Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) quy định chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe, bao gồm bác sĩ nội trú và bác sĩ chuyên khoa (chuyên khoa I, chuyên khoa II) sẽ do Bộ Y tế hướng dẫn, tổ chức và quản lý.
Điều này cho thấy bác sĩ nội trú và bác sĩ chuyên khoa (chuyên khoa I, chuyên khoa II) không thuộc nhóm văn bằng học thuật như thạc sĩ hay tiến sĩ, mà là hệ đào tạo chuyên sâu đặc thù nhằm chuẩn bị đội ngũ bác sĩ giỏi cho bệnh viện.
Hai hướng đào tạo sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư Trần Viết An - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Cần Thơ cho biết trong lĩnh vực sức khỏe, sau khi tốt nghiệp đại học, người học thường lựa chọn hai định hướng chính: đào tạo học thuật - nghiên cứu hoặc đào tạo chuyên sâu về thực hành lâm sàng.
Với những người theo đuổi giảng dạy, nghiên cứu tại các trường đại học, học viện, con đường phù hợp là học thạc sĩ, tiến sĩ. Đây là hệ đào tạo thiên về học thuật, chú trọng phương pháp luận nghiên cứu, tư duy khoa học, công bố quốc tế và phát triển tri thức.
Ngược lại, nhóm bác sĩ làm việc chủ yếu tại bệnh viện, trực tiếp khám và điều trị cho người bệnh sẽ lựa chọn các chương trình bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, chuyên khoa II. Các chương trình này được xây dựng để rèn luyện kỹ năng thực hành chuyên sâu, xử lý bệnh lý phức tạp, tham gia quy trình can thiệp, cấp cứu, thủ thuật… là những nhiệm vụ gắn trực tiếp với sinh mạng người bệnh.
Theo Phó Giáo sư Trần Viết An, sự khác biệt cốt lõi giữa các loại hình đào tạo nằm ở mục tiêu: một bên tập trung vào nghiên cứu và kiến thức chuyên sâu, bên còn lại ưu tiên thực hành và tiếp xúc lâm sàng.
Trước những tranh luận về việc công nhận chuyên khoa I, chuyên khoa II tương đương thạc sĩ, tiến sĩ dựa trên thời gian học tập và khối lượng kiến thức, thầy An cho rằng bản chất các chương trình này có mục tiêu và phương pháp tiếp cận khác nhau, nên không thể đánh đồng.
Tuy vậy, theo vị lãnh đạo, cần tính đến các mô hình đào tạo tích hợp nhằm vừa đáp ứng yêu cầu học thuật, nghiên cứu của nhà trường, vừa phù hợp với yêu cầu hành nghề tại cơ sở khám chữa bệnh, tạo điều kiện phát triển toàn diện cho đội ngũ bác sĩ sau đại học.
Kiến nghị sớm ban hành Nghị định về đào tạo chuyên sâu đặc thù trong lĩnh vực sức khỏe
Thực tế, từ năm 2003, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Y tế đã ban hành Thông tư liên tịch số 30/2003/TTLT-BGDĐT-BYT hướng dẫn chuyển đổi giữa các văn bằng và trình độ đào tạo sau đại học trong lĩnh vực y tế.
Theo đó, người học bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, chuyên khoa II có thể chuyển đổi sang bằng thạc sĩ, tiến sĩ y học, dược học (hoặc ngược lại) nếu đáp ứng đủ điều kiện, gồm bổ sung các mô-đun còn thiếu và bảo vệ luận văn, luận án.
Giáo sư, Tiến sĩ, Thầy thuốc Nhân dân Lê Ngọc Thành - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược (Đại học Quốc gia Hà Nội), Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Y cho biết, từ năm 2022, trường đã triển khai mô hình tích hợp để bác sĩ nội trú có thể đồng thời hoàn thành chương trình thạc sĩ. Nhờ đó, sau khi tốt nghiệp, người học nhận đồng thời hai văn bằng: bác sĩ nội trú và thạc sĩ.
Về việc xác định chỉ tiêu đào tạo, Giáo sư Lê Ngọc Thành cho biết chỉ tiêu được xây dựng dựa trên năng lực đào tạo của cơ sở đào tạo và hướng dẫn của Bộ Y tế.
Tuy nhiên, theo phản ánh của một số ý kiến, việc triển khai Thông tư liên tịch 30/2003/TTLT-BGDĐT-BYT hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Có trường cấp đồng thời ba văn bằng (bác sĩ nội trú, chuyên khoa I và thạc sĩ), trong khi nhiều trường chỉ cấp hai văn bằng (bác sĩ nội trú và chuyên khoa I).
Lý giải điều này, lãnh đạo một trường y - dược cho biết, theo Khoản 2, Điều 16, Quyết định 19/2006/QĐ-BYT, quy định học viên tốt nghiệp bác sĩ nội trú "được cấp bằng bác sĩ nội trú, bằng chuyên khoa cấp I và được đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp bằng thạc sĩ".
Song học viên tốt nghiệp bác sĩ nội trú tại một số trường không được Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp bằng thạc sĩ Y học vì hàng năm chỉ tiêu đào tạo bác sĩ nội trú (đăng ký với Bộ Y tế) của trường nằm ngoài chỉ tiêu đào tạo Thạc sĩ (đăng ký với Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Trong khi đó học viên tốt nghiệp bác sĩ nội trú tại các trường khác được cấp bằng thạc sĩ Y học vì chỉ tiêu đào tạo bác sĩ nội trú nằm trong chỉ tiêu đào tạo thạc sĩ, đồng thời tổ chức tuyển sinh và đào tạo theo Quy chế đào tạo thạc sĩ và Quy chế đào tạo bác sĩ nội trú.
Chính vì vậy, vị lãnh đạo này cho rằng cần sớm có hướng dẫn thống nhất toàn quốc về kết quả đầu ra của chương trình bác sĩ nội trú, nhằm đảm bảo hệ thống đào tạo sau đại học y khoa thống nhất, minh bạch và công bằng cho người học.
Một lãnh đạo cơ sở đào tạo y - dược khác cũng kiến nghị sớm ban hành Nghị định quy định về đào tạo chuyên sâu đặc thù trong lĩnh vực sức khỏe để tạo khung hành lang rõ ràng, thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế. Nghị định này đã được Bộ Y tế dự thảo từ năm 2019, nhưng đến nay, sau 6 năm vẫn chưa được ban hành.
Cơ sở đào tạo cần chủ động phát huy vai trò trong liên thông và chuyển đổi văn bằng
Còn theo Tiến sĩ Phạm Hiệp - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục và Chuyển giao tri thức (Trường Đại học Thành Đô), để một chương trình được cấp văn bằng thạc sĩ, tiến sĩ, nội dung, khối lượng, cấu trúc và đơn vị đào tạo phải đáp ứng đầy đủ quy định hiện hành.
Đặc biệt, từ năm 2016, Khung trình độ quốc gia Việt Nam theo Quyết định 1982 phân loại đại học, thạc sĩ, tiến sĩ lần lượt ở bậc 6, 7 và 8, với các tiêu chuẩn lượng hóa rất rõ ràng, cũng là cơ sở để văn bằng Việt Nam được công nhận quốc tế.
Theo Tiến sĩ Phạm Hiệp, việc bổ sung văn bằng mới hoặc công nhận tương đương cho các chương trình thuộc nhóm “đào tạo - hành nghề” có thể gây rối, làm phức tạp hệ thống và khó đối sánh quốc tế.
Tiến sĩ Phạm Hiệp cũng khẳng định việc không công nhận bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, II tương đương thạc sĩ, tiến sĩ không đồng nghĩa xem nhẹ giá trị hay chất lượng của các chương trình này. Chất lượng thể hiện ở độ khó, tính cạnh tranh, tỷ lệ đỗ và giá trị đóng góp, chứ không nằm ở tên văn bằng.
Tiến sĩ Phạm Hiệp cho rằng hệ thống hiện nay đã có các quy định cho phép liên thông, tích hợp, chuyển đổi giữa các văn bằng. Thông tư liên tịch 30/2003/TTLT-BGDĐT-BYT ra đời từ trước khi Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép các trường tự chủ công nhận tín chỉ ngoài chương trình chính quy. Như vậy, việc công nhận, chuyển đổi phụ thuộc vào vai trò chủ động của cơ sở đào tạo, không nên trông chờ hoàn toàn vào các Bộ.
Hiện nay, việc công nhận và chuyển đổi tín chỉ được quy định trong Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT. Theo đó, cơ sở đào tạo có quyền xem xét công nhận các tín chỉ tích lũy từ chương trình khác, cơ sở khác hoặc trình độ đào tạo khác, dựa trên đối sánh chuẩn đầu ra, nội dung và khối lượng học tập. Khối lượng tín chỉ được công nhận tối đa không vượt quá 50% chương trình (trừ ngành đào tạo giáo viên).
Theo chuyên gia, việc phân định rõ hệ đào tạo học thuật và hệ đào tạo chuyên sâu, đặc thù, không nhằm giới hạn cơ hội của người học, mà để đảm bảo mỗi chương trình được định vị đúng mục tiêu. Vấn đề hiện nay là sự chủ động của từng cơ sở đào tạo trong tận dụng các cơ chế đã có, thay vì trông chờ hoàn toàn vào cơ quan quản lý.
Quy định chuyển đổi giữa các văn bằng và trình độ đào tạo sau đại học trong lĩnh vực y tế (theo Thông tư liên tịch số 30/2003/TTLT-BGDĐT-BYT hướng dẫn chuyển đổi giữa các văn bằng và trình độ đào tạo sau đại học trong lĩnh vực y tế):
1. Chuyển đổi từ bằng chuyên khoa cấp I sang bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học.
Người có bằng chuyên khoa cấp I muốn học chuyển đổi lấy bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học, phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Chuyên ngành của bằng chuyên khoa cấp I phù hợp với chuyên ngành của bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học muốn chuyển đổi.
- Có công văn cử đi học chuyển đổi của cơ quan quản lý nhân lực.
- Dự thi đạt yêu cầu môn cơ bản, ngoại ngữ trong kỳ thi tuyển sinh thạc sĩ hàng năm của cơ sở đào tạo sau đại học có chuyên ngành đào tạo thạc sĩ tương ứng và được cơ sở đào tạo ra quyết định công nhận là học viên cao học.
- Hoàn thành các môn học còn thiếu thuộc chương trình đào tạo thạc sĩ và bảo vệ thành công luận văn theo Quy chế đào tạo sau đại học hiện hành. Chương trình các môn học bổ sung cho từng chuyên ngành đào tạo do cơ sở đào tạo xây dựng được Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn y.
2. Chuyển đổi từ bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học sang bằng chuyên khoa cấp I:
Người có bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học muốn học chuyển đổi lấy bằng chuyên khoa cấp I phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Chuyên ngành của bằng thạc sĩ y học, thạc sĩ dược học phù hợp với chuyên ngành của bằng chuyên khoa cấp I muốn chuyển đổi.
- Có công văn cử đi học chuyển đổi của cơ quan quản lý nhân lực.
- Dự thi đạt yêu cầu môn chuyên ngành còn thiếu trong kỳ thi tuyển sinh chuyên khoa cấp I hàng năm của cơ sở đào tạo sau đại học tổ chức và được Bộ Y tế công nhận trúng tuyển.
- Hoàn thành các môn học còn thiếu thuộc chương trình đào tạo chuyên khoa cấp I và thi tốt nghiệp thực hành theo Quy chế đào tạo chuyên khoa cấp I hiện hành của Bộ Y tế. Chương trình các môn học bổ sung và thực hành cho từng chuyên ngành đào tạo do cơ sở đào tạo xây dựng được Bộ Y tế chuẩn y.
3. Chuyển đổi từ bằng bác sĩ nội trú bệnh viện sang thạc sĩ y học.
- Người trúng tuyển hệ đào tạo bác sĩ nội trú bệnh viện sẽ được công nhận là học viên cao học.
- Bác sĩ được đào tạo theo chương trình nội trú bệnh viện sẽ học bổ sung các môn còn thiếu trong chương trình đào tạo thạc sĩ chuyên ngành tương ứng theo Quy chế đào tạo sau đại học hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Khi tốt nghiệp bác sĩ nội trú bệnh viện, học viên sẽ được cấp bằng thạc sĩ y học.
4. Chuyển đổi bằng chuyên khoa cấp II sang bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học:
Người có bằng chuyên khoa cấp II muốn chuyển đổi để lấy bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Chuyên ngành của bằng chuyên khoa cấp II phù hợp với chuyên ngành bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học muốn chuyển đổi.
- Có công văn cử đi học chuyển đổi của cơ quan quản lý nhân lực.
- Dự thi đạt yêu cầu môn cơ bản, cơ sở và bảo vệ đề cương trong kỳ thi tuyển nghiên cứu sinh hàng năm do các cơ sở đào tạo sau đại học có chuyên ngành đào tạo tiến sĩ tương ứng và được Bộ Giáo dục và Đào tạo ra quyết định công nhận nghiên cứu sinh.
- Hoàn thành các môn học còn thiếu trong chương trình đào tạo tiến sĩ và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ y học, dược học theo Quy chế đào tạo sau đại học hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chương trình các môn học bổ sung cho từng chuyên ngành đào tạo do cơ sở đào tạo xây dựng được Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn y.
5. Chuyển đổi từ bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học sang bằng chuyên khoa cấp II.
Người có bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học muốn chuyển đổi để lấy bằng chuyên khoa cấp II phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Chuyên ngành của bằng tiến sĩ y học, tiến sĩ dược học phù hợp với chuyên ngành của bằng chuyên khoa cấp II muốn chuyển đổi.
- Có công văn cử đi học chuyển đổi của cơ quan quản lý nhân lực.
- Hoàn thành các phần thực hành và thi tốt nghiệp thực hành theo Quy chế đào tạo chuyên khoa cấp II hiện hành của Bộ Y tế. Chương trình các môn học bổ sung và thực hành cho từng chuyên ngành đào tạo do cơ sở đào tạo xây dựng được Bộ Y tế chuẩn y.
