Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 2358/QĐ-BGDĐT về Kế hoạch nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025 - 2026.
Nhằm thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giáo dục và đào tạo, thực hiện thắng lợi các mục tiêu đề ra, ngành Giáo dục xác định chủ đề năm học 2025 - 2026 là: “Kỷ cương - Sáng tạo - Đột phá - Phát triển” với 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.
Trong đó, nhiệm vụ thứ sáu là đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, giáo dục quốc phòng an ninh và giáo dục thể chất, y tế trường học. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, nhất là vùng sâu vùng xa, câu chuyện đảm bảo y tế trong trường học vẫn còn nhiều khó khăn.
Loay hoay xoay xở để đáp ứng yêu cầu
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Hoàng Văn Hùng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Chiềng Phung (xã Nậm Ty, tỉnh Sơn La) bày tỏ sự vui mừng: “Chúng tôi rất phấn khởi khi một trong những nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm năm nay được nhấn mạnh chính là giáo dục thể chất và y tế học đường.
Đây là điều mà các trường, đặc biệt là trường vùng cao, vùng xa, các trường có học sinh bán trú như chúng tôi mong mỏi từ lâu. Bởi lẽ sức khỏe học sinh là yếu tố nền tảng, nếu các em được chăm sóc tốt thì việc học tập và rèn luyện mới thực sự đạt hiệu quả”.
Tuy nhiên, thầy Hùng cho biết, nhiều năm nay, ngành giáo dục đã dừng biên chế nhân viên y tế học đường. Nhà trường buộc phải xoay sở bằng cách ký hợp đồng nhân viên nấu ăn, trong đó lựa chọn ít nhất một người có bằng trung cấp y tế trở lên.
“Người này vừa kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa phụ trách sơ cứu ban đầu cho học sinh khi ốm đau, tai nạn. May mắn là trường có học sinh bán trú nên mới có thể linh hoạt tận dụng số lượng hợp đồng nhân viên như vậy. Còn những trường không bán trú thì sẽ khó khăn hơn”, thầy Hùng bộc bạch.
Vị hiệu trưởng chia sẻ thêm, khoảng cách từ trường đến trạm y tế của xã chỉ khoảng 2km. Nhưng khi học sinh gặp tai nạn như gãy tay, gãy chân, cần đưa học sinh lên bệnh viện tuyến trên, việc đưa các em đi cấp cứu mất nhiều thời gian, chưa kể là vào ban đêm học sinh bị đau bụng, cảm cúm hay sốt…, thầy cô buộc phải đưa học sinh lên trạm y tế ngay trong đêm.
Trong tình huống đó, sự có mặt của một người có chuyên môn y tế ngay tại trường là vô cùng cần thiết để sơ cứu kịp thời, giảm rủi ro. Trong khi đó, y tế tuyến xã vốn đã quá tải, giáo viên, nhân viên tại trường lại chưa có kinh nghiệm.
“Lúc này, ban giám hiệu sẽ chịu rất nhiều áp lực trước phụ huynh, họ có thể sẽ trách móc rằng giáo viên không quan tâm, nhưng thực tế nhà trường rất khó xoay xở nếu không có nhân lực y tế chuyên trách”, thầy hiệu trưởng trải lòng.
Hiện nay, các trường vẫn duy trì phối hợp với trung tâm y tế trong tuyên truyền phòng bệnh, tiêm chủng và tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho học sinh. Tuy nhiên, việc khám phần lớn mang tính sơ bộ, chỉ dừng ở đo huyết áp, cân nặng, chiều cao, nhịp tim một năm được 1 lần.
Ngoài ra, với các trường bán trú, nguồn ngân sách cho phép mua sắm một số vật tư y tế cơ bản như bông băng, gạc, thuốc sát trùng…. Trường cũng bố trí phòng y tế riêng, trang bị tủ thuốc để xử lý những chấn thương nhỏ như đứt tay, xước xát, đau bụng,...
“Điều khó nhất vẫn là thiếu người có chuyên môn. Nếu được bổ sung biên chế nhân viên y tế trường học thì mọi việc sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Không chỉ khám, chăm sóc sức khỏe ban đầu, họ còn góp phần kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm trong bữa ăn bán trú - điều mà y tế tuyến xã không thể kiêm hết được”, vị hiệu trưởng khẳng định.
Đồng tình với quan điểm của thầy Hùng, cô Trần Thị Thủy - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cư M’Lan (xã Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk) cũng chia sẻ: "Trước đây trường có nhân viên y tế chuyên trách, nhưng khoảng 2 - 3 năm trở lại đây thì không còn. Người phụ trách y tế trước kia đã đi học sư phạm rồi chuyển sang làm giáo viên. Từ đó, công tác chăm sóc sức khỏe học đường gặp rất nhiều khó khăn.
Cô Thuỷ cho biết, không có nhân viên y tế đồng nghĩa với việc hồ sơ, sổ sách về công tác chuyên môn gần như bị bỏ ngỏ. May mắn là trường nằm gần trạm y tế xã, nên khi có vấn đề phát sinh, nhà trường có thể phối hợp. Những việc đơn giản như tuyên truyền về bệnh dịch theo mùa thì giáo viên tổng phụ trách hoặc nhân viên khác tìm tài liệu trên mạng để phổ biến lại cho học sinh. Các đợt tiêm chủng, uống thuốc định kỳ hay khám chữa bệnh phức tạp thì phải mời trạm y tế xã phối hợp thực hiện.
Tuy vậy, nhiều hoạt động cần thiết vẫn khó triển khai do thiếu người phụ trách chuyên môn. Việc khám sức khỏe định kỳ cho học sinh gần như không thực hiện được. Trường chỉ tự cân, đo chiều cao cho học sinh vào đầu và cuối năm để theo dõi thể chất. Những hoạt động đòi hỏi nghiệp vụ y tế như đo thị lực thì giáo viên thể dục tạm đảm nhận.
“Các em học sinh thường xảy ra tai nạn nhiều nhất là trong lúc vui chơi như xước xát tay chân, ngã, đau đầu, đau bụng. Nếu có nhân viên y tế thì sẽ được sơ cứu kịp thời, sau đó mới chuyển lên trạm y tế nếu cần. Nhưng hiện nay mọi thứ đều bị động", cô Thủy nói.
Khó khăn càng lớn hơn đối với những học sinh nội trú. Các em ăn ở tại trường cả tuần, nếu đau bụng, sốt, ho hay gặp các vấn đề sức khỏe thông thường thì nhà trường không có người xử lý ban đầu. Những việc tưởng chừng đơn giản như lập danh mục thuốc thiết yếu, chuẩn bị thuốc thang chăm sóc sức khỏe ban đầu cũng trở nên nan giải, bởi giáo viên không có nghiệp vụ y tế.
Đặc biệt, trường có bếp ăn bán trú, nhưng lại thiếu nhân viên chuyên trách để kiểm tra an toàn thực phẩm, thực hiện quy trình kiểm thực ba bước và lưu mẫu thức ăn. Đây là khâu quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho học sinh, song nhiều năm nay đều gặp khó khăn.
“Các thầy cô tổng phụ trách hay giáo viên phải kiêm nhiệm thêm công tác y tế, tuyên truyền phòng chống dịch bệnh, tai nạn thương tích, đuối nước… Nhưng thực tế họ không có chuyên môn sâu, cũng không được hưởng thêm phụ cấp. Làm như vậy vừa quá tải, vừa không hiệu quả", cô Thủy bày tỏ.
Cần cơ chế hỗ trợ cụ thể hơn để nhà trường là tuyến đầu trong công tác bảo đảm y tế học đường
Theo cô Trần Thị Thủy, nhiều người cho rằng công việc của nhân viên y tế trường học ít, không cần thiết phải có. Nhưng đó là nhận định sai lầm, bởi trên thực tế nếu khai thác hết khả năng, nhân viên y tế trường học sẽ có khối lượng công việc rất lớn.
"Một nhân viên y tế có chuyên môn từ trình độ trung cấp trở lên nếu được biên chế chính thức tại trường sẽ phụ trách hàng loạt nhiệm vụ quan trọng: từ lập hồ sơ y tế cho học sinh, xây dựng kế hoạch y tế hằng năm, đến triển khai các chương trình phòng chống dịch bệnh theo mùa. Họ sẽ là lực lượng tuyến đầu trong việc sơ cứu, xử lý tai nạn học đường và các tình huống khẩn cấp, thay vì để giáo viên tự xoay xở hay phải đợi sự hỗ trợ từ trạm y tế.
Ngoài ra, nhân viên y tế trường học còn đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, giáo dục sức khỏe. Những nội dung như phòng chống dịch bệnh, tai nạn thương tích, đuối nước… nếu được truyền đạt bởi người có chuyên môn sẽ hiệu quả hơn rất nhiều so với giáo viên kiêm nhiệm", cô Thuỷ bộc bạch.
Với trường có bếp ăn bán trú và nội trú như Trường Tiểu học Cư M’Lan, sự hiện diện của nhân viên y tế càng cần thiết. Họ sẽ trực tiếp kiểm tra an toàn thực phẩm, giám sát quy trình chế biến, lưu mẫu thức ăn để phòng ngừa ngộ độc tập thể. Đây là những công việc đòi hỏi nghiệp vụ và phải được thực hiện thường xuyên, chặt chẽ, trong khi hiện nay nhà trường chưa có nhân sự chuyên trách.
“Nhà trường nên là tuyến đầu trong công tác y tế học đường. Có nhân viên y tế thì việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho học sinh sẽ thuận lợi, an toàn và kịp thời hơn rất nhiều. Nhưng thực tế hiện nay, biên chế cho nhân viên y tế trường học gần như không còn. Chúng tôi nhiều lần đề xuất bổ sung nhưng chưa được giải quyết. Giáo viên còn đang thiếu, nói gì đến nhân viên y tế", cô Thủy chia sẻ.
Theo nữ hiệu trưởng, nếu thực sự coi trọng đổi mới giáo dục toàn diện, từ chính trị, đạo đức, quốc phòng - an ninh, thể chất đến y tế trường học, thì mỗi mảng đều phải được chú trọng.
Trong đó, y tế học đường không thể là “khoảng trống” được lấp bằng sự kiêm nhiệm thiếu chuyên môn mà phải có chính sách để các trường giải quyết được thực trạng khó khăn này. Đó không chỉ là nhu cầu, mà là điều kiện cần để bảo vệ sức khỏe học sinh ngay từ tuyến đầu.
Về phía Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Chiềng Phung, thầy hiệu trưởng Hoàng Văn Hùng cho biết, trong bối cảnh không có nhân viên y tế, trách nhiệm đảm bảo an toàn cho học sinh phần lớn dồn lên vai ban giám hiệu và giáo viên.
“Nếu học sinh xảy ra sự cố, phụ huynh không thể hiểu hết khó khăn của nhà trường, họ chỉ cho rằng thầy cô thiếu quan tâm. Áp lực đó rất lớn. Chúng tôi luôn mong có biên chế y tế để vừa hỗ trợ chuyên môn cho nhà trường, vừa giúp việc chăm sóc sức khỏe học sinh được chu đáo, kịp thời hơn.
Đặc biệt, đối với học sinh vùng cao, nhiều em ở bán trú hoặc nội trú cả tuần tại trường, nhu cầu chăm sóc sức khỏe càng cấp thiết. Các em ở lại trường 5 - 6 ngày/tuần, phòng ở chật chội, số lượng đông. Nếu không có người theo dõi, hỗ trợ y tế thường xuyên thì rủi ro là rất lớn”, thầy Hùng nói thêm.
Trong năm học mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xác định nhiệm vụ thứ sáu là đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, giáo dục quốc phòng an ninh, giáo dục thể chất và y tế trường học.
Trong đó, mảng giáo dục thể chất vốn đã có nền tảng phong trào, hệ thống văn bản chỉ đạo và thi đua rõ ràng, nên việc “đổi mới” không phải là vấn đề quá khó. Ngay tại Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Chiềng Phung cũng đã chủ động thành lập câu lạc bộ thể thao, duy trì luyện tập, thậm chí đạt thành tích cao tại các giải thi đấu của huyện, của tỉnh.
Tuy nhiên, ở lĩnh vực y tế trường học, câu chuyện lại hoàn toàn khác. Đây là mảng đặc thù, nhưng lại chưa có văn bản cụ thể hóa việc “đổi mới” sẽ được triển khai theo hướng nào.
Trong bối cảnh nhiều trường vẫn đang thiếu nhân lực y tế, thì khái niệm “đổi mới” đôi khi trở nên khó hiểu: đổi mới bằng cách nào, dựa trên nền tảng gì, và ai sẽ là người trực tiếp thực hiện? Chính vì vậy, điều các nhà trường mong chờ nhất không chỉ là khẩu hiệu đổi mới, mà là những chính sách cụ thể, sát với thực tế để tháo gỡ những khó khăn hiện hữu.
Từ thực tiễn nhà trường, thầy Hùng - Hiệu trưởng nhà trường kiến nghị: Nên bổ sung biên chế nhân viên y tế cho các trường, nhất là trường bán trú, nội trú vùng cao hoặc có thể có cơ chế phối hợp phân công 01 cán bộ y tế cơ sở chịu trách nhiệm về theo dõi sức khỏe, khám và điều trị các bệnh đơn giản, sơ cứu ban đầu cho học sinh. Nâng cao chất lượng khám sức khỏe định kỳ cho học sinh, không chỉ dừng ở kiểm tra sơ bộ; Tiếp tục khuyến khích, tạo điều kiện cho các hoạt động thể chất, thể thao học đường.
“Chúng tôi rất đồng tình với định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới giáo dục thể chất và y tế học đường. Nhưng để triển khai hiệu quả, cần có những chính sách cụ thể, sát với thực tế các trường vùng khó khăn. Y tế học đường thực sự là chỗ dựa quan trọng để phụ huynh yên tâm, học sinh khỏe mạnh, học tập tốt hơn”, thầy hiệu trưởng nhấn mạnh.
