Tình trạng ngộ độc thực phẩm xảy trong trường học vẫn xảy ra tại nhiều địa phương, gióng lên hồi chuông cảnh báo về an toàn bữa ăn học đường. Cuối tháng 9 vừa qua, 40 học sinh của Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Kim Thủy (tỉnh Quảng Trị) phải nhập viện vì nghi ngộ độc.[1] Trước đó, vụ "thực phẩm bẩn" trà trộn vào trường học tỉnh Lâm Đồng gây bức xúc dư luận.[2]
Những vụ việc này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần của học sinh mà còn để lại nỗi bất an thường trực với các bậc phụ huynh. Lãnh đạo nhà trường, đặc biệt là các cơ sở giáo dục bán trú, cần siết chặt hơn bao giờ hết công tác kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm trong nhà trường.
Quản lý an toàn thực phẩm chưa chặt chẽ tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc tập thể
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Quàng Thị Xuân - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mường Lạn (tỉnh Sơn La) cho biết: "Tình trạng ngộ độc thực phẩm tập thể ở học đường vẫn còn xảy ra, để lại nhiều lo lắng cho phụ huynh cũng như áp lực lớn cho nhà trường và ngành giáo dục.
Nguyên nhân trước hết xuất phát từ khâu quản lý an toàn thực phẩm chưa thật sự chặt chẽ. Một số đơn vị cung ứng suất ăn, bếp ăn tập thể còn buông lỏng quy trình chế biến, bảo quản, chưa tuân thủ nghiêm các quy định. Công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng tuy đã được thực hiện nhưng đôi khi còn hình thức, thiếu sự răn đe đủ mạnh.
Bên cạnh đó, ý thức và trách nhiệm của một bộ phận cán bộ cấp dưỡng, nhân viên nhà bếp hay nhà cung ứng thực phẩm chưa cao, trong khi nguồn gốc nguyên liệu nhiều khi chưa được kiểm soát kỹ lưỡng. Cơ sở vật chất bếp ăn ở một số trường vùng khó khăn vẫn thiếu thốn, càng làm tăng nguy cơ mất an toàn".
Cùng bàn luận về chủ đề này, thầy Liễu Tiến Sơn - Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Hầu Thào (tỉnh Lào Cai), đã chỉ ra rằng tình trạng ngộ độc thực phẩm tập thể ở trường học vẫn còn tiếp diễn và tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
Theo thầy, nguyên nhân đến từ nhiều khâu khác nhau. Trước hết là việc quản lý an toàn thực phẩm chưa thật sự chặt chẽ, vẫn còn những cơ sở cung cấp suất ăn chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn vệ sinh, nhưng do khâu thẩm định lỏng lẻo nên vẫn được ký kết hợp đồng với trường học. Công tác kiểm tra, giám sát chất lượng thực phẩm đầu vào và điều kiện chế biến, bảo quản thường mới dừng lại ở mức định kỳ, hình thức, chưa đủ sâu sát để phát hiện kịp thời vi phạm.
Một nguyên nhân khác là việc chưa thực hiện đầy đủ quy trình kiểm thực, từ khâu nhập thực phẩm, bảo quản trong kho cho đến chế biến. Nhiều bếp ăn chưa tiến hành đánh giá, kiểm tra thực phẩm nhập hàng ngày, trong khi điều kiện kho chứa còn thiếu đảm bảo, tiềm ẩn nguy cơ hư hỏng và nhiễm khuẩn chéo.
Cùng với đó, sự thiếu minh bạch trong lựa chọn nhà cung cấp và việc chưa công khai, giám sát quá trình chuẩn bị bữa ăn học đường cũng tạo ra lỗ hổng trong quản lý. Thầy Sơn nhấn mạnh, ý thức và kỹ năng của một bộ phận nhân viên nấu ăn vẫn còn hạn chế, chưa được đào tạo bài bản về vệ sinh an toàn thực phẩm, dẫn đến sai sót trong thực tế.
Triển khai quy trình kiểm thực 3 bước có áp dụng công nghệ
Trước những bất cập đó, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Hầu Thào đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.
Thầy Liễu Tiến Sơn bày tỏ: "Nhà trường chỉ lựa chọn và ký hợp đồng với các đơn vị cung ứng thực phẩm uy tín, có hồ sơ pháp lý rõ ràng, được cấp phép kinh doanh, đồng thời phải chứng minh được chuỗi cung ứng minh bạch. Tất cả các loại thực phẩm đưa vào trường đều được kiểm soát nguồn gốc, không chấp nhận các sản phẩm không rõ xuất xứ hoặc của tổ chức, cá nhân chưa được cấp phép.
Song song, quy trình kiểm thực 3 bước được thực hiện nghiêm túc mỗi ngày, kết hợp với việc lưu mẫu thức ăn theo đúng quy định, để có cơ sở truy xuất khi cần thiết. Các điều kiện vệ sinh tại bếp ăn, dụng cụ nấu nướng, khu vực bảo quản đều được giám sát chặt chẽ.
Hàng năm, nhà trường kiện toàn ban chỉ đạo vệ sinh an toàn thực phẩm, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên phụ trách bếp ăn. Việc phối hợp giữa cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, nhân viên y tế, đoàn thanh niên và ban đại diện cha mẹ học sinh cũng được phát huy, tạo nên một cơ chế giám sát nhiều tầng, cùng đồng hành với cơ quan quản lý nhà nước trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm".
Thầy Sơn cũng cho biết, nhà trường đã ứng dụng công nghệ trong quản lý, cụ thể là lắp đặt hệ thống camera giám sát trực tiếp hoạt động bếp ăn, giúp tăng cường tính minh bạch. Đội ngũ cấp dưỡng được đăng ký tham gia các lớp tập huấn định kỳ về kiến thức vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời được khám sức khỏe thường xuyên theo quy định, nhằm bảo đảm người trực tiếp chế biến đủ điều kiện làm việc.
Riêng đối với học sinh nội trú - đối tượng ăn ở tại trường hằng ngày - thầy Sơn nhấn mạnh rằng việc bảo đảm bữa ăn không chỉ dừng ở dinh dưỡng mà còn liên quan trực tiếp đến sức khỏe lâu dài. Do đó, tiêu chí vệ sinh an toàn thực phẩm luôn đặt lên hàng đầu: từ nguồn gốc, quá trình vận chuyển, bảo quản cho đến chế biến đều phải đạt chuẩn.
Thực đơn được xây dựng cân đối, chú trọng cung cấp đủ các nhóm dưỡng chất, bảo đảm thức ăn luôn nóng sốt khi đến tay học sinh. Mỗi bữa ăn đều được thực hiện theo chế độ dinh dưỡng khoa học, đáp ứng nhu cầu phát triển thể chất và tinh thần của lứa tuổi.
Đặc biệt, nhà trường còn lắng nghe ý kiến từ chính học sinh và phụ huynh. Những phản hồi về chất lượng bữa ăn được tiếp nhận, điều chỉnh linh hoạt để phù hợp hơn với khẩu vị và điều kiện thực tế. Đồng thời, giáo viên và nhân viên y tế thường xuyên hướng dẫn học sinh thói quen ăn uống khoa học: ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tập trung khi ăn, rửa tay trước và sau khi ăn để giữ vệ sinh cá nhân.
Theo thầy Liễu Tiến Sơn, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm học đường là một nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của nhà trường, phụ huynh, đơn vị cung ứng và cơ quan quản lý. Khi có sự phối hợp chặt chẽ, học sinh mới được bảo vệ an toàn tuyệt đối, qua đó yên tâm học tập, rèn luyện và phát triển toàn diện trong một môi trường giáo dục lành mạnh.
Để ngăn ngừa tình trạng ngộ độc, cô Quàng Thị Xuân cho biết nhà trường đã thiết lập một quy trình kiểm soát nghiêm ngặt, bắt đầu từ khâu nhập thực phẩm, chế biến, bảo quản, lưu mẫu đến phân phối. Nhà trường chỉ ký kết hợp đồng với những nhà cung cấp có giấy tờ pháp lý, chứng nhận an toàn đầy đủ, đồng thời yêu cầu cam kết trách nhiệm rõ ràng.
Các bếp ăn được kiểm tra định kỳ kết hợp giám sát đột xuất, đặc biệt chú trọng đến khâu bảo quản và thời hạn sử dụng thực phẩm. Cùng với đó, đội ngũ cấp dưỡng thường xuyên được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm để nâng cao kỹ năng và ý thức nghề nghiệp. Nhà trường cũng tăng cường phối hợp với phụ huynh, cơ quan y tế, chính quyền địa phương, tạo thành một mạng lưới giám sát nhiều tầng, nhằm hạn chế tối đa rủi ro.
"Đối với trường nội trú, nơi học sinh ăn ở hằng ngày, việc bảo đảm bữa ăn an toàn và giàu dinh dưỡng luôn là mối quan tâm hàng đầu. Nguyên tắc đầu tiên là tất cả thực phẩm đưa vào bếp ăn phải có nguồn gốc rõ ràng, tươi ngon, không tồn dư hóa chất và được kiểm tra kỹ lưỡng trước khi chế biến.
Khẩu phần ăn được xây dựng cân đối, đảm bảo đủ các nhóm dưỡng chất cần thiết như tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất, phù hợp với độ tuổi, giới tính và nhu cầu phát triển của học sinh. Nhà trường cũng kết hợp linh hoạt giữa thực phẩm sẵn có tại địa phương với nguồn thực phẩm bổ sung từ ngoài, vừa bảo đảm dinh dưỡng, vừa tiết kiệm chi phí.
Bên cạnh đó, công tác vệ sinh trong chế biến và phục vụ được thực hiện nghiêm ngặt: khu vực bếp, dụng cụ nấu nướng, nơi ăn uống luôn được giữ sạch sẽ; đội ngũ cấp dưỡng phải tuân thủ quy định vệ sinh cá nhân. Không chỉ chú trọng đến yếu tố an toàn, nhà trường còn quan tâm tới sự đa dạng và hấp dẫn của thực đơn, thay đổi món ăn thường xuyên để học sinh ăn ngon miệng, hứng thú hơn với bữa cơm nội trú. Một bữa ăn đầy đủ, an toàn và hấp dẫn không chỉ giúp các em đảm bảo sức khỏe, mà còn góp phần hình thành thói quen dinh dưỡng lành mạnh, lâu dài” - cô Xuân nhấn mạnh.
Theo cô, bảo đảm an toàn thực phẩm trong trường học là nhiệm vụ chung, cần sự đồng hành của cả nhà trường, phụ huynh, cơ quan quản lý và cộng đồng. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía, học sinh mới thực sự được bảo vệ, yên tâm học tập, rèn luyện và phát triển toàn diện trong môi trường giáo dục an toàn.
Tài liệu tham khảo:
[1]https://laodong.vn/xa-hoi/tam-dinh-chi-pho-hieu-truong-sau-vu-hang-chuc-hoc-sinh-nhap-vien-nghi-ngo-doc-1584587.ldo
[2]https://nld.com.vn/truong-tieu-hoc-bi-to-nhap-thuc-pham-ban-se-tam-dung-bep-an-ban-tru-196250920130714167.htm
