Luật Giáo dục đại học năm 2018 cho phép các trường được tự chủ mở ngành, miễn đáp ứng các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Theo thống kê từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, sự thay đổi này khiến từ năm 2019 đến tháng 8/2023, các trường mở mới gần 1.200 ngành. [1]
Việc các trường đại học mở thêm ngành đào tạo mới có thể mang lại nhiều cơ hội hơn cho thí sinh trong việc lựa chọn ngành nghề phù hợp với sở thích và nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực đó, tình trạng mở ngành tràn lan, thiếu kiểm soát, chạy theo xu hướng một cách ồ ạt mà không đánh giá kỹ về năng lực đào tạo và nhu cầu thực tế dễ dẫn đến những hệ lụy đáng lo ngại. Không ít trường đại học mở ngành khi chưa đánh giá đầy đủ năng lực đào tạo, điều kiện đảm bảo chất lượng, chưa dự báo sát nhu cầu thực tế của người học và nhu cầu xã hội.
Trước thực trạng này, ban soạn thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi dự kiến chuyển “quy trình mở ngành” thành “quy trình đăng ký và cấp phép hoạt động theo lĩnh vực, trình độ và địa điểm đào tạo”.
Được biết, vào tháng 4/2024, thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo (nay được bàn giao về Thanh tra Chính phủ) chỉ ra nhiều trường phải đóng hàng loạt ngành vì không có sinh viên hoặc không đảm bảo quy định.
Cụ thể, căn cứ vào Đề án tuyển sinh của Trường Đại học Trà Vinh từ năm 2019-2024, nhà trường mở thêm một số ngành mới nhưng tình hình tuyển sinh không khả quan. Có ngành không có sinh viên trúng tuyển nhập học. Nhiều ngành mở ra rồi lại đóng lại trong chớp nhoáng.
Trong vòng 5 năm từ 2020-2024, nhà trường mở mới 5 ngành, bao gồm: Quản lý tài nguyên và môi trường; Tôn giáo học; Trí tuệ nhân tạo; Logistics và quản lý chuỗi cung ứng; Bảo vệ thực vật.
Bên cạnh đó, nhà trường đã dừng tuyển sinh 13 ngành bao gồm: Khoa học vật liệu, Toán ứng dụng, Quản lý công nghiệp, Mạng máy tính và truyền thông dữ liệu, Kỹ thuật cơ khí động lực, Hệ thống thông tin quản lý; Văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam, Ngôn ngữ Pháp, Chăn nuôi, Dinh dưỡng, Quản trị khách sạn, Quản trị nhà hàng và dịch vụ ăn uống, Tôn giáo học.
Ngoài ra, Trường Đại học Trà Vinh còn một số ngành đã hết hiệu lực mở ngành do 3 năm liên tiếp trường không tuyển được sinh viên.
Theo Đề án tuyển sinh năm 2024 của Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2024, nhà trường đã dừng tuyển sinh đối với ngành Tài chính quốc tế (bắt đầu tuyển sinh từ năm 2022). Như vậy, ngành học ngành đã bị đóng chỉ sau 2 năm tuyển sinh. Ngành Chăn nuôi (bắt đầu tuyển sinh từ năm 2022) bị dừng tuyển sinh ngay vào năm 2023 (tức chỉ sau 1 năm bắt đầu tuyển sinh).
Bên cạnh đó, ngành Dinh dưỡng và khoa học thực phẩm được Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh tự chủ mở ngành vào năm 2022 theo Quyết định số 337/QĐ-ĐKC. Năm 2022, chỉ tiêu của ngành này là 50 nhưng không có sinh viên nào trúng tuyển nhập học. Trong Đề án tuyển sinh năm 2023, 2024 không thấy nhà trường kê chỉ tiêu tuyển ngành này.
Theo Kết luận thanh tra số 05/KL-TTr của Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo (trước đây), Trường Đại học Võ Trường Toản đã có một số vi phạm trong việc xây dựng và rà soát chương trình đào tạo trình độ đại học.
Cụ thể, chương trình đào tạo các ngành: Thương mại điện tử, Công nghệ thông tin, Kinh doanh quốc tế, Luật, Quản lý nhà nước được xây dựng, ban hành mới và áp dụng từ năm học 2022-2023. Năm 2022 trường bắt đầu tuyển sinh và đào tạo 05 ngành này.
Tuy nhiên, kết luận thanh tra nêu, các ngành Thương mại Điện tử; Kinh doanh quốc tế; Quản lý nhà nước đào tạo trình độ đại học của trường trong thời kỳ thanh tra không bảo đảm đội ngũ giảng viên cơ hữu để chủ trì tổ chức thực hiện chương trình đào tạo theo quy định tại Khoản 2, Điều 10, Thông tư số 17/2021/TT-BGDĐT.
Ngày 10/8/2024, Trường Đại học Võ Trường Toản có Quyết định số 263/QĐ-ĐHVTT chấm dứt hoạt động tuyển sinh và đào tạo 3 ngành trình độ đại học gồm: Thương mại Điện tử, Kinh doanh quốc tế, Quản lý nhà nước.
Ngày 15/8/2024, nhà trường có Thông báo số 473/TB-ĐHVTT về phương án đào tạo sinh viên khi chấm dứt tuyển sinh, đào tạo 03 ngành trình độ đại học. Theo đó có 10 sinh viên các khóa 15 và 16 của trường bị ảnh hưởng.
Ngày 18/8/2024 trường có Quyết định số 266/QĐ-VTT cho phép 03 sinh viên thôi học và Quyết định số 267/QĐ-VTT cho phép 07 sinh viên chuyển ngành đào tạo sang các ngành hiện đang đào tạo tại trường.
Trong khi đó, tại Trường Đại học Phương Đông, một số ngành học phải dừng tuyển sinh do số lượng sinh viên trúng tuyển nhập học chỉ ở con số từ 1 đến 2 sinh viên. Thậm chí có một số ngành, số lượng sinh viên trúng tuyển nhập học được để ở mức bằng "0" trong báo cáo thống kê.
Cụ thể, theo thống kê của nhà trường tại Đề án tuyển sinh năm 2024 cho thấy, trong năm 2023 đối với phương thức tuyển sinh sử dụng điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông thì ngành Kỹ thuật xây dựng chỉ có 6 sinh viên trúng tuyển, ngành Công nghệ sinh học không có số liệu thống kê.
Số liệu của năm 2022 trong đề án này cũng cũng cho thấy, ngoài ngành Kỹ thuật xây dựng thì ngành Kiến trúc cũng chỉ có 6 sinh viên trúng tuyển. Bên cạnh đó, ngành Công nghệ kỹ thuật cơ - điện tử chỉ có 2 sinh viên trúng tuyển. Riêng ngành Công nghệ sinh học số sinh viên trúng tuyển được đề là "0".
Ở phương thức tuyển sinh bằng học bạ, kết quả tuyển sinh của các ngành nói trên cũng không khả quan hơn là mấy khi năm 2023 ngành Công nghệ kỹ thuật cơ - điện tử chỉ có 8 sinh viên trúng tuyển, ngành Kỹ thuật xây dựng có 9 sinh viên trúng tuyển và ngành Kiến trúc có 10 sinh viên trúng tuyển.
Theo Thông tư số 02/2022/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định điều kiện, trình tự, thủ tục mở ngành đào tạo, đình chỉ hoạt động của ngành đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, đối với ngành đào tạo đã được mở nhưng trong thời gian 03 năm liên tiếp (đối với đào tạo trình độ đại học), cơ sở đào tạo không tổ chức tuyển sinh hoặc không tuyển sinh được thì quyết định mở ngành đối với ngành này của cơ sở đào tạo hết hiệu lực.
Vì thế từ năm 2023, Trường Đại học Phương Đông đã dừng tuyển sinh đối với ngành Công nghệ sinh học. Năm 2024, một số ngành khác của nhà trường cũng buộc phải dừng tuyển sinh như: Kỹ thuật xây dựng công trình giao thông; Điện tử viễn thông; Công nghệ kỹ thuật môi trường.
Tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long, theo kết luận số 32/KL-TTr của Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo (trước đây), việc tuyển sinh, quản lý chương trình đào tạo; điều kiện mở ngành và duy trì ngành đào tạo của trường có một số sai phạm.
Về điều kiện mở ngành và duy trì ngành, ngành Công nghệ kỹ thuật công trình xây dựng và ngành Công nghệ kỹ thuật giao thông trình độ đại học của nhà trường có cùng đội ngũ giảng viên cơ hữu duy trì ngành đào tạo. Đến ngày 20/02/2024, trường có quyết định số 516/QĐ-ĐHSPKTVL về việc dừng tuyển sinh ngành Công nghệ kỹ thuật giao thông.
Mặt khác, những năm gần đây, nhiều cơ sở giáo dục đại học hướng tới đào tạo đa ngành, mở thêm nhiều ngành mới/năm.
Theo Đề án tuyển sinh năm 2024 của Đại học Kinh tế Quốc dân, nhà trường mở thêm 6 ngành mới thiên về kỹ thuật bao gồm: Khoa học dữ liệu, Kỹ thuật phần mềm, Hệ thống thông tin, Trí tuệ nhân tạo, An toàn thông tin và Quan hệ lao động.
Trong khi đó, một số ngành được xem là truyền thống của trường lại tuyển sinh khó khăn. Ví dụ như năm 2022, ngành Kinh tế học chỉ tiêu của trường là 110 nhưng chỉ có 67 sinh viên trúng tuyển nhập học (chỉ đạt 60,9%); ngành Kế toán chỉ tiêu của trường là 345 nhưng chỉ có 247 sinh viên trúng tuyển nhập học (chỉ đạt 71,6%).
Năm 2023, chỉ tiêu ngành Kinh tế học của trường là 125 nhưng chỉ có 78 sinh viên trúng tuyển nhập học (chỉ đạt 62,5%); ngành Kế toán chỉ tiêu của trường là 345 nhưng chỉ có 254 sinh viên trúng tuyển nhập học (chỉ đạt 73,6%).
Theo Đề án tuyển sinh năm 2019 của Trường Đại học Thương mại, năm 2019, nhà trường tuyển sinh 2 ngành mới là: Logistics và Quản lý chuỗi cung ứng; Kiểm toán.
Năm 2022, Trường Đại học Thương mại mở 2 ngành mới là Marketing (chuyên ngành Marketing số) và Luật kinh tế (chuyên ngành Luật Thương mại quốc tế). Cũng trong năm này, trường ngừng tuyển sinh 2 ngành: Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành; Quản trị khách sạn.
Đồng thời, nhà trường mở thêm chương trình chất lượng cao các ngành: Quản trị kinh doanh, Quản trị nhân lực doanh nghiệp, chương trình định hướng nghề nghiệp ngành Hệ thống thông tin quản lý và chương trình tích hợp chứng chỉ quốc tế ngành Kế toán (Kế toán doanh nghiệp).
Năm 2023, Trường Đại học Thương mại mở thêm các ngành: Phân tích kinh doanh trong môi trường số, Tiếng Trung thương mại, Quản trị khách sạn, Marketing thương mại và Thương mại quốc tế. Đồng thời, nhà trường tuyển sinh trở lại với 2 ngành học Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành; Quản trị khách sạn (hệ đại trà).
Cũng trong năm 2023, Trường Đại học Thương mại ngừng tuyển sinh ngành Quản trị kinh doanh (tiếng Trung thương mại) dù trước đó ngành này có số lượng sinh viên nhập học ở mức cao hơn chỉ tiêu.
Từ năm 2024, nhà trường tuyển sinh thêm hai chương trình chuẩn, gồm: Công nghệ tài chính ngân hàng (ngành Tài chính - Ngân hàng) và Kinh doanh số (ngành Thương mại điện tử).
Năm 2025, Trường Đại học Thương mại tuyển sinh thêm 7 chương trình đào tạo định hướng chuyên sâu nghề nghiệp quốc tế - IPOP bao gồm: Marketing, Kiểm toán, Kinh tế, Thương mại điện tử, Hệ thống thông tin quản lý, Luật kinh tế, Ngôn ngữ Trung Quốc.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://vnexpress.net/dai-hoc-o-at-mo-nganh-gay-lo-ngai-4723376.html
