Đầu năm học mới, nhu cầu mua sắm sách giáo khoa tăng cao, kéo theo sự trục lợi từ. Thực tế cho thấy, tình trạng sách giả, sách in lậu vẫn âm thầm tồn tại, thậm chí xuất hiện ngày càng nhiều trên các nền tảng thương mại điện tử, gây khó khăn cho phụ huynh trong việc nhận diện và lựa chọn nguồn sách chính thống.
Không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng học tập của học sinh, sách kém chất lượng còn tiềm ẩn nguy cơ sai lệch kiến thức, làm gia tăng áp lực cho cả nhà trường và cơ quan quản lý trong công tác kiểm tra, xử lý vi phạm.
Mua sách “đại hạ giá”, phụ huynh rước bức xúc vì con suýt dùng sách lỗi đi học
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, chị Lưu Bích Liên (phường Việt Hưng, Hà Nội) cho biết: “Đợt cuối tháng 6/2025 vừa qua, tôi cùng chồng đưa con đến trung tâm thương mại chơi và tìm mua sách giáo khoa chuẩn bị cho năm học mới. Ở khuôn viên bên ngoài sân của trung tâm thương mại, một số gian hàng nhỏ kiểu hội chợ bán đồ chơi, đặc sản vùng miền và tổ chức chương trình “Sách đại hạ giá chào năm học mới” kèm theo biển giảm giá lên tới 50%. Do thấy đông phụ huynh tụ tập xem và được nhân viên bán hàng nhiệt tình mời chào, tôi cùng gia đình cũng ghé vào xem thử.
Tôi được nhân viên bán hàng giới thiệu có hai loại sách giáo khoa: loại mới tinh bán theo giá gốc; loại còn lại được giới thiệu là sách trưng bày, bìa hơi cũ nhưng nội dung không khác, giá rẻ hơn một nửa. Lúc đó, nhiều phụ huynh cũng mua loại này nên tôi chủ quan mua theo, lật vài trang đầu thấy không có vấn đề gì nên thanh toán luôn.
Khi về đến nhà, con trai tôi háo hức lấy sách ra dán nhãn, chuẩn bị cẩn thận cho năm học mới. Thế nhưng, trong lúc lật giở từng trang để xem trước nội dung, cháu bỗng dừng lại, nhăn mặt rồi quay sang hỏi tôi là sao sách này lạ quá, không giống quyển sách bình thường. Tôi cầm lên xem thì mới tá hỏa phát hiện một số trang bị in ngược, chữ chạy lộn xộn, thậm chí có chỗ bị thiếu nguyên cả một phần nội dung quan trọng.
Ngay sau khi phát hiện sự việc, tôi lập tức quay trở lại gian hàng để phản ánh và yêu cầu đổi sách. Thế nhưng, nhân viên ở đó thản nhiên từ chối, nói rằng vì mặt hàng giảm giá nên không thể đổi trả. Cảm giác bị lừa khiến tôi vừa ngỡ ngàng, vừa bức xúc, sự tin tưởng bị đặt nhầm chỗ.
May mắn là tôi phát hiện kịp thời, chưa đưa cho con mang đến trường. Nếu không, việc học của con chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng, chưa kể tôi lại phải mất thêm thời gian, công sức và tiền bạc để tìm mua lại sách mới. Sau sự việc này, tôi rút ra bài học cho bản thân là chỉ nên mua sách tại những nhà sách lớn, nhà sách thuộc hệ thống phân phối chính thức của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, có thương hiệu, hóa đơn rõ ràng”.
Tình trạng sách lỗi, sách giả đang len lỏi vào thị trường thông qua những hình thức bán hàng lưu động, khuyến mãi đánh vào tâm lý ham rẻ của phụ huynh. Thực tế, tình trạng này không chỉ xảy ra với phụ huynh mà cả giáo viên cũng từng lúng túng khi phát hiện học sinh sử dụng sách giả ngay trong lớp học.
Cô Bùi Bích Phương - Giáo viên Trường Tiểu học Gia Quất (Hà Nội) cho biết, trước đây cô đã từng gặp trường hợp học sinh sử dụng phải sách in lậu, sách giả. Trong một tiết học, khi cô Phương trình chiếu đề bài lên bảng, một học sinh bất ngờ phát hiện nội dung trong sách của mình không trùng khớp và lên tiếng báo với cô giáo.
Sau khi kiểm tra, cô Phương nhận thấy quyển sách của học sinh này có chất lượng in ấn kém, giấy mỏng, hình ảnh mờ nhòe, không sắc nét như các bản sách chuẩn của những học sinh khác. Đặc biệt, đề bài trong sách bị sai lệch số liệu hoàn toàn, gây nhầm lẫn và khiến học sinh hoang mang trong quá trình học.
“Sự sai lệch nội dung trong sách khiến học sinh lo lắng, dễ mất tập trung khi phát hiện sách mình khác với cô giáo và các bạn. Giáo viên buộc phải tạm dừng tiết dạy để kiểm tra, đối chiếu, gây gián đoạn bài học. Nếu rơi vào giờ tự luyện tập, khi làm các bài tập cá nhân, học sinh rất dễ làm sai toàn bộ mà không hay biết, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học”, cô Phương cho biết.
Khuyến khích phụ huynh đăng ký mua sách tại trường
Từ thực tế đó, các trường học đã chủ động triển khai phương án cung cấp sách giáo khoa tập trung nhằm hạn chế rủi ro từ sách giả, sách in lậu. Tại Trường Tiểu học Gia Quất, cứ vào cuối năm học, nhà trường sẽ gửi danh mục sách giáo khoa cho năm học mới đến từng phụ huynh. Danh mục này đã được các giáo viên rà soát, tinh giản kỹ lưỡng, lược bỏ những đầu sách và vở bài tập không cần thiết, chỉ giữ lại những quyển thực sự phục vụ cho việc học, giúp giảm gánh nặng kinh tế cho gia đình.
Phụ huynh sẽ đăng ký nhu cầu mua sách thông qua giáo viên chủ nhiệm. Sau đó, nhà trường tổng hợp số lượng và nhận sách trực tiếp từ Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng, chất lượng đồng bộ khi đến tay học sinh.
Theo cô Phương, việc mua sách giáo khoa qua nhà trường không chỉ giúp phụ huynh yên tâm về chất lượng, mà còn tránh được tình trạng mua tràn lan, lãng phí do không nắm rõ chương trình học của con. Giá sách khi mua qua nhà trường và bên ngoài là như nhau, nhưng rủi ro lại rất khác biệt.
Trong trường hợp phụ huynh không kịp đăng ký mua sách qua nhà trường do bận rộn, không để ý thời gian thông báo hoặc phát sinh nhu cầu muộn, việc tự mua sách bên ngoài là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, để hạn chế tối đa nguy cơ mua phải sách in lậu, sách giả, phụ huynh cần đặc biệt cẩn trọng trong khâu lựa chọn.
Phụ huynh nên ưu tiên tìm đến các nhà sách uy tín, có liên kết với các nhà xuất bản hoặc hệ thống phát hành chính thức. Đồng thời, khi cầm sách trên tay, cần kiểm tra kỹ các yếu tố như độ dày, chất lượng giấy, độ sắc nét của chữ và hình ảnh, sự đồng bộ giữa các trang. Những dấu hiệu mờ nhòe, lệch màu, sai trang hoặc thiếu nội dung có thể là cảnh báo cho thấy đó không phải sách chuẩn.
Còn theo cô Nguyễn Thị Thúy Minh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Chu Văn An (Hà Nội), thực trạng sách giáo khoa giả không chỉ là nỗi lo của phụ huynh mà cũng đặt ra nhiều thách thức đối với nhà trường trong việc đảm bảo chất lượng dạy và học.
Đối với học sinh tiểu học, do lứa tuổi còn nhỏ chưa có khả năng tự phân biệt sách thật - giả, nếu sử dụng tài liệu sai lệch, thậm chí chỉ cần một đề bài in khác đi cũng đủ khiến các em hoang mang, ảnh hưởng đến tâm lý và hiệu quả tiếp thu.
Xuất phát từ thực tế đó, nhiều năm nay, Trường Tiểu học Chu Văn An đã chủ động xây dựng quy trình hỗ trợ phụ huynh trong việc mua sách ngay tại trường. Cụ thể, vào cuối năm học, giáo viên sẽ rà soát, thống nhất danh mục sách theo hướng dẫn chuyên môn và thông báo đến từng lớp. Phụ huynh chỉ cần đăng ký theo mẫu, nhà trường sẽ phối hợp với các đơn vị phát hành uy tín để đảm bảo cung ứng đủ số lượng sách cần thiết, đúng bộ sách đang giảng dạy, đúng thời gian.
Đặc biệt, với học sinh lớp 1, công tác chuẩn bị được nhà trường triển khai từ sớm ngay khi bước vào giai đoạn tuyển sinh. Do đây là nhóm phụ huynh còn ít kinh nghiệm, chưa nắm rõ thông tin về bộ sách sẽ sử dụng nên rất dễ gặp lúng túng trong khâu lựa chọn. Vì vậy, nhà trường tăng cường tư vấn, hướng dẫn cụ thể nhằm hạn chế tối đa tình trạng mua sai, mua thiếu hoặc chọn phải sách không đạt chuẩn.
“Chúng tôi luôn khuyến khích phụ huynh đăng ký mua sách qua trường, bởi đây là cách hiệu quả nhất để đảm bảo học sinh được sử dụng tài liệu chất lượng, đồng bộ giữa các lớp. Việc này không chỉ thuận lợi cho công tác giảng dạy mà còn giúp phụ huynh yên tâm, không phải mất thời gian tra cứu, so sánh giữa nhiều nguồn bán sách khác nhau.
Dù vậy, thực tế vẫn có một bộ phận phụ huynh lựa chọn mua sách bên ngoài, tại các nhà sách nhỏ lẻ hoặc các sàn thương mại điện tử vì tiện đường hoặc tâm lý săn giá rẻ. Điều này dẫn đến không ít trường hợp đáng tiếc, khi học sinh mang đến lớp những quyển sách mỏng, in mờ, đề bài sai số liệu hoặc thiếu nội dung so với sách thật”, cô Minh cho hay.
Từ góc độ quản lý, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Chu Văn An cho rằng bản thân các trường học cần tăng cường tuyên truyền để phụ huynh hiểu rõ tác hại lâu dài của sách giả, không chỉ dừng lại ở vài lỗi in ấn mà có thể tác động trực tiếp đến việc tiếp cận tri thức của trẻ. Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng cần có biện pháp quyết liệt hơn trong việc kiểm tra, xử lý những nguồn phân phối sách không đảm bảo, đặc biệt là trên môi trường số.
