Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp là một trong 8 bộ môn bắt buộc ở cấp trung học phổ thông trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, với 105 tiết học/năm, tương đương 3 tiết/tuần.
Hoạt động này có vị thế ngang bằng với các môn học khác nhưng hiện nay chưa có giáo viên chuyên ngành, do vậy hiệu trưởng các nhà trường phải linh động phân công giáo viên bộ môn giảng dạy.
Việc phân công giáo viên bộ môn dạy Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp theo cách "chữa cháy" như thế này liệu có trái Luật Giáo dục 2019 cũng như một số quy định khác có liên quan là điều rất đáng được quan tâm.
 |
Ảnh minh họa: Giaoduc.net.vn |
Nhiệm vụ nhà giáo được quy định thế nào?
Điều 69 Luật Giáo dục 2019 quy định nhiệm vụ của nhà giáo như sau: "Giảng dạy, giáo dục theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, thực hiện đầy đủ và có chất lượng chương trình giáo dục". Điều 70 quy định quyền của nhà giáo: "Được giảng dạy theo chuyên môn đào tạo". [1]
Có thể nhận thấy, giáo viên bộ môn không được đào tạo đúng chuyên ngành Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp thì làm sao dạy học có chất lượng? Hơn nữa, giáo viên phải giảng dạy trái chuyên môn đào tạo, liệu có trái Luật Giáo dục 2019?
Cùng với đó, Điều 27 Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/9/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học quy định nhiệm vụ của giáo viên:
"Thực hiện nhiệm vụ tổ chức các hoạt động dạy học, giáo dục theo kế hoạch giáo dục của nhà trường và kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn; quản lý học sinh trong các hoạt động giáo dục do nhà trường tổ chức; tham gia các hoạt động chuyên môn; chịu trách nhiệm về chất lượng, hiệu quả giáo dục.
Học tập, rèn luyện để nâng cao sức khỏe, trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp dạy học, giáo dục; Tham gia tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ". [2]
Theo quy định này, giáo viên bộ môn phải tham gia các hoạt động chuyên môn của tổ. Nay họ kiêm nhiệm Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp thì phải bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ và tham gia sinh hoạt chuyên môn ở một tổ khác nữa (tổng cộng 2 tổ) khiến công việc quá tải.
Thực tế hiện nay hiện nay vẫn còn nhiều giáo viên phải giảng dạy những môn học không đúng chuyên môn của mình.
Tuy nhiên, điều này chỉ đúng với các môn có tính đặc thù, chẳng hạn như: Giáo dục công dân do giáo viên môn Lịch sử dạy, Kỹ thuật nông nghiệp do giáo viên môn Sinh học dạy, Kỹ thuật công nghiệp thì có giáo viên Vật lý.
Giáo viên bộ môn dạy Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp có hiệu quả?
Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp giúp hình thành và phát triển ở học sinh các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo được biểu hiện qua các năng lực đặc thù: năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp. [3]
Ví dụ, năng lực thích ứng với cuộc sống của học sinh trung học phổ thông gồm: Thay đổi được cách suy nghĩ, biểu hiện thái độ, cảm xúc của bản thân để đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ, hoàn cảnh mới; Thể hiện được sự tự tin trong giao tiếp, ứng xử và trong các mối quan hệ khác nhau.
Cá nhân người viết cho rằng, giáo viên bộ môn, nhất là các môn khoa học tự nhiên, khó dạy năng lực thích ứng với cuộc sống của học sinh trung học phổ thông sao cho hiệu quả.
Các kĩ năng của năng lực này phù hợp hơn với giáo viên dạy các môn khoa học xã hội hoặc giáo viên chuyên ngành về tâm lí học.
Có lẽ giáo viên gặp trở ngại nhất là ở nội dung năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Bởi, chương trình yêu cầu học sinh cần đạt về các năng lực đặc thù này như sau:
"Giải thích được các điều kiện làm việc, công việc và vị trí việc làm của các nghề/nhóm nghề; Phân tích được yêu cầu về phẩm chất, năng lực của người làm nghề; Trình bày được nhu cầu xã hội đối với các nghề và sự phát triển của các nghề đó trong xã hội;
Giới thiệu được các thông tin về trường cao đẳng, đại học, các trường trung cấp học nghề và các cơ sở đào tạo nghề liên quan đến định hướng nghề nghiệp của bản thân; Phân tích được vai trò của các công cụ của các ngành nghề, cách sử dụng an toàn, những nguy cơ tai nạn có thể xảy ra và cách đảm bảo sức khoẻ nghề nghiệp.
Chương trình còn yêu cầu học sinh hiểu biết và rèn luyện phẩm chất, năng lực liên quan đến nghề nghiệp; Kĩ năng ra quyết định và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp". [3]
Phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, giáo viên hướng nghiệp chưa tự tin hướng nghiệp cho học sinh là thực trạng ở nhiều trường trung học phổ thông từ trước đến nay vì đa số thầy cô là dân "tay ngang".
Tôi đã từng chứng kiến vẫn còn tình trạng nhiều học sinh cuối cấp không biết mình thích gì, chọn ngành nào là phù hợp. Thậm chí, một học sinh vừa trúng tuyển ngành luật của một trường đại học ở Thành phố Hồ Chí Minh ngây thơ hỏi tôi "sau khi em tốt nghiệp là đi xét xử các vụ án có phải không".
Kể cả nhiều giáo viên bộ môn khi được học sinh nhờ tư vấn về một ngành nghề nào đó, đặc biệt là những nghề mới xuất hiện thì thầy cô ú ớ.
Tôi nhận thấy, trước thách thức của việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa về yêu cầu hướng nghiệp cho học sinh ở cấp trung học phổ thông, nhiều trường học ở Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức ký kết hợp tác với các trường đại học trên địa bàn trong hướng nghiệp cho học sinh (và cả giáo viên) là cách làm thiết thực, hiệu quả.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://luatvietnam.vn/giao-duc/luat-giao-duc-2019-175003-d1.html
[2] https://luatvietnam.vn/giao-duc/thong-tu-32-2020-tt-bgddt-dieu-le-truong-thcs-va-thpt-190977-d1.html
[3] Chương trình giáo dục phổ thông Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm-hướng nghiệp Ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/9/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
