Vừa qua, nghị trường Quốc hội đã “nóng” lên với tranh luận về việc xếp chương trình bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, chuyên khoa II trong khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân. Theo khung này, giáo dục đại học hiện gồm ba trình độ: đại học, thạc sĩ và tiến sĩ. Đây không phải lần đầu tiên vấn đề này được đưa ra bàn thảo.
Theo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) vừa được Quốc hội khóa XV biểu quyết thông qua tại phiên họp ngày 10/12/2025, luật quy định rõ: Chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học thuộc lĩnh vực sức khỏe cấp văn bằng bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa do Bộ Y tế hướng dẫn, tổ chức thực hiện và quản lý.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, đào tạo bác sĩ nội trú và chuyên khoa là đào tạo sau đại học để trở thành các bác sĩ giỏi làm việc trong bệnh viện, không thuộc các trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ theo hướng là một trình độ đào tạo học thuật.
Trong bối cảnh tranh luận đó, sự khác biệt giữa các loại hình đào tạo bác sĩ nội trú, chuyên khoa I và chuyên khoa II tiếp tục là nội dung được quan tâm.
Bác sĩ nội trú: đào tạo sau đại học đặc thù, tuyển chọn khắt khe
Theo Quy chế đào tạo bác sĩ nội trú (ban hành kèm Quyết định số 19/2006/QĐ-BYT ngày 04/7/2006 của Bộ trưởng Bộ Y tế), đào tạo bác sĩ nội trú là loại hình đào tạo sau đại học đặc thù của ngành y tế, nhằm mục đích đào tạo các bác sĩ chuyên khoa có kiến thức khoa học cơ bản vững, kiến thức chuyên ngành hệ thống, kỹ năng thực hành cao, chủ động giải quyết thành thạo những vấn đề chuyên môn cơ bản thuộc chuyên ngành đào tạo.
Đào tạo bác sĩ nội trú là một trong những phương thức đào tạo những chuyên gia giỏi, nhân tài trẻ của ngành y tế áp dụng cho các chuyên ngành lâm sàng, cận lâm sàng và y học dự phòng.
Đào tạo bác sĩ nội trú chỉ dành cho các bác sĩ vừa tốt nghiệp hệ chính quy tại các trường đại học y, đại học y - dược hoặc các cơ sở đào tạo khác của Việt Nam, có nguyện vọng học bác sĩ nội trú, tự nguyện làm đơn dự thi và chỉ được dự thi một lần ngay sau khi tốt nghiệp. Người nước ngoài muốn học bác sĩ nội trú phải đủ điều kiện theo Quy chế và được Bộ Ngoại giao Việt Nam giới thiệu.
Về điều kiện dự thi, thí sinh phải có bằng tốt nghiệp đại học đúng chuyên ngành, đạt loại khá trở lên. Hình thức đào tạo bác sĩ nội trú là chính quy tập trung, thời gian 3 năm. Trong suốt quá trình học, học viên phải thường trú tại bệnh viện hoặc cơ sở thực hành phù hợp với yêu cầu chuyên ngành để học tập, làm việc thường xuyên, trừ thời gian học tập trung tại trường theo quy định.
Chuyên khoa I, chuyên khoa II: đào tạo sau đại học theo lộ trình hành nghề
Đối với bác sĩ chuyên khoa I, chuyên khoa II, đây là danh hiệu áp dụng cho bác sĩ tốt nghiệp chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế, căn cứ theo Quy chế ban hành kèm Quyết định số 4306/2003/QĐ-BYT ngày 14/8/2003 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
Theo hướng dẫn tại Công văn số 622/BYT-K2ĐT của Bộ Y tế hướng dẫn tuyển sinh và đào tạo chuyên khoa I, chuyên khoa II, bác sĩ nội trú có nêu: không giới hạn tuổi của thí sinh dự thi đối với tuyển sinh chuyên khoa I, chuyên khoa II và bác sĩ nội trú.
Để dự thi bác sĩ chuyên khoa I, thí sinh chỉ được đăng ký ngành/chuyên ngành tương ứng với ngành đào tạo ở trình độ đại học.
Về thâm niên chuyên môn, với các lĩnh vực yêu cầu có chứng chỉ hành nghề theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh, thí sinh chỉ được dự thi sau khi có chứng chỉ hành nghề. Trường hợp đăng ký dự thi chuyên ngành khác với phạm vi hoạt động ghi trong chứng chỉ, phải có xác nhận của thủ trưởng cơ sở khám bệnh, chữa bệnh về thời gian công tác tối thiểu 12 tháng trong chuyên ngành đăng ký.
Để được tuyển sinh bằng bác sĩ chuyên khoa II, thí sinh dự thi phải có bằng tốt nghiệp chuyên khoa I hoặc bằng thạc sĩ đăng ký vào đúng ngành/chuyên ngành đã được đào tạo ở chuyên khoa I, thạc sĩ.
Đối với tuyển sinh bác sĩ chuyên khoa II, thí sinh phải có bằng tốt nghiệp chuyên khoa I hoặc bằng thạc sĩ đúng ngành/chuyên ngành đăng ký. Đồng thời, phải có thời gian 36 tháng sau khi tốt nghiệp thạc sĩ và có chứng chỉ hành nghề khám chữa bệnh (đối với các lĩnh vực yêu cầu chứng chỉ).
Cách tính quy mô đào tạo và xác định chỉ tiêu tuyển sinh chuyên khoa I, chuyên khoa II và bác sĩ nội trú
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, lãnh đạo một cơ sở đào tạo y - dược cho biết, hiện nay, việc tuyển sinh, đào tạo bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, II do Bộ Y tế quản lý; tuyển sinh, đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ y khoa do Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý.
Theo Quy chế đào tạo bác sĩ nội trú (ban hành kèm Quyết định số 19/2006/QĐ-BYT ngày 04/7/2006 của Bộ trưởng Bộ Y tế), cơ sở đào tạo bác sĩ nội trú là các trường đại học y, đại học y - dược, học viện y - dược, hoặc các trường đại học khác được phép đào tạo chuyên ngành y (gọi chung là trường đại học), kết hợp với bệnh viện, viện nghiên cứu hoặc các cơ sở thực hành khác được Bộ Y tế giao nhiệm vụ.
Để được xem xét đào tạo bác sĩ nội trú, cơ sở đào tạo phải đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt:
Có chương trình đào tạo được Bộ Y tế phê duyệt; Có đủ đội ngũ giảng viên là giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ chuyên khoa cấp II. Số lượng tối thiểu 3 giảng viên chuyên ngành cho mỗi chuyên ngành đào tạo, và không quá 1/3 là giảng viên thỉnh giảng.
Mỗi học viên học bác sĩ nội trú phải có một giảng viên đủ tiêu chuẩn nói trên phụ trách trực tiếp. Mỗi giảng viên cùng lúc phụ trách không quá 3 học viên.
Cơ sở đào tạo phải có bệnh viện và cơ sở thực hành đủ các chuyên khoa; đối với các chuyên ngành lâm sàng phải có ít nhất 30 giường bệnh cho mỗi học viên tính chung cho các khóa đào tạo, được Bộ Y tế thẩm định và công nhận.
Đồng thời, phải bảo đảm đầy đủ cơ sở vật chất đảm bảo phục vụ dạy học như phòng thí nghiệm, phương tiện giảng dạy, thư viện có tạp chí chuyên môn, giáo trình, sách giáo khoa.
Việc tuyển sinh đào tạo bác sĩ nội trú chỉ được tổ chức mỗi năm một lần. Trường được phép đào tạo bác sĩ nội trú xây dựng chỉ tiêu cho từng chuyên ngành, kế hoạch thi tuyển, các môn thi, báo cáo Bộ Y tế và công bố rộng rãi ít nhất 3 tháng trước ngày thi.
Theo hướng dẫn tại Công văn số 622/BYT-K2ĐT của Bộ Y tế, cơ sở đào tạo tự xác định quy mô đào tạo và chỉ tiêu tuyển sinh theo từng ngành/chuyên ngành trên cơ sở tỷ lệ giảng viên/học viên: 01 giảng viên chuyên ngành phụ trách tối đa 10 học viên chuyên khoa I; 01 giảng viên phụ trách tối đa 03 học viên chuyên khoa II và bác sĩ nội trú, bao gồm tất cả các khoá và các hình thức đào tạo.
Số lượng giảng viên chuyên ngành bao gồm giảng viên cơ hữu và giảng viên thỉnh giảng là cán bộ cơ hữu của cơ sở thực hành đủ điều kiện theo Nghị định số 111/2017/NĐ-CP. Mỗi giảng viên chỉ được tính cho 01 ngành/chuyên ngành và 01 trình độ đào tạo tại 01 cơ sở.
Cơ sở thực hành phải là cơ sở khám, chữa bệnh thực hiện ít nhất 50% thời lượng thực hành của chương trình đào tạo. Cơ sở đào tạo phải công khai đầy đủ khung chương trình đào tạo, văn bản công bố đủ điều kiện cơ sở thực hành, danh sách giảng viên thỉnh giảng và hợp đồng nguyên tắc với cơ sở thực hành theo đúng quy định.
Chỉ tiêu tuyển sinh chuyên khoa I, chuyên khoa II, bác sĩ nội trú tối đa hằng năm được xác định trên cơ sở năng lực đào tạo thực tế, trừ đi quy mô học viên hiện có và số học viên dự kiến tốt nghiệp trong năm.
Hơn 20 cơ sở đang đào tạo bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, II trên cả nước
Theo thống kê của Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, hiện cả nước có khoảng hơn 20 cơ sở đào tạo đang triển khai chương trình bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa I, chuyên khoa II. Trong đó, đa số cơ sở có đào tạo bác sĩ chuyên khoa I; số cơ sở đào tạo bác sĩ nội trú và bác sĩ chuyên khoa II ít hơn.
Các cơ sở đào tạo bao gồm cả trường công lập và tư thục. Chỉ tiêu đào tạo giữa các cơ sở có sự khác nhau, phụ thuộc vào số lượng ngành, chuyên ngành đào tạo cũng như năng lực đào tạo của từng đơn vị.
Bên cạnh các cơ sở đào tạo y - dược lâu đời như Trường Đại học Y Hà Nội, Trường Đại học Dược Hà Nội, Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên, Trường Đại học Y Dược Hải Phòng, Trường Đại học Y Dược Thái Bình, Trường Đại học Y Dược - Đại học Huế, Trường Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh,... Những năm gần đây, có thêm một số trường đại học tư thục cũng tham gia đào tạo sau đại học các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe (đa số đang đào tạo chuyên khoa I) như: Trường Đại học Lạc Hồng, Trường Đại học Cửu Long, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành,...
