Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo có nêu, nhóm có năng khiếu đặc biệt, đạt thành tích cao về văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao, các ngành nghề truyền thống phù hợp với nghề dạy học; có kỹ năng nghề quốc gia bậc 4/5 trở lên; hoặc được tặng một trong các danh hiệu "Thầy thuốc ưu tú", "Nghệ sĩ ưu tú", "Nghệ nhân ưu tú" trở lên, được hưởng chính sách thu hút, trọng dụng đối với nhà giáo.
Theo đó, trường hợp này được tuyển dụng theo hình thức tiếp nhận nhà giáo. Yêu cầu về tiêu chuẩn trình độ đào tạo đối với trường hợp này thấp hơn trình độ chuẩn được đào tạo đối với nhà giáo giảng dạy ở cấp học, trình độ đào tạo tương ứng.
Sau khi được tiếp nhận trở thành nhà giáo thì được bổ nhiệm chức danh giáo viên hoặc giảng viên và được xếp lương, hưởng các chế độ, chính sách theo quy định đối với vị trí việc làm.
Hiệu trưởng một số cơ sở giáo dục phổ thông nhận xét chủ trương này là cần thiết, song để chính sách đi vào cuộc sống, cần làm rõ tiêu chí “thành tích cao”, yêu cầu về nghiệp vụ sư phạm và cách thức bố trí, sử dụng đội ngũ này cho phù hợp với đặc thù dạy học phổ thông.
Vẫn còn băn khoăn về nghiệp vụ sư phạm
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Phạm Văn Sơn - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Quảng Hợp (xã Phú Trạch, tỉnh Quảng Bình) nói: "Việc Dự thảo Nghị định quy định ưu tiên tuyển dụng, tiếp nhận nhà giáo đối với những nhóm đối tượng trên là chủ trương đúng đắn và cần thiết. Những thành tích họ đã đạt được chính là minh chứng rõ ràng về năng lực, tạo uy tín, sự tin tưởng đồng thời truyền cảm hứng học tập, rèn luyện cho học sinh.
Nếu chính sách được thiết kế đầy đủ, đồng bộ, từ tuyển dụng, bồi dưỡng, sử dụng đến đãi ngộ, sẽ là cơ hội tốt để những người có tài năng, đặc biệt là các vận động viên, nghệ sĩ sau khi giải nghệ, tiếp tục cống hiến cho xã hội thông qua giáo dục. Việc họ được tiếp nhận vào các cơ sở giáo dục phổ thông không chỉ giúp ổn định cuộc sống cho bản thân mà còn góp phần truyền lại những giá trị, kinh nghiệm quý báu cho thế hệ trẻ".
Bên cạnh sự đồng tình, thầy Sơn cũng bày tỏ một số băn khoăn. Trước hết là mức độ tâm huyết với nghề dạy học của đội ngũ này. Không phải ai có năng khiếu, có thành tích cao cũng thật sự muốn đứng lớp lâu dài.
Ngoài ra, cũng cần lưu ý đến năng lực sư phạm của nhóm trên. Nhiều người giỏi về chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp nhưng lại chưa được đào tạo về phương pháp giảng dạy, kỹ năng truyền đạt, cũng như cách huấn luyện, giáo dục học sinh. Việc giỏi nghề không đồng nghĩa với việc dạy tốt.
Dưới góc nhìn của thầy Trần Văn Bình - Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Đồng Tiến (đặc khu Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh), trước hết làm rõ yêu cầu về nghiệp vụ sư phạm đối với các đối tượng không được đào tạo từ các cơ sở sư phạm.
“Dạy học trong nhà trường phổ thông khác với việc truyền dạy theo kiểu chuyên đề hay biểu diễn. Hiện nay Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho phép các trường thuê nghệ nhân, nghệ sĩ tham gia giảng dạy theo hình thức hợp đồng, thỉnh giảng trong các hoạt động 2 buổi/ngày, nhưng đó chỉ là hình thức hỗ trợ, không thể thay thế vai trò của giáo viên đứng lớp chính khóa vốn đòi hỏi chuẩn sư phạm đầy đủ" - thầy Bình nói.
Bàn luận về yêu cầu về tiêu chuẩn trình độ đào tạo đối với trường hợp này thấp hơn trình độ chuẩn được đào tạo đối với nhà giáo giảng dạy ở cấp học, trình độ đào tạo tương ứng, thầy Lê Anh Dũng - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Đặng Dung (xã Quảng Điền, thành phố Huế) khẳng định điều này là hoàn toàn có cơ sở, nhưng cũng còn đôi điều băn khoăn. Một người có thành tích cao ở một lĩnh vực cụ thể chắc chắn rất giỏi chuyên sâu, nhưng khi giảng dạy toàn bộ môn học có nội dung rộng, đa dạng thì sẽ gặp khó khăn nhất định nếu không được đào tạo bài bản.
Nói thêm về tiêu chí xác định "thành tích cao", vị Hiệu trưởng cho rằng nên có hướng dẫn cụ thể hơn, chẳng hạn quy định rõ loại hình giải thưởng, cấp độ cuộc thi, hay phạm vi thành tích nào thì được coi là đủ điều kiện. Thành tích là kết quả của quá trình rèn luyện, nhưng không hoàn toàn đồng nhất với chuẩn đào tạo sư phạm; do đó cần tách bạch rõ giữa thành tích chuyên môn và yêu cầu đối với người đứng lớp.
Phân công công việc phù hợp để phát huy tối đa năng lực đội ngũ
Để tận dụng và sử dụng hiệu quả đội ngũ trên, theo thầy Phạm Văn Sơn cần đặc biệt chú trọng công tác bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm sau khi tiếp nhận. Việc tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy, tâm lý học sinh là đặc biệt cần thiết.
Song song với đó, nhà trường cũng cần phân công công việc phù hợp, chẳng hạn như giao nhiệm vụ huấn luyện học sinh năng khiếu, phụ trách các hoạt động ngoại khóa, phong trào, thi đấu thể thao, văn nghệ… qua đó phát huy tối đa thế mạnh chuyên môn của họ.
Thầy Sơn cũng lưu ý, khi tiếp nhận những đối tượng này, yếu tố đạo đức, lòng yêu nghề, trách nhiệm với công việc giảng dạy cần được đặt lên hàng đầu. Nếu sau khi được tiếp nhận, nhà giáo không thực sự tâm huyết hoặc không hoàn thành nhiệm vụ cũng cần có quy định rõ ràng để chấm dứt tiếp nhận.
Đồng quan điểm, thầy Trần Văn Bình chỉ ra, cần cân nhắc rất kỹ phạm vi và hình thức tham gia giảng dạy khi ưu tiên tiếp nhận người đạt thành tích cao trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao; những người có danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú, Nghệ nhân ưu tú trở lên...
Vì họ phù hợp với việc tham gia đào tạo chuyên sâu theo từng lĩnh vực cụ thể. Một nghệ sĩ có thể rất giỏi ở một dòng nhạc, một mảng biểu diễn... nhưng để dạy trọn vẹn cả môn âm nhạc trong chương trình phổ thông, xuyên suốt nhiều khối lớp lại là câu chuyện khác.
Thầy Bình cũng bày tỏ băn khoăn về tính hấp dẫn của chế độ tiền lương đối với những người đã có danh hiệu, uy tín nghề nghiệp. Mức lương trong trường học phổ thông hiện nay khó có thể cạnh tranh với thu nhập của họ khi hoạt động chuyên môn bên ngoài.
"Yếu tố then chốt để thu hút được nguồn nhân lực trong lĩnh vực nghệ thuật, thể dục thể thao, vẫn là chính sách đãi ngộ, đặc biệt là tiền lương và môi trường làm việc. Chỉ khi mức lương hợp lý, công việc ổn định, người giỏi mới sẵn sàng gắn bó với ngành giáo dục.
Do đó, bên cạnh việc mở rộng đối tượng thu hút, cần có cơ chế tạo điều kiện thuận lợi hơn trong tuyển dụng, phân bổ biên chế và chính sách đãi ngộ để có thể thực sự thu hút và giữ chân người có năng lực" - thầy Bình nói thêm
Để chính sách thu hút và trọng dụng người có tài năng thực sự phát huy hiệu quả, thầy Lê Anh Dũng cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có kế hoạch đồng bộ về đào tạo, bồi dưỡng, cả về chuyên môn lẫn nghiệp vụ sư phạm, trước và sau khi tiếp nhận.
Ngoài ra, vấn đề chế độ tiền lương cũng là yếu tố cần cân nhắc kỹ. Nếu xếp lương hoàn toàn theo vị trí việc làm thì mức thu nhập trong trường học khó có thể cạnh tranh với thu nhập của những người có thành tích cao khi hoạt động chuyên môn bên ngoài. Tuy nhiên, việc trả lương vượt trội cho một số cá nhân trong cùng một vị trí cũng có thể phát sinh khó khăn trong quản lý.
Do đó, giải pháp phù hợp hơn có thể là có cơ chế thu hút rõ ràng về đãi ngộ ngay từ khâu tuyển dụng, sau đó bố trí nhiệm vụ phù hợp với năng lực, như huấn luyện đội tuyển, phụ trách các hoạt động thi đấu, biểu diễn, phong trào của trường, qua đó phát huy tối đa thế mạnh chuyên môn của đội ngũ này.
