Chiến tranh đã lùi xa gần 40 năm nhưng những dư âm của nó vẫn còn vang vọng mãi đến ngày hôm nay. Một buổi chiều cuối tháng 4/2013, chúng tôi có dịp đến thăm o du kích Nguyễn Thị Dần (SN 1950, TP Vinh, Nghệ An) – nhân chứng sống của một thời oanh liệt. Gặp bà chúng tôi càng thêm yêu quý và ngưỡng mộ hình ảnh người phụ nữ Việt Nam dũng cảm, kiên cường.
 |
| Nữ dân quân làng Đỏ Nguyễn Thị Dần bắn rơi máy bay Mỹ(ảnh do Bảo tàng Nghệ An cung cấp) |
Ngồi nghe bà kể về cuộc đời đấu tranh của mình và cùng xem lại những kỷ vật chiến tranh, chúng tôi như được sống lại quá khứ hào hùng của những thế hệ đi trước. Ở họ có ý chí quật cường và đức hi sinh to lớn. Cũng trong câu chuyện đó tôi thầm khâm phục những người phụ nữ của một thời hoa lửa.
Cô dân quân nhỏ dũng cảm ngày ấy…
Từ năm 1966 – 1968, đế quốc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc ác liệt. Trước tình hình đó, ban chấp hành Đảng ủy xã Hưng Dũng quyết định thành lập đội trực chiến chiến đấu cơ động. Đơn vị là một trung đội dân quân du kích gồm 9 nữ 3 nam thường trực 24/24 giờ ngày đêm ăn ngủ tập trung với nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu trong mọi tình huống.
Năm 1967, cô gái Nguyễn Thị Dần vừa tròn 17 tuổi đã xung phong vào Trung đội dân quân trực chiến phòng không xã Hưng Dũng. Với bản chất của người lính cụ Hồ dũng cảm, kiên cường chị đã cùng đồng đội quyết tâm bảo vệ các trọng điểm như phà Bến Thủy, nhà máy điện, kho xăng, Thành ủy Vinh.
Trải qua một thời gian huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu phục kích địch, đơn vị đã 2 lần tham gia bắn bị thương máy bay A6, F4H. “Ngày 23/6/1968, đơn vị trực chiến Hưng Dũng đã bắn cháy máy bay F4 của giặc Mỹ tại bãi bồi sông Lam, tên giặc lái bỏ trận nhảy dù chờ đồng đội đến giải cứu. Lúc đó, máy bay địch đã ném bom xối xả xuống trận địa nhưng lực lượng du kích với tinh thần chiến đấu anh dũng và quyết tâm cao độ cuối cùng chúng tôi cũng bắt sống được tên giặc lái và mang về giao cho Thành đội Vinh” – bà Dần ôn lại quá khứ hào hùng
 |
| Nữ dân quân làng Đỏ Nguyễn Thị Dần chụp ảnh với thiếu nhi Liên Xô (ảnh do nhân vật cung cấp) |
Trong trận trực chiến bảo vệ cuộc bầu cử HĐND các cấp ngày 28/4/1968 trận địa bị trúng bom, bà và một số anh em bị thương được đồng đội đưa về tuyến trạm xá cấp cứu. Sau một tuần điều trị, bà lại tiếp tục trở về cùng đơn vị chiến đấu.
Với vai trò là xạ thủ số một, cô gái tuổi mười tám đôi mươi lúc ấy đã trở thành một biểu tượng đẹp của lòng dũng cảm, kiên cường trên đất làng Đỏ anh hùng. Ngày 25/7/1968 đã đi vào huyền thoại với những trang sử oanh liệt nhất khi trung đội trực chiến hạ gục chiếc máy bay F4H ngay tại chỗ giáp cạnh xã Nghi Phú. Trong đó Nguyễn Thị Dần đã trực tiếp cầm khẩu K53 siết cò làm cho chiếc máy bay chảo đảo trước khi rơi xuống trong tiếng hò reo không ngớt của đồng đội.
“Lúc đó chúng tôi ôm nhau khóc nức nở khi môi vẫn nở nụ cười chiến thắng. Trong tim chỉ còn nghe nhịp đập của Tổ quốc thân yêu”, bà Dần xúc động. Năm 1971, lực lượng dân quân Hưng Dũng được nhà nước phong tặng danh hiệu: Dân quân du kích làng Đỏ anh hùng. Với cảm hứng từ hình ảnh cô dân quân Nguyễn Thị Dần, nhạc sĩ Nguyên Nhung đã sáng tác ca khúc “Cô dân quân làng Đỏ” cùng hình ảnh thanh cao, đẹp đẽ của cô gái tuổi mười tám đôi mươi khỏe khoắn, ngoan cường.
 |
| Bà Dần chia sẻ về những năm tháng hào hùng |
Sau trận bắn rơi máy bay địch, Nguyễn Thị Dần cùng đồng đội đã tiếp 18 đoàn báo chí khắp nơi trên thế giới đến tìm hiểu. Sau đó, bà được mời đi kể chuyện tại các lớp học nhằm giáo dục lòng yêu nước cho các thế hệ trẻ Việt Nam. Tháng 7 đến tháng 9 năm 1971, Nguyễn Thị Dần được quân ủy Trung ương mời đi tham quan các nước XHCN ở Liên Xô.
Khi được lãnh đạo cấp cao nước bạn hỏi: “Tại sao đồng chí du kích không mang theo súng” thì Nguyễn Thị Dần đã tự tin bắt tay và trả lời : “Kính thưa đồng chí Chủ tịch. Vì được sang thăm đất nước Xô Viết là đất nước XHCN không có chiến tranh nên không phải mang vũ khí. Còn ở đất nước Việt Nam đang trong tình trạng chiến đấu nên chúng tôi phải luôn ở trong tư thế sẵn sàng”. Vị lãnh đạo của Xô Viết đã khen ngợi đó là câu trả lời của một con người anh hùng từ đất nước Việt Nam anh hùng.
… và người mẹ hy sinh vì con cái bây giờ
Sau gần 3 năm trực tiếp chiến đấu bảo vệ quê hương đất nước, ngày 5/10/1968 Nguyễn Thị Dần được kết nạp vào Đảng cộng sản Việt Nam. Chiến tranh kết thúc, bà trở về cống hiến cho quê hương làng Đỏ. Được sự tín nhiệm của lãnh đạo và nhân dân nên bà liên tục giữ các chức vụ quan trọng trong bộ máy chính quyền xã Hưng Dũng.
Năm 21 tuổi, bà trở thành đại biểu HĐNĐ trẻ nhất tỉnh Nghệ An đồng thời là đại biểu Đại hội Mặt trận Trung ương khóa 3. Sau đó bà từng làm việc ở văn phòng Đảng ủy, văn phòng phụ nữ, hợp tác xã. Năm 1982 là ủy viên UBND xã Hưng Dũng. Tháng 11/1986 bà được bầu làm Chủ tịch UBND xã rồi phường Hưng Dũng. Đến năm 1995 bà được cử đi học nâng cao nghiệp vụ tại Trường Chính trị Nghệ An. Hai năm sau đó người chồng thân yêu của bà đột ngột ra đi trong một vụ tai nạn.
Nén nỗi đau tột cùng bà gượng dậy vừa hoàn thành khóa học, vừa kiếm đủ nghề nuôi dạy 4 đứa con ăn học nên người và chăm sóc mẹ chồng tuổi ngoài 80 làm tròn chữ hiếu. Thời kỳ khó khăn, gian khổ rồi cũng qua đi. Đời lính đã rèn luyện cho bà biết cách chấp nhận số phận để vượt lên hoàn cảnh mà sống.
Các con của bà Dần giờ đây đều đã thành đạt và có gia đình hạnh phúc. Hàng ngày quây quần bên con cháu bà cảm nhận được niềm vui của người phụ nữ đã đi qua ngưỡng nửa đời người. Hiện tại bà đang được hưởng chế độ thương binh 4/4 và là bí thư chi bộ khối Tân Phúc. Như cánh chim không mệt mỏi, giờ đây bà lại tiếp tục mang tâm huyết của mình cống hiến cho quê hương làng Đỏ thân yêu.
Chia tay bà khi bóng chiều ngả xuống, hương ngọc lan vẫn thơm ngát một góc vườn. Chúng tôi nghe văng vẳng đâu đây những câu hát gắn với một thời hào hùng đầy kỷ niệm. Ở nơi đó hình ảnh cô dân quân Nguyễn Thị Dần ôm súng bắn rơi máy bay Mỹ đã tạc vào lịch sử với dáng hình đẹp nhất: “Em đi tiếp đạn lên núi, em xông pha giữa chiến hào và tiếng súng em gầm vang trong lửa khói vạch từng đường, đạn sáng rực trời cao. Ngày theo vết đường cày, đêm về xây đường đắp ụ, nắng dù sém má em, mưa gió dãi dầu lòng vẫn vui như pháo hoa đỏ rọi, đánh thắng quân thù trên mảnh đất quê hương. Hỡi cô gái thân thương dũng cảm ngoan cường”
