Nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong công tác đào tạo ngành Y và hội nhập quốc tế, Luật Khám bệnh, chữa bệnh đã bổ sung quy định Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh.
Cụ thể, kỳ thi sẽ được tổ chức từ 1/1/2027 đối với chức danh bác sĩ, từ 1/1/2028 đối với chức danh y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh và từ 1/1/2029 đối với các chức danh kỹ thuật y, dinh dưỡng lâm sàng, cấp cứu viên ngoại viện và tâm lý lâm sàng.
Theo một số lãnh đạo cơ sở giáo dục đào tạo y khoa, kỳ thi đánh giá năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh là bước sàng lọc quan trọng nhằm bảo đảm bác sĩ sau tốt nghiệp đủ năng lực tối thiểu trước khi hành nghề, đồng thời phản ánh chất lượng đào tạo của cơ sở đào tạo y khoa trên cả nước.
Đảm bảo chất lượng đầu ra, chuẩn hóa năng lực hành nghề y
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ, Bác sĩ Hoàng Hữu Khôi - Phó Hiệu trưởng Trường Y Dược (Đại học Đà Nẵng) chia sẻ: “Ở nhiều quốc gia có hệ thống y tế phát triển, kỳ thi đánh giá năng lực cấp quốc gia là điều kiện bắt buộc để được cấp phép hành nghề và là chuẩn mực quan trọng nhằm bảo đảm chất lượng đội ngũ bác sĩ.
Việc có một cơ quan đánh giá độc lập sẽ buộc các cơ sở đào tạo y khoa nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng chuẩn đầu ra, tránh tình trạng đào tạo ồ ạt. Chỉ những người vượt qua kỳ thi và chứng minh được rằng họ đáp ứng đầy đủ trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp mới được cấp phép hành nghề, giúp sàng lọc và bảo đảm chất lượng đội ngũ bác sĩ, qua đó còn tạo dựng được lòng tin của xã hội đối với những bác sĩ đã trải qua quá trình đánh giá chặt chẽ và minh bạch.
Bên cạnh mục tiêu bảo đảm chất lượng nhân lực ngành y tế, kỳ thi còn có tác động tích cực đến các cơ sở đào tạo y khoa. Đây sẽ là động lực để các trường tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và trung tâm mô phỏng; đồng thời đẩy mạnh đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy. Những nỗ lực này không chỉ giúp sinh viên đạt kết quả tốt hơn trong kỳ thi mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và vị thế của chính cơ sở giáo dục trong hệ thống đào tạo y khoa".
Phân tích thêm về tác động của kỳ thi đánh giá năng lực chung trên toàn quốc đến chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo y khoa tại cơ sở giáo dục, Tiến sĩ, Bác sĩ Hoàng Hữu Khôi cho rằng, nhà trường sẽ phải rà soát và điều chỉnh chuẩn đầu ra sao cho phù hợp với yêu cầu của kỳ thi. Trong đó, chương trình đào tạo phải tăng cường đáng kể thời lượng thực hành lâm sàng, chú trọng năng lực hành nghề, kỹ năng giao tiếp - tư vấn, năng lực ra quyết định và thành thạo các thủ thuật y khoa cơ bản.
“Các chuẩn đầu ra trong đào tạo y khoa không thể chỉ dừng ở mức “trình bày được” hay “mô tả được”, mà phải chuyển mạnh sang yêu cầu người học “thực hiện được”, “xử trí được”, “giao tiếp được” và “ra quyết định phù hợp”. Điều này đồng nghĩa chương trình đào tạo buộc phải tăng đáng kể thời lượng học tập tại bệnh viện, thời gian thực hành lâm sàng, cũng như các hoạt động rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp.
Theo đó, chuẩn đầu ra của từng cơ sở đào tạo cũng phải phải tương đương hoặc cao hơn chuẩn năng lực quốc gia về hành nghề. Nếu không, sinh viên dù tốt nghiệp cũng khó có khả năng vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực cấp quốc gia, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội hành nghề của người học mà còn tác động đến uy tín, chất lượng và thương hiệu đào tạo của nhà trường”, Phó Hiệu trưởng Trường Y Dược (Đại học Đà Nẵng) nhìn nhận.
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phương Sinh - Trưởng khoa, Khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, kiêm Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y - Dược (Đại học Thái Nguyên) nhấn mạnh rằng, nghề Y là một lĩnh vực đặc thù bởi liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người, đòi hỏi người hành nghề phải có ý thức trách nhiệm cao, trải qua quá trình đào tạo kéo dài, đối mặt với khối lượng công việc, áp lực lớn và phải đối diện với nguy cơ phơi nhiễm mầm bệnh.
“Bên cạnh yêu cầu cao về chuyên môn, nghề Y còn đòi hỏi người bác sĩ phải có lòng nhân ái và sự tận tâm trong việc chăm sóc người bệnh. Chính những đặc thù đó khiến việc đánh giá năng lực hành nghề cần được thực hiện một cách nghiêm ngặt, khách quan và mang tính chuẩn hóa trên phạm vi toàn quốc.
Từ góc nhìn này, tôi hoàn toàn ủng hộ việc có một tổ chức độc lập và đủ uy tín như Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức kỳ thi chung đánh giá năng lực của bác sĩ sau khi tốt nghiệp. Kỳ thi này không chỉ giúp bảo đảm chất lượng đầu ra, mà còn góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế và bảo vệ an toàn cho người bệnh trong quá trình khám, chữa bệnh, đúng với ý nghĩa và trách nhiệm của nghề Y trong xã hội”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phương Sinh bày tỏ.
Cũng theo Trưởng khoa, Khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, khi kỳ thi được tổ chức khách quan, công bằng và minh bạch, kết quả sẽ là kênh phản ánh chân thực chất lượng đào tạo của từng cơ sở giáo dục đào tạo y khoa. Điều này sẽ là cơ sở để xã hội đánh giá, qua đó góp phần thúc đẩy các trường liên tục hoàn thiện chương trình đào tạo cũng như phương pháp giảng dạy.
Đồng quan điểm, Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ cao cấp Cao Tiến Đức - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Buôn Ma Thuột đánh giá: “Sinh viên y khoa sau tốt nghiệp phải tham gia kỳ thi đánh giá năng lực để được cấp chứng chỉ hành nghề là hết sức cần thiết.
Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, quá trình chuẩn bị cho kỳ thi phải được tiến hành thận trọng, có lộ trình rõ ràng nhằm chuẩn hóa chất lượng đào tạo và nâng cao năng lực hành nghề của đội ngũ bác sĩ trong tương lai. Mục tiêu cuối cùng là tổ chức được một kỳ thi thực sự chất lượng, đáp ứng kỳ vọng của xã hội và phản ánh chính xác năng lực của sinh viên tốt nghiệp từ các cơ sở đào tạo y khoa khác nhau".
Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Buôn Ma Thuột chia sẻ thêm: "Chuẩn năng lực đầu ra trong đào tạo bác sĩ đã được Bộ Y tế ban hành thì các trường hoàn toàn có quyền chủ động xây dựng chương trình để đạt được chuẩn đó. Tuy nhiên, do có những đặc thù riêng liên quan đến đội ngũ giảng viên, điều kiện cơ sở vật chất, phương pháp đào tạo hay đối tượng người học nên vẫn còn nhiều đơn vị đào tạo y khoa có sự khác nhau trong xây dựng chương trình chuẩn giữa các trường.
Vì vậy, kỳ thi chung cấp quốc gia này sẽ đóng vai trò như một “thước đo” khách quan, giúp đánh giá các trường đã thực hiện chuẩn đầu ra đến mức độ nào và chất lượng sinh viên giữa các cơ sở đào tạo có đồng đều hay không".
Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và đơn vị tổ chức kỳ thi
Về hình thức thi, phương án được nhiều ý kiến đề xuất là xây dựng công cụ đánh giá bằng bộ câu hỏi, có thể triển khai với hình thức trắc nghiệm thi trên máy tính với sự hỗ trợ của công nghệ kỹ thuật, giúp Hội đồng Y khoa Quốc gia đánh giá chính xác.
Liên quan đến nội dung này, theo quan điểm của Tiến sĩ, Bác sĩ Hoàng Hữu Khôi, dù thi trên giấy vẫn có thể áp dụng một số điều kiện nhất định, nhưng khó đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của kỳ thi đánh giá năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh cấp quốc gia trong bối cảnh mới.
Phó Hiệu trưởng Trường Y Dược (Đại học Đà Nẵng) chia sẻ: “Kỳ thi đánh giá năng lực bác sĩ nên được tổ chức theo hình thức thi trên máy tính, bởi đây là xu hướng chung của hầu hết các kỳ thi y khoa của nhiều nước trên thế giới.
Cùng với đó, đặc thù của ngành Y là đòi hỏi thí sinh phải xử lý lượng kiến thức lớn, tư duy tình huống nhanh và đưa ra quyết định lâm sàng chính xác, do vậy, thi trên máy tính mang lại sự phù hợp, hiện đại và hiệu quả hơn. Đặc biệt, thi trên máy tính còn cho phép tích hợp các tình huống lâm sàng thông qua hình ảnh, video hoặc mô phỏng, từ đó đánh giá sát hơn năng lực thực hành, khả năng phân tích dữ liệu và tư duy lâm sàng của thí sinh.
Mặt khác, hình thức thi này còn có ưu điểm nổi bật là đảm bảo tính khách quan và minh bạch trong chấm thi, hạn chế tối đa sai sót so với thi trên giấy. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần bảo đảm hạ tầng kỹ thuật đồng bộ và ổn định, bao gồm đủ số lượng máy tính đạt chuẩn, đường truyền internet mạnh, nguồn điện dự phòng và đội ngũ kỹ thuật trực hỗ trợ. Đây là điều kiện quan trọng nhằm bảo đảm kỳ thi diễn ra an toàn, công bằng và không bị gián đoạn”.
Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phương Sinh cho rằng, nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện về công nghệ và hạ tầng kỹ thuật, kỳ thi đánh giá năng lực nên được tổ chức theo hình thức thi trên máy tính, không chỉ phù hợp với xu thế chung mà còn đảm bảo tính khách quan, công bằng, hạn chế tối đa sự can thiệp chủ quan của con người vào kết quả thi.
Phân tích thêm về mặt hạn chế của hình thức thi trên giấy, theo cô Sinh, dù có sử dụng phần mềm trộn thứ tự câu hỏi trong đề thi thì trên thực tế vẫn có thể xảy ra hiện tượng sao chép bài trong cùng phòng thi. Đồng thời, công tác chấm thi trên giấy phải huy động một lực lượng lớn nhân sự, tiềm ẩn rủi ro về sai sót hoặc thay đổi kết quả nếu khâu giám sát không được thực hiện nghiêm túc.
Mặt khác, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phương Sinh đề xuất, kỳ thi đánh giá năng lực y khoa quốc gia nên được thiết kế theo hướng kết hợp giữa thi trắc nghiệm và thi thực hành. Trong đó, phần trắc nghiệm nhằm đánh giá kiến thức và kỹ năng tư duy, còn phần thực hành giúp đo lường khả năng vận dụng kiến thức vào tình huống thực tế, bao gồm kỹ năng tư duy logic, phân tích dữ liệu, giải quyết vấn đề và năng lực chuyên môn.
Để triển khai được mô hình đánh giá toàn diện này, đòi hỏi cần có một lộ trình thực hiện rõ ràng, với kế hoạch cụ thể cho từng giai đoạn và sự chỉ đạo nhất quán, quyết liệt từ Hội đồng Y khoa Quốc gia.
Bên cạnh đó, để bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và đơn vị tổ chức kỳ thi, cần thiết lập một cơ chế hợp tác mang tính hệ thống, diễn ra thường xuyên. Mối liên kết này không chỉ dừng ở việc trao đổi thông tin mà phải mở rộng sang phối hợp trong toàn bộ chu trình chuẩn hóa đào tạo, từ xây dựng chuẩn đầu ra, thiết kế chương trình học, tổ chức kỳ thi, cho đến sử dụng kết quả kỳ thi như một căn cứ quan trọng để cải tiến chất lượng đào tạo trong tương lai.
“Ngoài ra, việc tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chuyên môn, tọa đàm giữa các giảng viên, chuyên gia khảo thí và cơ quan quản lý là vô cùng cần thiết. Về lâu dài, sự phối hợp hiệu quả sẽ góp phần bảo đảm rằng sinh viên tốt nghiệp không chỉ đáp ứng đúng chuẩn năng lực hành nghề mà còn được trang bị tư duy và kỹ năng phù hợp với yêu cầu của thực tiễn y tế hiện đại”, Trưởng khoa, Khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên nhìn nhận.
Còn theo Tiến sĩ, Bác sĩ Hoàng Hữu Khôi, Hội đồng Y khoa Quốc gia tập hợp nhiều chuyên gia có chuyên môn sâu, sở hữu kinh nghiệm dày dặn trong quản lý đào tạo tại các cơ sở đào tạo y khoa lớn nên hoàn toàn có đủ năng lực để xây dựng cấu trúc đề thi phù hợp và khoa học.
“Điều tôi băn khoăn nhất hiện nay là chương trình đào tạo y khoa trên toàn quốc khác nhau ở các trường, dẫn đến sự khác biệt đáng kể về nội dung và phương pháp đào tạo. Khi triển khai một kỳ thi chung trên phạm vi toàn quốc, sự chênh lệch này có thể ảnh hưởng đến thí sinh học ở các trường địa phương.
Vì vậy, cần xây dựng ngân hàng câu hỏi đủ lớn và chuẩn hóa. Nội dung thi phải dựa trên chuẩn năng lực hành nghề bác sĩ quốc gia, chú trọng tình huống lâm sàng, an toàn người bệnh và năng lực giao tiếp", Phó Hiệu trưởng Trường Y Dược (Đại học Đà Nẵng) kiến nghị.
Trong khi đó, Giáo sư, Tiến sĩ Cao Tiến Đức nhấn mạnh về cơ chế phối hợp giữa cơ sở đào tạo và Hội đồng Y khoa Quốc gia, bởi đây yếu tố quan trọng để kỳ thi diễn ra minh bạch, khách quan và đạt chất lượng cao.
“Sự phối hợp này cần được duy trì liên tục và triển khai đồng bộ trên nhiều phương diện, từ xây dựng ngân hàng câu hỏi đến tổ chức các chương trình tập huấn cho giảng viên, cán bộ khảo thí,.... Những hoạt động này không chỉ giúp thống nhất cách hiểu về chuẩn năng lực hành nghề mà còn bảo đảm rằng kỳ thi phản ánh chính xác năng lực thật sự của bác sĩ đã tốt nghiệp.
Đây cũng là tiền đề quan trọng để thúc đẩy nâng cao chất lượng đào tạo bác sĩ trên phạm vi toàn quốc", Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Buôn Ma Thuột khẳng định.
