Thông tin tiền hậu bất nhất
Ngày 31/3, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có công văn hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học học kỳ II năm học 2019-2020.
Theo đó, nội dung giảm tải tập trung các lớp cuối cấp của mỗi bậc học, đặc biệt ở trung học cơ sở và trung học phổ thông.
Cùng với đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định các trường không kiểm tra, đánh giá đối với những nội dung kiến thức đã tinh giản và các nội dung được ghi chú “không dạy”, “không làm”, “không thực hiện”. [1]
Ngày 1/4, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định, học sinh cuối cấp có thể yên tâm lướt qua các phần được giảm tải để tập trung vào phần kiến thức được xem là trọng yếu.
 |
| Thí sinh dự thi kỳ thi trung học phổ thông quốc gia. (Ảnh minh hoạ: TTXVN) |
“Cụ thể như tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”, “Một người Hà Nội”, “Thuốc”, “Mùa lá rụng trong vườn”, “Bắt sấu rừng U Minh Hạ”..., một số bài thuộc diện “tự học có hướng dẫn”, một số bài không dạy hoàn toàn hoặc một phần.
Ở lớp 9 - đối tượng sẽ phải tham dự kỳ thi chuyển cấp - cũng có nhiều tác phẩm văn học phần “đọc hiểu văn bản” được chuyển sang “khuyến khích tự đọc, tự làm”.
Một số bài chuyển sang phần “tự đọc”, có nghĩa sẽ không có trong đề thi. Các bài luyện tập, tổng kết đều trong diện “tự đọc, tự làm”, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu dẫn chứng minh họa. [2]
Ngày 3/4, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố đề thi tham khảo cho kì thi trung học phổ thông quốc gia.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, đề tham khảo cho kỳ thi này đã được xây dựng bám sát vào hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học học kỳ 2 năm học 2019-2020 mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành trước đó.
Cùng ngày, Báo điện tử VnExpress dẫn lời Tiến sĩ Sái Công Hồng, Trưởng ban điều hành xây dựng đề minh họa trung học phổ thông quốc gia năm 2020 cho biết, đề thi đều không ra vào kiến thức đã tinh giản thuộc chương trình học kỳ II lớp 12.
Ông Hồng lưu ý, trong hướng dẫn điều chỉnh chương trình, Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu rõ “không kiểm tra, đánh giá đối với nội dung kiến thức đã tinh giản và nội dung không dạy, không làm, không thực hiện, khuyến khích học sinh tự học”.
 Hãy mạnh dạn bỏ kì thi Quốc gia! |
Đề thi trung học phổ thông quốc gia 2020 tới đây cũng tuân thủ đúng quy định này.
“Tuy nhiên, phần tự học có hướng dẫn vẫn có thể kiểm tra, hoặc ra trong đề thi, giáo viên và học sinh cần lưu ý”, theo VnExpress. [3]
Có thể nhận thấy, sau khi Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố chi tiết giảm tải chương trình cho học sinh các cấp và đề thi tham khảo lớp 12 (không ra những nội dung đã giảm tải), giáo viên và học sinh như trút được gánh nặng bấy lâu nay, vì thời gian nghỉ phòng dịch Covid-19 quá dài, trong khi việc dạy học online, dạy qua truyền hình còn đó những bất cập chưa thể tháo gỡ.
Nhưng, niềm vui ngắn chẳng tày gang, khi nghe tin, “phần tự học có hướng dẫn vẫn có thể kiểm tra, hoặc ra trong đề thi”, giáo viên và học sinh vô cùng hoang mang (và cũng không kém phần bực bội), vì chỉ trong một thời gian ngắn (vài ba ngày), Bộ Giáo dục và Đào tạo lại có những thông tin tiền hậu bất nhất.
Có cần thiết phải ra đề phần tự học có hướng dẫn?
Vấn đề đặt ra là, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tinh giản những nội dung nào? Vì sao những phạm vi kiến thức ấy được cắt bỏ?
Chia sẻ điều này, Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nói với Báo Thanh Niên, tinh giản lần này thực hiện theo nguyên tắc đảm bảo chuẩn kiến thức cơ bản, nền tảng cho học sinh để đảm bảo các em có đủ năng lực học tiếp ở các lớp sau.
Cũng theo ông Thành, với những nội dung kiến thức không dạy, không làm, không thực hiện là những nội dung thực hành, thí nghiệm mà học không có điều kiện đến trường thực hiện;
Những nội dung bài học mang tính luyện tập nâng cao mà kỹ năng của các bài đó có thể hình thành ở các bài học khác;
Những nội dung mang tính mở rộng, vận dụng vào thực tiễn… cũng sẽ được hướng dẫn không dạy hoặc không thực hiện trong học kỳ 2 năm học này. [4]
 Sau tinh giản, môn Toán lớp 12 vẫn quá nặng |
Như thế để thấy rằng, những nội dung được giảm tải đa phần là chưa cần thiết với trình độ của học sinh cuối cấp, đặc biệt là lớp 9 và 12.
Vậy thì tại sao có thể kiểm tra hoặc thi phần tự học có hướng dẫn? Giả sử đề kiểm tra, đề thi ra những phần này thì học sinh sẽ gặp muôn vàn khó khăn.
Chẳng hạn như chương trình Ngữ văn 9, có bài “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới” (Vũ Khoan) là phần tự học có hướng dẫn 1 tiết, tập trung trả lời các câu hỏi 2, 4 (sách giáo khoa). [5]
Muốn hiểu thấu đáo nội dung này thì học sinh phải trả lời được 6 câu hỏi ở phần hướng dẫn học bài và thêm 2 câu ở phần luyện tập (sách giáo khoa), chứ không chỉ tập trung vào câu 2 và 4 (vì đây là kiểu học “nhảy cóc”, cưỡi ngựa xem hoa).
Hoặc là lớp 12 có những bài tự học có hướng dẫn (1 tiết) như: “Rừng xà nu” (Nguyễn Trung Thành); đoạn trích “Ông già và biển cả” (E. Hemingway); đoạn trích “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” (Lưu Quang vũ); “Ôn tập phần Văn học”. [6]
Nếu đề kiểm tra, đề thi ra những phần này thì quá khập khiễng, bởi chỉ 1 tiết học thì học sinh không thể “đọc phần mở đầu (Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc... những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời) và phần cuối (Anh cán bộ trong rừng lúc bấy giờ là anh Quyết... những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời); trả lời các câu hỏi 1,2,3; đọc phần ghi nhớ của bài “Rừng xà nu”” (Nguyễn Trung Thành) như hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Tương tự, học sinh không thể tự học thấu đáo khi phải “đọc, tóm tắt văn bản; tập trung vào đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba - Đế Thích; trả lời các câu hỏi 1, 3” của tác phẩm “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” (Lưu Quang Vũ).
Điều đáng nói, đoạn trích “Ông già và biển cả” (E. Hemingway); “Ôn tập phần Văn học” nếu cho học sinh kiểm tra, thi thì liệu có ích gì? (vì phần văn học nước ngoài không thi trung học phổ thông quốc gia, phần ôn tập cũng chỉ nhằm mục đích củng cố kiến thức).
Vấn đề cần làm rõ là, phải hiểu khái niệm “kiểm tra” và “thi” thế nào cho đúng (chỉ bàn ở phạm vi lớp 9 và 12)?
“Kiểm tra” bao gồm kiểm tra thường xuyên để lấy điểm hệ số 1 (kiểm tra miệng, 15 phút), kiểm tra định kì (kiểm tra 1 tiết – hệ số 2) và kiểm tra học kì (hệ số 3).
Còn “thi” – tạm hiểu là đánh giá một quá trình học (1 năm), ví như lớp 9 có kì thi tuyển sinh vào 10 (chọn học sinh trúng tuyển), lớp 12 có kì thi trung học phổ thông quốc gia (cấp bằng tốt nghiệp).
Như thế, nếu đưa phần tự học có hướng dẫn vào đề kiểm tra thì phần nào còn có thể chấp nhận được, nhưng tuyệt đối không được đưa phần này vào đề thi vì để lại hệ lụy rất lớn.
Bởi, nội hàm của “tự học có hướng dẫn” nghĩa là học sinh tự học, tự tìm hiểu dựa vào gợi ý, hướng dẫn của giáo viên – có định hướng.
Và cũng không ai dám chắc rằng, phần này học sinh có tự học hay không; nếu có, liệu việc học có đến nơi đến chốn không, vì thiếu sự kiểm tra giám sát.
Chúng tôi dám khẳng định, không nhiều học sinh sau khi tự học “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” (Lưu Quang Vũ) thì có thể hiểu được thấu đáo nội dung của tác phẩm này.
Vì tác phẩm khó về thể loại (kịch) và những nội dung triết lí sâu xa, nhiều tầng nghĩa ẩn trong bề sâu của những lời thoại…
Qua bài viết này, chúng tôi mong muốn Bộ Giáo dục và Đào tạo hãy có thông tin chính thức, “phần tự học có hướng dẫn có ra đề kiểm tra, đề thi hay không?
“Cách nói lấp lửng, “phần tự học có hướng dẫn vẫn có thể kiểm tra, hoặc ra trong đề thi” chỉ khiến thầy trò thêm hoang mang, lúng túng và không tránh khỏi kiểu đoán già đoán non trong dạy học ở thời điểm rất khó khăn này”, một giáo viên trường trung học phổ thông ở Quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh nói thẳng.
Tài liệu tham khảo:
[1] //tuoitre.vn/bo-gd-dt-cong-bo-chi-tiet-giam-tai-chuong-trinh-cho-hoc-sinh-cac-cap-20200331171730286.htm
[2] //tuoitre.vn/giam-tai-chuong-trinh-hoc-bo-noi-dung-nang-cao-khuyen-khich-tu-hoc-20200401105514108.htm
[3] //vnexpress.net/giao-duc/ts-sai-cong-hong-tu-van-on-thi-thpt-quoc-gia-2020-4079614.html
[4] //thanhnien.vn/giao-duc/tinh-gian-chuong-trinh-nhieu-noi-dung-hoc-duoc-cat-giam-hoac-chuyen-sang-tu-chon-1204282.html
[5] //cdn.tuoitre.vn/2020/ngu-van-thcs-1585651117102.pdf
[6] //cdn.tuoitre.vn/2020/ngu-van-thpt-1585651131598.pdf
