Vừa qua, tại Hội nghị giao ban chuyên môn giáo dục phổ thông vào ngày 9/12, ông Nguyễn Bảo Quốc - Phó giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, đề nghị Ủy ban nhân dân các phường, xã, đặc khu đứng ra tổ chức kỳ thi chọn học sinh giỏi lớp 9 cấp phường, xã để đảm bảo quyền lợi, sự công bằng cho học sinh. [1]
Thực tế hiện nay, một số địa phương khác cũng đang lúng túng trong việc này. Từ đó, dẫn đến những khó khăn cho các nhà trường và ảnh hưởng trực tiếp đến giáo viên bồi dưỡng và học sinh ôn thi.
Cấp xã nhiều nơi giao cho trường tự chủ lựa chọn học sinh giỏi
Thực tế cho thấy, sau khi thực hiện chính quyền 2 cấp, Phòng Văn hóa- Xã hội ở một số xã phường gặp khó khăn về công tác nhân sự và quản lý nhà nước về giáo dục đối với cấp mầm non đến trung học cơ sở. Chính vì vậy, một số nơi còn lúng túng trong việc triển khai và thực hiện các hướng dẫn từ sở giáo dục và đạo tạo.
Tại địa phương người viết công tác, sở giáo dục và đạo tạo ban hành văn bản hướng dẫn kỳ thi học sinh giỏi cấp trung học cơ sở từ tháng 10/2025. Trong văn bản, sở hướng dẫn số lượng học sinh lớp 9 cứ 100 em sẽ được cử 1 học sinh/ môn/ xã, phường tham dự kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh.
Tuy nhiên, gần 2 tháng trôi qua, Phòng Văn hóa- Xã hội của xã vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể sẽ tổ chức lựa chọn học sinh từ các nhà trường như thế nào. Trong khi đó, xã có nhiều trường trung học cơ sở sau khi sáp nhập xã, phường mới.
Điều đáng băn khoăn là năm học 2025-2026 là năm đầu tiên thực hiện chính quyền 2 cấp nên từ đầu năm học các trường vẫn tổ chức cho học sinh đăng ký ôn thi học sinh giỏi như mọi năm nên số lượng học sinh tương đối lớn so với hướng dẫn 1 học sinh dự thi học sinh giỏi/ 100 học sinh của khối 9.
Tại trường chúng tôi, đa phần các môn đang có số lượng học sinh gấp đôi, thậm chí gấp ba lần số lượng quy định của sở. Điều này cũng đồng nghĩa phải bỏ lại nhiều em đang ôn thi nhưng không biết loại các em bằng cách nào.
Xã chưa có hướng dẫn nên trường cũng không dám thực hiện. Giáo viên bồi dưỡng hỏi ban giám hiệu thì ban giám hiệu nói nghe phong thanh là xã giao cho các trường lựa chọn trên số lượng học sinh của trường nhưng xã chưa có hướng dẫn bằng văn bản. Nếu có văn bản, trường sẽ giao trực tiếp việc lựa chọn cho giáo viên bồi dưỡng.
Nếu thực hiện như vậy, việc khó nhất lại giao cho giáo viên bồi dưỡng. Thầy trò ôn luyện với nhau mấy tháng trời, không có cuộc thi nào trên danh chính ngôn thuận để sàng lọc học sinh. Giáo viên gạt em nào ra cũng áy náy và khó xử vì em nào cũng đều cố gắng và tích cực trong quá trình bồi dưỡng.
Tổ chức kỳ thi học sinh giỏi cấp xã, hoặc cấp trường đều phù hợp với tình hình thực tế
Là giáo viên có thâm niên bồi dưỡng học sinh giỏi gần 20 năm qua, bản thân người viết cho rằng việc đề nghị Ủy ban nhân dân các phường, xã, đặc khu phải đứng ra tổ chức kỳ thi chọn học sinh giỏi lớp 9 cấp phường, xã để đảm bảo quyền lợi, sự công bằng cho học sinh của ông Nguyễn Bảo Quốc, Phó Giám đốc Sở giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh là hoàn toàn hợp lý.
Không chỉ là Thành phố Hồ Chí Minh mà các địa phương khác cũng nên làm như vậy. Nếu cấp xã không tổ chức kỳ thi, giao cho trường, thực chất là giao cho giáo viên sàng lọc sẽ rất khó có sự công bằng vì nhiều lý do khác nhau.
Giữ em nào, loại em nào cũng là việc khó khăn vì không thể làm theo cảm tính được. Nhiều môn học có đến 10, thậm chí mười mấy em ôn thi, giờ chỉ lấy 1/3 hoặc 1/2 học sinh sẽ khó tránh khỏi những bàn tán của học trò, phụ huynh.
Vì vậy, theo quan điểm của người viết bài, tốt nhất là cấp xã tổ chức kỳ thi học sinh giỏi cấp trung học cơ sở như cấp huyện đã làm trước đây để lựa chọn những em có năng lực tốt nhất tham dự kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh.
Hiện nay, đa phần các xã, phường mới sáp nhập có từ 3 xã, phường cũ trở lên, có những phường mới có đến gần chục phường cũ nên số lượng trường, số lượng học sinh rất đông. Việc tổ chức kỳ thi học sinh giỏi cấp xã sẽ tạo được sự công bằng nhất và cũng đúng với chức năng, nhiệm vụ hiện nay.
Nếu không, xã hướng dẫn các trường tổ chức kỳ thi học sinh giỏi cấp trường sẽ nhẹ nhàng hơn cho cấp xã và cũng có thể đáp ứng được các tiêu chí đề ra. Các trường sẽ căn cứ vào số lượng học sinh được giao để sàng lọc những em còn dư.
Một kỳ thi cấp trường không tốn kém về kinh phí nhưng sẽ thuận lợi hơn cho giáo viên bồi dưỡng và nhà trường khi lựa chọn học sinh tham gia đội tuyển thi học sinh giỏi cấp tỉnh trên cơ sở công bằng hơn cả.
Khi học sinh trải qua kỳ thi học sinh giỏi cấp trường, hoặc cấp xã thì việc bị loại khỏi đội tuyển sẽ khách quan hơn. Các em và phụ huynh cũng sẽ yên tâm hơn. Những thị phi sẽ không có mà bản thân giáo viên đang được nhà trường phân công cũng cảm thấy bớt áy náy khi chia tay với một số học trò trong đội tuyển.
Kỳ thi học sinh giỏi trung học cơ sở cấp tỉnh của các địa phương thường tổ chức ở đầu học kỳ II nên thời gian không còn nhiều. Chỉ tiếc, một số xã, phường vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, các trường thì chờ đợi, học sinh vừa ôn, vừa thấp thỏm không biết có bị loại khỏi đội tuyển hay không.
Việc tổ chức sàng lọc càng muộn, càng khiến cho nhiều học sinh thêm áp lực chờ đợi. Khi bị loại cận với thời gian thi cấp tỉnh càng khiến cho các em buồn bã, suy nghĩ vì mất nhiều tháng trời ôn thi…công cốc.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://giaoduc.net.vn/so-gddt-tphcm-xet-thang-hang-khong-yeu-cau-giao-vien-phai-co-chung-chi-ngoai-ngu-tin-hoc-post256493.gd
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
