Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được Quốc hội khóa XII phê duyệt chủ trương đầu tư từ năm 2009. Nhưng sau đó, vào năm 2016, Quốc hội khóa XIV có nghị quyết về việc tạm dừng triển khai dự án. Đứng trước yêu cầu của thời kỳ phát triển mới, cuối năm 2024, Trung ương Đảng, Quốc hội đã xem xét, thống nhất chủ trương tái khởi động dự án điện hạt nhân Ninh Thuận (nay thuộc tỉnh Khánh Hòa).
Theo quyết định của Trung ương, dự án hai nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam sẽ được xây dựng tại khu vực phía Nam tỉnh Khánh Hòa, với tên gọi Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2. Trong đó, dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 dự kiến đặt tại thôn Vĩnh Trường, xã Phước Dinh; dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 đặt tại thôn Thái An, xã Vĩnh Hải.
Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân kéo theo những tác động trực tiếp đến đời sống người dân trong vùng. Trước thực tế này, các địa phương đề xuất áp dụng chính sách miễn học phí, hỗ trợ đào tạo nghề và các chế độ an sinh xã hội lâu dài, nhằm bảo đảm quyền lợi cho con em địa phương và tạo nguồn nhân lực bền vững phục vụ nhà máy.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Trần Ngọc Bình - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Phước Dinh (tỉnh Khánh Hòa) cho biết, xã Phước Dinh kiến nghị con em các hộ dân trong khu vực bị ảnh hưởng đang học tập tại các trường trung cấp, cao đẳng, đại học trên cả nước khi thực hiện dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 sẽ được miễn học phí theo Nghị định 81/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo.
Chính sách miễn giảm, hỗ trợ học phí này nên được áp dụng theo hướng miễn phí hoàn toàn và không giới hạn về thời gian, thay vì chỉ thực hiện trong một giai đoạn nhất định. Việc này nhằm đảm bảo quyền lợi lâu dài cũng như tạo sự yên tâm, đồng thuận cho con em các hộ trong vùng.
Theo ông Bình lý giải, khi dự án nhà máy được triển khai, phần lớn đất đai của các hộ dân sẽ bị thu hồi. Vì vậy, ngoài chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư theo quy định, cần bổ sung thêm chính sách an sinh xã hội dài hạn để bảo đảm quyền lợi cho người dân trong vùng dự án, đặc biệt là con em các hộ bị ảnh hưởng.
Trước hết cần xem xét, có cơ chế liên quan đặc thù cho xã Phước Dinh được tiếp tục thụ hưởng chính sách đối với xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo giai đoạn 2021-2030 và các giai đoạn sau. Ngoài ra, cần có chính sách đặc thù nhằm tạo điều kiện cho người dân trên địa bàn được khám sức khỏe định kỳ và hỗ trợ miễn, giảm chi phí khám, chữa bệnh tại các cơ sở y tế.
Tiếp đó, hỗ trợ, tháo gỡ các khó khăn như cơ cấu thời hạn trả nợ, khoanh nợ, giãn nợ, giảm lãi suất, cho vay mới,… cho các hộ dân tại khu vực dự án, tạo điều kiện cho người dân có khả năng phục hồi sản xuất, kinh doanh.
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Quế - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Vĩnh Hải (tỉnh Khánh Hòa) thông tin, địa phương kiến nghị có cơ chế miễn giảm học phí hoặc có chế độ hỗ trợ để tạo điều kiện đào tạo, chuyển đổi nghề cho con em các hộ dân trong vùng. Chính sách này sẽ áp dụng cho học viên, sinh viên đang theo học trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc chương trình đạo tạo nghề, nhằm phục vụ nhu cầu nhân lực tại địa phương với thời gian đào tạo được sắp xếp hợp lý, phù hợp với khả năng tiếp thu và nhu cầu sử dụng lao động. Chính sách cần ổn định, lâu dài, nhằm bảo đảm quyền lợi cho người dân và phát triển nguồn nhân lực bền vững cho nhà máy.
Trước mắt, khi triển khai dự án, người dân cần phải di dời gây ảnh hưởng đến thu nhập và đời sống hàng ngày. Vì vậy, cần có chính sách hỗ trợ kịp thời cũng như xây dựng kế hoạch về lâu dài để bù đắp tác động, đảm bảo đời sống ổn định cho bà con tại khu tái định cư.
Ông Quế cho biết thêm, nếu kiến nghị về việc miễn học phí được chấp thuận, địa phương dự kiến sẽ triển khai các chương trình đào tạo nghề hoặc mở trường trung cấp, cao đẳng tại địa phương để đào tạo nghề cho con em trong vùng. Trong trường hợp chưa thể tổ chức đào tạo tại chỗ, địa phương sẽ hỗ trợ chi phí để con em đi học ở những cơ sở khác, đồng thời đảm bảo thực hiện đầy đủ chính sách miễn, giảm học phí theo quy định.
