Thực trạng hiện nay cả nước thiếu hơn một trăm ngàn giáo viên, nhiều giáo viên nghỉ việc nhưng khi tuyển dụng lại vướng nhiều quy định, chỉ tiêu nên rất khó tuyển dụng đủ giáo viên trong thời gian tới.
Nghịch lý thiếu giáo viên nhưng nhiều sinh viên sư phạm thất nghiệp, thi tuyển không đạt, nhiều giáo viên phải hợp đồng vẫn sẽ tồn tại nếu không có những cơ chế tuyển dụng đặc thù cho những vùng thiếu nhiều giáo viên.
 |
Năm học mới nhiều nơi thiếu giáo viên. Ảnh minh họa: Lã Tiến |
Cả nước còn thiếu hơn 100.000 giáo viên, thầy trò cùng vất vả
Tổng số biên chế giáo viên giai đoạn 2022 - 2026, Bộ Chính trị giao cho các địa phương là 1.095.527 người và biên chế bổ sung giai đoạn 2022 - 2026 là 65.980 người. Trong đó, năm học 2022-2023, Bộ Chính trị tạm giao cho các địa phương là 27.580 người.[1]
Nếu trong năm 2022-2023 tuyển đủ 27.580 biên chế thì chỉ chiếm 27,1% giáo viên còn thiếu, cả nước vẫn còn thiếu 73.895 giáo viên.
Nhưng thực tế vẫn còn có thể thiếu nhiều hơn do có nhiều giáo viên nghỉ hưu, nghỉ hưu trước tuổi, nghỉ việc, bỏ việc và việc tuyển dụng khó có thể đạt được 100%.
Việc thiếu và nhiều giáo viên nghỉ việc ở nhiều địa phương khiến cho các trường học tại địa phương rối bời trong việc phân công thực hiện nhiệm vụ nhất là những môn học mới, ảnh hưởng lớn đến thực hiện nhiệm vụ năm học, khó đòi hỏi chất lượng.
Thực tế do có tình trạng thiếu nhiều giáo viên nên có trường phân công giáo viên dạy chéo môn không có chuyên môn giảng dạy như giáo viên Ngữ văn phải dạy Âm nhạc, Tin học,...
Bởi không đúng chuyên môn nên giáo viên chỉ dạy hời hợt, qua loa, chiếu lệ và đương nhiên học sinh là người thiệt thòi nhất.
Có nơi lại điều động giáo viên dạy liên trường, liên cấp, kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ vô cùng thiệt thòi cho giáo viên nhưng lại khó để được tính tăng giờ tăng buổi.
Thiếu nhiều giáo viên nhưng tuyển dụng vẫn rất khó khăn
Thực tế việc thiếu nhiều giáo viên nhưng ngành giáo dục không thể tuyển dụng đủ biên chế cho các trường vì phải đợi phân bổ chỉ tiêu từ Bộ Nội vụ.
Việc tuyển dụng giáo viên thực hiện theo quy trình tại Nghị định 115/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức.
Ngoài việc phải đảm bảo tất cả, tiêu chuẩn, điều kiện, người dự tuyển viên chức giáo viên phải trải qua kỳ thi hoặc xét tuyển viên chức (thường mỗi năm chỉ tuyển 1 lần) và phải trúng tuyển mới được ký hợp đồng làm việc.
Việc thi và xác định người trúng tuyển viên chức được thực hiện tại Điều 9, Điều 10 Nghị định 115/2020/NĐ-CP như sau:
Tại Điều 9 quy định hình thức, nội dung và thời gian thi:
“Thi tuyển viên chức được thực hiện theo 2 vòng thi như sau:
1. Vòng 1: Thi kiểm tra kiến thức chung
a) Hình thức thi: Thi trắc nghiệm trên máy vi tính.
Trường hợp tổ chức thi trên máy vi tính thì nội dung thi trắc nghiệm không có phần thi tin học.
Trường hợp cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuyển dụng chưa có điều kiện tổ chức thi trên máy vi tính thì thi trắc nghiệm trên giấy.
b) Nội dung thi gồm 3 phần, thời gian thi như sau:
Phần I: Kiến thức chung, 60 câu hỏi hiểu biết về pháp luật viên chức, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật về ngành, lĩnh vực tuyển dụng. Thời gian thi 60 phút;
Phần II: Ngoại ngữ, 30 câu hỏi theo yêu cầu của vị trí việc làm về một trong năm thứ tiếng Anh, Nga, Pháp, Đức, Trung Quốc hoặc ngoại ngữ khác do người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuyển dụng quyết định. Thời gian thi 30 phút;
Phần III: Tin học, 30 câu hỏi theo yêu cầu của vị trí việc làm. Thời gian thi 30 phút...
đ) Kết quả thi vòng 1 được xác định theo số câu trả lời đúng cho từng phần thi quy định tại điểm b khoản này, nếu trả lời đúng từ 50% số câu hỏi trở lên cho từng phần thi thì người dự tuyển được thi tiếp vòng 2.
2. Vòng 2: Thi môn nghiệp vụ chuyên ngành
a) Hình thức thi: một trong ba hình thức thi: Phỏng vấn; thực hành; thi viết.
b) Nội dung thi: Kiểm tra kiến thức, kỹ năng hoạt động nghề nghiệp người dự tuyển theo yêu cầu của vị trí việc làm cần tuyển.
c) Thời gian thi: Thi phỏng vấn 30 phút (trước khi thi phỏng vấn, thí sinh dự thi có không quá 15 phút chuẩn bị); thi viết 180 phút (không kể thời gian chép đề); thời gian thi thực hành do người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuyển dụng quyết định căn cứ vào tính chất, đặc điểm hoạt động nghề nghiệp của vị trí việc làm cần tuyển.
d) Thang điểm (thi phỏng vấn, thực hành, thi viết): 100 điểm.
đ) Trường hợp cơ quan có thẩm quyền quản lý viên chức có yêu cầu cao hơn về nội dung, hình thức, thời gian thi tại vòng 2 thì thống nhất ý kiến với Bộ Nội vụ trước khi thực hiện.”
Tại Điều 10 cách xác định người trúng tuyển trong kỳ thi tuyển viên chức như sau:
“1. Người trúng tuyển trong kỳ thi tuyển viên chức phải có đủ các điều kiện sau:
a) Có kết quả điểm thi tại vòng 2 đạt từ 50 điểm trở lên.
b) Có số điểm vòng 2 cộng với điểm ưu tiên quy định tại Điều 6 Nghị định này (nếu có) cao hơn lấy theo thứ tự điểm từ cao xuống thấp trong chỉ tiêu được tuyển dụng của từng vị trí việc làm.
2. Trường hợp có từ 02 người trở lên có tổng số điểm tính theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều này bằng nhau ở chỉ tiêu cuối cùng của vị trí việc làm cần tuyển thì người có kết quả điểm thi vòng 2 cao hơn là người trúng tuyển; nếu vẫn không xác định được thì người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuyển dụng viên chức quyết định người trúng tuyển.
3. Người không trúng tuyển trong kỳ thi tuyển viên chức không được bảo lưu kết quả thi tuyển cho các kỳ thi tuyển lần sau.”
Nếu cơ quan tuyển dụng tổ chức xét tuyển thì thực hiện như sau:
Tại Điều 11 quy định nội dung, hình thức xét tuyển viên chức
“Xét tuyển viên chức được thực hiện theo 2 vòng như sau:
1. Vòng 1: Kiểm tra điều kiện dự tuyển tại Phiếu đăng ký dự tuyển theo yêu cầu của vị trí việc làm cần tuyển, nếu đáp ứng đủ thì người dự tuyển được tham dự vòng 2.
2. Vòng 2 được thực hiện như quy định tại khoản 2 Điều 9 Nghị định này.”
Tại Điều 12 hướng dẫn xác định người trúng tuyển trong kỳ xét tuyển viên chức:
“1. Việc xác định người trúng tuyển trong kỳ xét tuyển viên chức được thực hiện như quy định tại Điều 10 Nghị định này.
2. Người không trúng tuyển trong kỳ xét tuyển không được bảo lưu kết quả xét tuyển cho các kỳ xét tuyển lần sau.”
Như vậy, cho dù thiếu nhiều giáo viên nhưng chưa có cơ chế, ưu tiên nào trong việc tuyển dụng (trừ các trường hợp đặc cách), các thí sinh vẫn phải trải qua các vòng theo đúng quy định.
Việc tuyển dụng giáo viên thường chỉ 1 lần/năm, nên nếu trượt, người dự thi phải chờ cả năm mới có thể có cơ hội được tuyển dụng lại. Thời gian chờ đợi dài nên có những sinh viên giỏi, giáo viên hợp đồng chán nản, bỏ nghề, nhảy việc khác.
Kiến nghị tuyển dụng đặc cách cho các trường thiếu giáo viên
Trong thực tế, có tình trạng thiếu nhiều giáo viên nhưng vẫn có nhiều sinh viên sư phạm thất nghiệp, không có việc làm do không đạt khi dự thi hoặc xét tuyển viên chức.
Nhiều trường giáo viên hợp đồng có kinh nghiệm, có năng lực, giảng dạy nhiều năm nhưng đành phải dạy hợp đồng vì bị trượt trong kì thi tuyển viên chức hoặc không nằm trong chỉ tiêu.
Do đó, để gỡ vướng mắc cho các trường trong việc thiếu giáo viên, người viết xin kiến nghị các cấp có thẩm quyền 2 nội dung sau đây:
Thứ nhất, tuyển dụng đặc cách sinh viên khá, giỏi, giáo viên hợp đồng 3 năm trở lên
Ngày 27/01/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Công văn 336/GDĐT-NGCBQLGD hướng dẫn một số nội dung liên quan đến trình độ chuẩn được đào tạo và chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm.
Về tuyển dụng đặc cách giáo viên đã có nhiều năm công tác, Công văn nêu rõ, năm 2019, Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý chủ trương cho phép các địa phương thực hiện xét đặc cách đối với số giáo viên đã có hợp đồng lao động và đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội từ năm 2015 trở về trước trong chỉ tiêu biên chế, có năng lực, trình độ phù hợp với yêu cầu của vị trí cần tuyển dụng.
Những địa phương chưa thực hiện xong việc tuyển dụng đặc cách theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ và theo hướng dẫn tại Công văn số 5378/BNV-CCVC của Bộ Nội vụ khẩn trương hoàn thành để bảo đảm quyền lợi của giáo viên có nhiều năm công tác.
Tại khoản 2 Công văn số 5378 của Bộ Nội vụ quy định “2. Đối tượng được xem xét tuyển dụng đặc cách là giáo viên đang làm hợp đồng lao động theo vị trí việc làm giảng dạy tại cơ sở giáo dục công lập, đã có thời gian ký hợp đồng lao động có đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội làm công việc giảng dạy tại các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn trước ngày 31/12/2015, trong chỉ tiêu biên chế, có năng lực, trình độ phù hợp với yêu cầu của vị trí cần tuyển dụng.”
Tuy nhiên, vẫn còn một số giáo viên hợp đồng trước 31/12/2015 không được tuyển dụng đặc cách do không được đóng bảo hiểm xã hội hoặc không có trong chỉ tiêu biên chế.
Ngoài ra, nhiều giáo viên có năng lực, chuyên môn tốt nhưng không được đóng bảo hiểm xã hội trước 31/12/2015 và những giáo viên hợp đồng từ năm 2016 không được tuyển dụng đặc cách khiến họ rất thiệt thòi.
Bên cạnh đó, đối tượng được ưu tiên tuyển dụng theo Nghị định 140/2017/NĐ-CP hiện nay là: “Sinh viên tốt nghiệp đại học loại xuất sắc tại cơ sở giáo dục đại học ở trong nước hoặc nước ngoài được công nhận tương đương về văn bằng, chứng chỉ theo quy định của pháp luật có kết quả học tập và rèn luyện xuất sắc các năm học của bậc đại học và phải có đạt các giải ba các kỳ thi từ cấp tỉnh trở lên” nên có rất ít sinh viên được ưu tiên trong tuyển dụng.
Theo người viết, để giải quyết bài toán thiếu giáo viên ở các cấp học, bậc học nên ban hành quy định thoáng hơn trong tuyển dụng, tuyển dụng đặc cách cho giáo viên.
Các sinh viên tốt nghiệp đại học sư phạm xếp loại khá, giỏi và những giáo viên đã hợp đồng từ 03 (ba) năm trở lên nên được tuyển dụng đặc cách, không phải trải qua các vòng thi vất vả.
Thứ hai, mỗi quý tuyển dụng 1 lần
Người viết đề xuất thực hiện tuyển dụng giáo viên thực hiện mỗi quý (3 tháng) một lần để đáp ứng nhu cầu được dự tuyển của giáo sinh, tạo điều kiện cho các trường tuyển dụng đủ giáo viên.
Thực hiện tốt hai việc trên cộng với việc tăng phân cấp tuyển dụng cho các cơ sở giáo dục, tăng cường tìm giải pháp tăng thu nhập, giảm áp lực cho giáo viên thì việc tuyển dụng mới có thể mang lại hiệu quả thật sự, duy trì sự ổn định biên chế.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://giaoduc.net.vn/ca-nuoc-dang-thieu-101745-giao-vien-post229226.gd
[2] Nghị định 115/2020/NĐ-CP
https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Nghi-dinh-115-2020-ND-CP-tuyen-dung-su-dung-quan-ly-vien-chuc-453968.aspx
[3] Công văn 336/GDĐT-NGCBQLGD
https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Giao-duc/Cong-van-336-BGDDT-NGCBQLGD-2022-noi-dung-trinh-do-chuan-dao-tao-nghiep-vu-su-pham-504082.aspx
[4] Công văn số 5378/BNV-CCVC của Bộ Nội vụ
https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Giao-duc/Cong-van-5378-BNV-CCVC-2019-tuyen-dung-dac-cach-doi-voi-giao-vien-da-co-hop-dong-lao-dong-427904.aspx
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
