So với Luật Giáo dục nghề nghiệp hiện hành, dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) có nhiều nội dung điều chỉnh, bổ sung. Tại Điều 5, dự thảo sửa đổi đã đổi tên và mở rộng khái niệm về các đơn vị tham gia vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp, bao gồm cơ sở giáo dục đại học có thể đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp trong nhóm ngành nghệ thuật.
Ở phía một số trường đại học đào tạo về nghệ thuật đều khẳng định tính hợp lý của mô hình đào tạo chuyên sâu trên, đồng thời đưa ra một số kiến nghị sửa đổi các Luật về giáo dục.
Hệ thống đào tạo xuyên suốt đảm bảo chất lượng, số lượng nguồn nhân lực
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh - Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ: "Việc mở rộng khái niệm về đơn vị tham gia vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp có các trường đại học trong nhóm ngành nghệ thuật là hoàn toàn hợp lý, cấp thiết để chuẩn bị cho một thế hệ trẻ làm nghệ thuật chuyên nghiệp.
Đào tạo các trình độ của giáo dục nghề nghiệp trong trường đại học về năng khiếu là quá trình phát hiện, nuôi dưỡng tài năng nghệ thuật và tạo nguồn cho bậc đại học".
Dưới góc nhìn của Thạc sĩ Mai Anh - Trưởng phòng Phòng Đào tạo, Học viện Âm nhạc Huế, điểm mới trong dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đã thể chế hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước theo tinh thần chỉ đạo tại Kết luận số 84-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị về “tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”.
Việc các cơ sở giáo dục đại học khối nghệ thuật được phép tham gia đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng là mô hình đào tạo chuyên sâu, tích hợp mà các học viện âm nhạc lớn đã thực hiện như Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Học viện Âm nhạc Thành phố Hồ Chí Minh và Học viện Âm nhạc Huế.
Thời gian đào tạo trong khoảng 8-13 năm, từ trung cấp đến đại học tùy ngành học, tạo thành hệ thống đào tạo xuyên suốt. Việc giảng dạy liên tục theo hướng hàn lâm, chuyên nghiệp nhằm đảm bảo tính kế thừa, phát triển tài năng của các em.
Theo góc nhìn của Tiến sĩ Nguyễn Trí Thành - Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội: "Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội từng có hệ đào tạo trung cấp, cao đẳng. Tuy nhiên, sau khi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, đơn vị không được phép đào tạo các trình độ này.
Việc cho phép các cơ sở giáo dục đại học nghệ thuật đào tạo thêm trình độ trung cấp, cao đẳng là hợp lý. Khi những “mầm non” nghệ thuật được đào tạo từ nhỏ và đi tiếp các bậc học cao hơn, chúng ta sẽ có đội ngũ tinh hoa và nguồn nhân lực nghệ thuật chất lượng cao".
Thầy Thành nhấn mạnh, khi cho phép trường đại học nghệ thuật đào tạo các trình độ của giáo dục nghề nghiệp còn có thể khắc phục vấn đề vô cùng quan trọng về đội ngũ giảng viên dạy nghệ thuật. Hiện nay, nhiều trường nghệ thuật đang thiếu ngành đào tạo giáo viên/giảng viên chuyên sâu.
Trường đại học sư phạm nghệ thuật chủ yếu đào tạo giáo viên dạy mỹ thuật, âm nhạc giảng dạy ở trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông mà thiếu chương trình cho các lĩnh vực nghệ thuật đặc thù như kịch hát dân tộc, diễn viên, múa...
Nếu có một hệ thống đào tạo liên thông từ trung cấp, cao đẳng đến đại học, sau đại học về giảng dạy nghệ thuật sẽ giải quyết bài toán thiếu hụt giảng viên chất lượng cao.
Đề cập đến một vấn đề khác là tình trạng chồng lấn chương trình đào tạo ở các trình độ trong lĩnh vực nghệ thuật, Tiến sĩ Phạm Trí Thành nói: "Với bậc trung cấp và cao đẳng, chương trình tập trung rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp cơ bản. Trong khi đó, bậc đại học đòi hỏi sự sáng tạo và tổ chức tư duy, phát triển năng lực sáng tác và biểu diễn của người học.
Thách thức lớn là trong 4 năm đại học, đơn vị phải đào tạo những sinh viên gần như chưa từng được học chuyên sâu về nghệ thuật, đặc biệt là với các ngành đặc thù như diễn viên chèo, diễn viên cải lương, diễn viên rối...
Điều này đòi hỏi chương trình giảng dạy đại học phải tích hợp cả nội dung trong chương trình trung cấp, cao đẳng. Để giải quyết thực tế trên, cần một hệ thống đào tạo liên thông, bắt đầu từ việc phát hiện và nuôi dưỡng năng khiếu từ sớm, qua trung cấp, cao đẳng và lên đại học".
Cùng quan điểm, Tiến sĩ Phạm Huy Quang - Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hồ Chí Minh đánh giá cao mức độ cần thiết của việc cho phép các trường đại học về nghệ thuật được đào tạo thêm trình độ trung cấp, cao đẳng. Điều này giúp nhà trường theo dõi chặt chẽ và có kế hoạch phát triển xuyên suốt cho học sinh, sinh viên trong toàn bộ quá trình học tập.
Các em học sinh năng khiếu được đào tạo hệ trung cấp, cao đẳng trong trường đại học cũng sẽ là nguồn tài năng cho các bậc học cao hơn. Bên cạnh đó, cơ sở giáo dục đại học có thể chọn lựa để bồi dưỡng một số em trở thành giáo viên, giảng viên trong tương lai.
Ngoài ra, nếu các trường đại học (có đủ kiện) được dạy thêm văn hóa cho học sinh cũng sẽ mang lại nhiều thuận lợi, giúp hạn chế việc chồng chéo trong lịch học, tiết kiệm gian di chuyển, đảm bảo an toàn và dễ dàng quản lý việc học tập của học sinh.
băn khoăn về quy định trình độ đào tạo đối với giảng viên
Tại khoản 1, Điều 20 của dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) về trình độ chuẩn được đào tạo của giảng viên quy định: "a) giảng viên dạy lý thuyết có trình độ đại học trở lên và có năng lực sư phạm dạy chương trình cao đẳng; b) giảng viên dạy thực hành có năng lực thực hành nghề và năng lực sư phạm dạy chương trình cao đẳng; c) giảng viên vừa dạy lý thuyết vừa dạy thực hành đáp ứng quy định tại điểm a và điểm b khoản này".
Bàn luận về nội dung này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh đánh giá, quy định chưa thật sự phù hợp, có thể gây khó cho cơ sở đào tạo trong việc sử dụng đội ngũ nghệ sĩ.
Đối với lĩnh vực đặc thù như nghệ thuật việc đào tạo còn được hiểu là "truyền nghề", bản thân các nghệ sĩ đã có khả năng diễn giải, thị phạm một cách thành thạo, thể hiện đầy đủ năng lực thực hành nghề và năng lực sư phạm. Do đó, yêu cầu về chứng chỉ nghiệp vụ sự phạm đối với đội ngũ này đôi khi là rào cản khiến họ không quá "mặn mà" với hoạt động đào tạo.
Vì vậy, Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất, người dạy nghệ thuật các bậc của giáo dục nghề nghiệp chỉ cần trình độ đại học và không cần chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm.
Bên cạnh đó, để tạo thuận lợi hơn cho nhà trường trong công tác giảng dạy, thầy Minh kiến nghị sửa đổi/bổ sung quy định về đánh giá kết quả học tập và cấp văn bằng, chứng chỉ.
Đó là cho phép đa dạng hóa hình thức đánh giá năng lực đầu ra, đặc biệt với các ngành nghệ thuật mang tính sáng tạo; công nhận tác phẩm triển lãm đạt giải trong và ngoài nước tương đương với bài thi viết, nếu được đánh giá bởi hội đồng chuyên môn nghệ thuật có uy tín.
Cùng quan điểm, Thạc sĩ Mai Anh cho biết: "Đào tạo lĩnh vực âm nhạc có mối liên quan mật thiết tới đội ngũ nghệ sĩ biểu diễn - những người có kinh nghiệm và năng lực thực hành nghề nghiệp cao được xã hội công nhận.
Tuy nhiên, không ít người trong số họ thiếu chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm nên không đảm bảo tiêu chuẩn giảng dạy theo quy định hiện hành. Đây là điều chưa hợp lý, trong khi đơn vị rất cần đội ngũ nghệ sĩ cùng tham gia công tác giảng dạy, trao truyền vốn quý nghề nghiệp.
Bởi thế, cần linh hoạt trong các quy định về bằng cấp, chứng chỉ với đội ngũ nghệ sĩ. Ngoài ra, nên có chế độ đãi ngộ tương xứng để thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên là các nghệ sĩ, chuyên gia đầu ngành".
Để hỗ trợ nhà trường trong việc đào tạo nghệ thuật, Thạc sĩ Mai Anh đề xuất, Nhà nước cần có chính sách ưu tiên đầu tư bảo tồn, phát triển các ngành đào tạo nghệ thuật đặc thù, ngành hiếm hoặc khó tuyển sinh; các ngành/chuyên ngành âm nhạc truyền thống có nguy cơ mai một để bảo tồn, giữ gìn, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
