ở các kỳ thi tốt nghiệp, kỳ thi tuyển sinh vào đại học, kỳ thi học sinh giỏi người ra đề thi phải bám sát vào sách giáo khoa, hầu hết các đáp án đều lấy gợi ý từ sách giáo viên.
Một thực tế là, giáo viên nào cũng sợ lấy ngữ liệu ngoài, các ví dụ ngoài là không đúng. Bởi sách giáo khoa được quy định là pháp lệnh.
Cô giáo Nguyễn Thị Lan - Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Lâm Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình) cho rằng: “Chúng ta không thể trách học sinh vì sao “học tủ”, “học vẹt”, cũng không nên chê giáo viên “dạy tủ”, “dạy chốt đề”. Nếu dạy sáng tạo thì kết quả giảng dạy sẽ không cao. Văn mẫu bao năm nay cũng từ đó mà ra. Nếu đề ra không cứng nhắc thì làm sao có văn mẫu?!”.
Cùng quan điểm trên, thầy giáo Trần Văn Nầy - nguyên Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở An Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình) chia sẻ: “Với các môn khoa học xã hội, tôi không ngạc nhiên nhiều nhưng với dạy và học theo sách cũ thì các môn khoa học tự nhiên cũng rơi vào tình trạng tương tự. Trong quá trình dạy thi, giáo viên cho học sinh các dạng đề và khi vào phòng thi, các em gần như chỉ thay số và tính toán lại là có kết quả đúng.”
Người viết bài viết này cho rằng, chưa bao giờ việc dạy và học được thay đổi mạnh mẽ như bây giờ. Học sinh và giáo viên có cơ hội để phát huy năng lực thực sự của mình. Học đi đôi với hành. Học để biết, để vận dụng và sáng tạo trong các tình huống đời sống và khoa học.
 |
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã làm một cuộc cách mạng lớn khi coi sách giáo khoa chỉ là học liệu. Chương trình mới là căn cứ. Ảnh minh họa: M.T. |
Và cũng chưa bao giờ người dạy cũng là người học và người học sẽ gợi mở, đốc thúc người dạy tiến kịp nội dung chương trình, phù hợp với xu thế của thời đại. Theo tìm hiểu của người viết, các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc đã thực hiện một chương trình nhiều sách giáo khoa, không lý gì Việt Nam không làm được.
Theo chúng tôi, nếu áp đặt giáo viên tuân thủ theo sách giáo khoa khi coi sách giáo khoa là mẫu mực, là quy phạm là không phù hợp.
3 bộ sách hiện tại đã đáp ứng nhu cầu
Thời gian vừa qua, có nhiều ý kiến xung quanh việc xã hội hóa sách giáo khoa và trong đó có ý kiến cho rằng, nó chưa mang lại những tín hiệu tích cực.
Vấn đề yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn một bộ sách giáo khoa lại được đặt ra.
Ở góc độ từ cơ sở, là người trong cuộc của quá trình đổi mới này, người viết xin chia sẻ một số góc nhìn qua thực tế triển khai chương trình, sách giáo khoa mới. Trong quá trình triển khai có nảy sinh vấn đề, ngành giáo dục đã kịp thời khắc phục những bất cập, thiếu sót và đang tự điều chỉnh, dần đi vào ổn định, đáp ứng yêu cầu đổi mới trong thời điểm hiện tại.
Các bộ sách do tập thể các tác giả biên soạn là đều những công trình khoa học công phu, hiện đại hướng đến việc phát triển năng lực của học sinh một cách chủ động, sáng tạo. Sự đa dạng trong cách tiếp cận giúp các địa phương có nhiều lựa chọn nội dung sách giáo khoa phù hợp với đặc điểm vùng miền và hoàn cảnh của học sinh.
Ít nhất, cho đến thời điểm hiện tại, các nhóm tác giả ở các bộ sách đều đã tập những nhóm nhà khoa học, nhà giáo dục uy tín ở Việt Nam.
Việc xã hội hóa trong biên soạn sách giáo khoa vừa phát huy trí tuệ, tài chính từ nguồn lực xã hội, vừa đảm bảo tính dân chủ, công khai, minh bạch, hạn chế những tiêu cực trong việc “độc quyền” sách giáo khoa mà chúng ta đã từng nêu rất nhiều ở các chương trình cũ.
Nếu Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn thêm một bộ sách giáo khoa mới, có thể trở thành nguy cơ dẫn đến một tình trạng không công bằng, dân chủ, làm mất tính cạnh tranh trong việc lựa chọn sách giáo khoa.
 |
Ảnh minh họa: M.T. |
Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là toàn xã hội, đặc biệt, ngành Giáo dục và Đào tạo phải động viên, cổ vũ triệu triệu giáo viên đang thực hiện chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. Những sai sót nhỏ ở các bộ sách giáo khoa cần chỉnh sửa khoa học. Việc lựa chọn sách giáo khoa phải đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch. Trên hết là phát huy được năng lực trí tuệ của đội ngũ để thực hiện công cuộc đổi mới giáo dục.
* Bài viết thể hiện quan điểm, góc nhìn của tác giả!
