Campuchia bất ngờ bác "đồng thuận 4 điểm" với Vương Nghị về Biển Đông?

The Phnom Penh Post ngày 26/4 đưa tin, Chính phủ Campuchia hôm qua đã tìm cách hạ thấp vai trò tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc về cái gọi là "đồng thuận 4 điểm" về vấn đề Biển Đông, một động thái gây chia rẽ nội bộ ASEAN.

Hôm Chủ Nhật, 24/4, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng nước này đã đạt được thỏa thuận 4 điểm về Biển Đông theo lập trường của Bắc Kinh với Brunei, Campuchia và Lào sau chuyến công du của ông Ngoại trưởng Vương Nghị.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trong cuộc họp báo chung với người đồng cấp Campuchia tại Phnom Penh, ảnh: Siv Channa / The Cambodia Daily.

Người phát ngôn đại sứ quán Trung Quốc tại Campuchia Cheng Hongbo hôm qua từ chối bình luận về "đồng thuận 4 điểm" này.

Khi được báo chí hỏi về "đồng thuận 4 điểm" mà phía Bắc Kinh nêu, người phát ngôn Chính phủ Campuchia Phay Siphan khẳng định, chẳng có đồng thuận nào mới đạt được trong cuộc họp vào cuối tuần qua, khi ông Nghị ghé Phnom Penh.

"Không có thỏa thuận hoặc thảo luận nào, đó chỉ đơn thuần là chuyến thăm của một Ngoại trưởng Trung Quốc", ông Phay Siphan nói với báo giới. Ông Nghị đến Phnom Penh vào ngày Thứ Sáu tuần trước sau khi thăm Brunei, sau đó ông bay qua Lào.

Tường thuật về chuyến thăm này, The Cambodia Daily ngày 23/4 cho biết, tân Bộ trưởng Ngoại giao và hợp tác quốc tế Campuchia, ông Prak Sokhon đã không lãng phí thời gian để ca ngợi Trung Quốc - nhà tài trợ lớn nhất của đất nước chùa tháp.

Đứng bên cạnh Vương Nghị trong buổi họp báo, ông Sokhon nói về "lòng trung thành lịch sử" của Phnom Penh với Bắc Kinh, khẳng định lại tầm quan trọng của việc thắt chặt hơn nữa quan hệ song phương. Về Biển Đông, ông Sokhon nói:

"Campuchia vẫn duy trì một lập trường trung lập. Lập trường của Campuchia luôn luôn kêu gọi tất cả các bên nỗ lực giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Nếu tất cả các nước tôn trọng những nguyên tắc như Campuchia, chúng tôi nghĩ sẽ không có vấn đề gì."

Ngoại trưởng Campuchia không nhắc gì tới "đồng thuận 4 điểm". Người viết cho rằng, phát biểu của ông Sokhon cho thấy, hoàn toàn không có ý nào thể hiện Phnom Penh phản đối hay chống lại vai trò của PCA, phán quyết của PCA trong vụ kiện của Philippines như Bắc Kinh tuyên truyền.

Chỉ có điều khi ông Nghị nói điều này với báo giới, ông Sokhon cũng không phản đối và Bắc Kinh lợi dụng việc đó để lòe bịp dư luận.

Người viết cho rằng, có thể thấy Trung Quốc đang dùng thủ đoạn "mớm lời", áp đặt quan điểm của riêng Bắc Kinh và chỉ cần 3 nước này im lặng thì nghiễm nhiên được  Trung Quốc tuyên truyền rằng, đó là "nhận thức chung" giữa Bắc Kinh với 3 nước.

Xung quanh thủ đoạn trẻ con này của Bắc Kinh, cựu Tổng thư ký ASEAN Ong Keng Yong ngày 25/4 được tờ Channel News Asia dẫn lời nhận định, "thỏa thuận 4 điểm" của Trung Quốc với Campuchia, Lào, Brunei là hành vi can thiệp vào công việc nội bộ của ASEAN.

Theo The Straits Times ngày 26/4, ông Bilahari Kausikan, Cố vấn Chính sách của Bộ Ngoại giao Singapore đồng ý với bình luận của ông Ong Keng Yong rằng, có vẻ như tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc là một phương tiện chia rẽ ASEAN trước khi PCA ra phán quyết, có thể trong tháng Năm tới hoặc sau đó.

Tuy nhiên, bất kỳ nỗ lực nào của Bắc Kinh nhằm chia rẽ đoàn kết trong khối ASEAN về Biển Đông sẽ chỉ là hành vi thiển cận, vì một ASEAN chia rẽ chẳng mang lại lợi lộc gì cho Trung Quốc. 

Như người viết đã từng phân tích, thủ đoạn và động thái này của ông Ngoại trưởng Trung Quốc chỉ nhằm hai mục đích, một là gạt cộng đồng quốc tế mà cụ thể là Mỹ, Nhật, Ấn, Úc khỏi vấn đề Biển Đông. Hai là phủ nhận vai trò và phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) trong vụ Philippines kiện Trung Quốc áp dụng sai, giải thích sai và vi phạm UNCLOS ở Biển Đông.

Tuy nhiên chắc chắn Bắc Kinh sẽ không đạt được mục đích này. Phát biểu của ông Phay Siphan cho thấy, Campuchia cần tiền Trung Quốc thật đấy, nhưng không có nghĩa là Phnom Penh sẽ lên tiếng phản đối vai trò và phán quyết của PCA trong vụ kiện của Philippines.

Có thể bài học năm 2012 đã khiến Campuchia trở nên thận trọng hơn trong vấn đề Biển Đông. Bản thân vụ tranh chấp lãnh thổ ngôi đền Preah Vihear giữa Campuchia và Thái Lan từng dẫn đến đổ máu, cuối cùng cũng được giải quyết êm đẹp thông qua cơ quan tài phán quốc tế, thì không có lý do gì Phnom Penh lại phản đối vai trò của cơ quan tài phán trong vụ kiện hợp pháp của Philippines.

Một ví dụ khác tương tự, đó là tuyên bố của hội nghị Ngoại trưởng Ấn - Trung - Nga tại Moscow ngay trước đó được Bắc Kinh tuyên truyền chỉ là trò ghán ghép lập trường của riêng Bắc Kinh vào miệng New Delhi và Moscow, chưa hẳn đó là quan điểm chính thức của Ấn Độ, và cả Nga theo phân tích của học giả Tvestov từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Liên bang Nga.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã cho thế giới thấy tinh thần thượng tôn pháp luật và thái độ gương mẫu, cầu thị khi chấp nhận phán quyết của cơ quan tài phán, cũng chính là PCA, về tranh chấp phân định biển với Bangladesh, trong đó New Delhi bị xử thua.

Với tinh thần thượng tôn công lý như vậy, sẽ chẳng có lý do nào để New Delhi phủ nhận vai trò và phán quyết của PCA trong vụ kiện của Philippines.

Có thể ai đó vẫn cho rằng, các nước liên quan im lặng trong trường hợp Trung Quốc tuyên truyền "thoả thuận 4 điểm" hay Bắc Kinh đưa ra "tuyên bố chung Ngoại trưởng Ấn - Trung - Nga" là đồng lõa với Bắc Kinh, nhưng người viết cho rằng, đó vẫn là lựa chọn khả dĩ, bởi quốc gia nào cũng phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc mình lên trên hết.

Chỉ có điều, khi PCA ra phán quyết, các nước vừa được Trung Quốc vận động hành lang, thậm chí là dụ dỗ, lôi kéo hoặc gây sức ép, nếu không thể công khai bảo vệ phán quyết của PCA, thì xin hãy giữ im lặng.

Chỉ cần hùa theo Bắc Kinh chống lại phán quyết của PCA sẽ là hành động tự tay đào mồ chôn vùi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), thành quả bao nhiêu năm phấn đấu của nhân loại, bộ khung pháp lý để bảo vệ, giữ gìn công pháp quốc tế và trật tự quốc tế trên biển và đại dương trong một thế giới đầy rẫy bất ổn vì tham vọng bành trướng, bá quyền.

Và quan trọng hơn, nếu công lý không được thực thi ở Biển Đông, khi cường quyền lấn át tất cả, thì trật tự thế giới sẽ đảo lộn. Trung Quốc đã có nhiều dấu hiệu dùng đồng tiền thao túng thiên hạ, nếu hệ thống công pháp quốc tế cũng để cho Bắc Kinh bẻ cong theo ý họ, thì tương lai chiến tranh, xung đột sẽ khó có thể lường hết.

Bởi vậy, người viết đánh giá cao phát biểu kịp thời của ông Phay Siphan, cũng giống như tuyên bố kịp thời của Chính phủ Fiji trước đó, vạch trần thủ đoạn "mớm lời" của nhà cầm quyền Bắc Kinh. Trong khi không thể đòi hỏi các nước này làm nhiều hơn nữa, việc không hùa theo Bắc Kinh thiết nghĩ đã là mẫu số chung nhỏ nhất có thể chấp nhận được để góp phần bảo vệ hòa bình, ổn định, tự do hàng hải, trật tự và luật pháp quốc tế ở Biển Đông.