"Nhiều tiến sĩ dở nên dân bức xúc là đúng"

Theo GS. Phạm Tất Dong, Phó chủ tịch Hội khuyến học Việt Nam, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, sở dĩ  đào tạo tiễn sĩ ở việt Nam  thời gian qua bị dư luận cho rằng đang “lạm phát” là do những nguyên nhân:

Không có kế hoạch dài hạn về đào tạo. Ví dụ, chúng ta không có thống kê xem từ nay đến năm 2020 mỗi ngành, cần bao nhiêu tiến sĩ, thạc sĩ. Cho nên đào tạo có thể thừa, có thể thiếu.

Thứ hai, nếu đào tạo đều “chuẩn” thì có lẽ không ai kêu. Nhưng vì đào tạo dở nhiều nên dư luận bức xúc. Nhiều tiến sĩ nhưng trình độ không đúng tiến sĩ, làm các công việc được đào tạo không đúng tầm của một tiến sĩ nên dư luận kêu. Vì thấy nhiều người như thế quá. Đào tạo nhưng không dùng được.

Vậy tại sao không đúng tầm? GS. Phạm Tất Dong bày tỏ các quan điểm.
Thứ nhất, tại học viên. Tốt nghiệp đại học, trình độ kém, không có việc làm, học viên thường làm luôn thạc sĩ, làm thạc sĩ xong lại lên tiến sĩ.

Tất nhiên một số người học thạc sĩ có việc làm nhưng muốn lên cương vị nào đó thì tiếp tục làm lên tiến sĩ. 

Như vậy, theo GS. Dong vấn đề này đã trở thành một thị trường lớn, trong khi đó chỉ tiêu các trường cứ tuyển. 

GS. Phạm Tất Dong trao đổi với phóng viên Báo điện tử Giáo dục Việt Nam về thực trạng đào tạo sau đại học hiện nay. Ảnh Xuân Trung

“Thực ra có nhiều đề cương không đạt cũng đã bị loại từ đầu. Nhưng trong số này vẫn có những đề cương yếu nhưng vẫn lọt, điều này do hội đồng dễ dãi hoặc không đủ năng lực để xét hoặc có những đề tài không đúng tầm của tiến sĩ mà vẫn được qua” GS. Dong cho biết.

Điều thứ hai mà GS. Phạm Tất Dong muốn nói tới chính là từ ông thầy kém. Đội ngũ này theo GS. Dong không phải hiếm.

“Xã hội bức xúc là đúng. Vì người ta kỳ vọng nước mình có nhiều tiến sĩ thì phải xoay chuyển được  cái gì đó trong xã hội. Nhưng thực tế đã không xoay chuyển được mà nhiều khi còn không có tác dụng gì. Nhưng tôi nghĩ, nếu thầy giỏi, đào tạo nhiều thì vẫn ổn” GS. Phạm Tất Dong nêu quan điểm.

Bộ Giáo dục có nhiều lỗ hổng

Trao đổi thêm với phóng viên Báo điện tử Giáo dục Việt Nam, GS. Phạm Tất Dong cho biết, để xảy ra những sự việc như Học viện Khoa học Xã hội vừa qua chắc chắn Bộ Giáo dục có lỗ hổng. Bởi theo GS. Dong, Bộ GD&ĐT không thể nắm được hoạt động của các viện, các trường. 

“Bộ có thể quy định cụ thể 1 giáo sư được hướng dẫn bằng này, nhưng Bộ không kiểm tra được thực tế họ hướng dẫn bao nhiêu. Bộ nắm con số tổng chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ nhưng không nắm được những ai là người đào tạo ra số này.

Đây là một lỗ hổng. Chính vì vậy, có những người trong vòng mấy năm đào tạo, hướng dẫn mấy chục thạc sĩ, tiến sĩ” GS. Phạm Tất Dong thẳng thắn.

Bên cạnh mặt Bộ khó quản lí thì lỗ hổng khác còn đáng sợ hơn, đó là các hội đồng Bộ GD&ĐT cũng không nắm chắc. Vì thực tế nhiều nơi đào tạo nhưng không đủ người đúng chuyên môn để chấm luận án nên các thành viên không “thuần chủng”, tức là người chấm có thể khác ngành với luận án được bảo vệ.

Nguyên nhân theo GS. Dong là do nước ta không đủ sức làm việc này nên có khi trong một hội đồng có tới 3, 4 chuyên môn khác nhau.

Một yếu tố nữa có ảnh hưởng tới chất lượng luận án được GS. Phạm Tất Dong nêu lên có liên quan tới chính sách của người hướng dẫn, người chấm luận án còn quá rẻ mạt. Do đó nhiều người được giao cũng chỉ làm cho xong.

Hiện nay Bộ GD&ĐT có quy định sẽ thẩm định (xác xuất) lại 10% luận án, điều này có đủ để khẳng định được chất lượng của từng đề tài hay không? Nêu quan điểm về quy định này, GS. Phạm Tất Dong cho biết, ngay trong ngành của GS. Dong cũng chưa thấy luận án nào bị trả lại. 

“Nhưng tôi nghĩ, đã thẩm định thì thẩm định hết, sao lại 10%. Nếu vậy sẽ có “lọt lưới”. Vì  trong số 90% còn lại giả sử có khoảng  20% chất lượng tồi thì sao? Như thế là quá hình thức. Ở nước ngoài, tôi nghĩ không làm thế.

Tất cả phải được  thẩm định. Tôi nghĩ những quy định này chỉ mang tính định lượng mà không đi vào được nội dung của vấn đề” GS. Dong nói.

Làm luận án tốn kém lắm!

Theo chia sẻ của GS. Phạm Tất Dong, sự thật là làm luận án tiến sĩ rất tốn, tốn những khoản ngoài luận văn.

“Tôi có hỏi một học trò của mình, cô ấy cho biết, ra hội đồng cơ sở thôi cũng phải chuẩn bị 50 triệu. Tôi không biết thực hư thế nào, nhưng thực tế, tôi thấy tốn ở chỗ này.

Nhà nước lẽ ra phải trả tiền cho những người làm phản biện. Nhưng nhà nước trả nhỏ giọt, không đáng bao nhiêu.

Nên nghiên cứu sinh rất sợ điều này. Khi mang luận văn đến người chấm phải nhét phong bì vào. 

Thầy có trả lại, có khi nghiên cứu sinh lại hoảng, lại nghĩ đưa ít quá, phải đưa nhiều hơn. Lẽ ra, nhà nước phải  trả đủ công sức cho thầy thì sẽ không có chuyện đó.​

Tức là chúng ta phải làm thế nào để nghiên cứu sinh không phải bỏ tiền ra vì những chuyện thế này. Còn hiện nay, nhà nước đang đánh giá lao động trí tuệ quá rẻ mạt” GS. Dong bày tỏ.

Đề xuất của GS. Phạm Tất Dong ở câu chuyện này là tất cả các cơ sở đào tạo tiến sĩ nên tính lại và tổng  điều tra số lượng mình đã đào tạo chất lượng đến đâu. Điều này rất cần cho các cơ sở đào tạo.

Cũng cần đánh giá lại năng lực đào tạo của các bộ môn đào tạo và không chạy theo số lượng. Bộ GD&ĐT cũng cần tính toán lại quy chế của mình.