Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 131/QĐ-TTg ngày 25/1/2022 xác định mục tiêu đến năm 2025 là đổi mới mạnh mẽ phương thức tổ chức giáo dục, đưa việc dạy và học trên môi trường số trở thành hoạt động giáo dục thiết yếu, hàng ngày đối với mỗi nhà giáo, mỗi người học.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác chuyển đổi số, nhà trường đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo phát triển nguồn nhân lực, đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin để thực hiện chuyển đổi số trong các hoạt động giáo dục tại nhà trường. Chính vì vậy, công tác thực hiện chuyển đổi số trong nhà trường đã đạt được một số kết quả như: nhận thức của đội ngũ cán bộ, đảng viên, giáo viên, nhân viên về vị trí, vai trò của công nghệ thông tin, xây dựng môi trường giáo dục chuyển đổi số đã từng bước được cải thiện. Các hệ thống thông tin, phần mềm được triển khai trong nhà trường đã phát huy tác dụng tốt, hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của Ban giám hiệu, của các tổ chức, đoàn thể.
Xây dựng Thiết bị dạy học số hướng tới mục tiêu chuyển đổi số tại trường
Ngày 26/4/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Kế hoạch số 457/KH-BGDĐT và Quyết định số 1338/QĐ-BGDĐT ngày 19/5/2022 về việc tổ chức Cuộc thi Xây dựng thiết bị dạy học số lần thứ I năm 2022.
Cuộc thi được tổ chức với mục đích khơi dậy ý thức chủ động, sáng tạo xây dựng thiết bị dạy học số nhằm nâng cao chất lượng dạy và học; xây dựng và phát triển Kho học liệu số về thiết bị dạy học số có chất lượng; các thiết bị dạy học số được chia sẻ và sử dụng rộng rãi trong các sơ sở giáo dục; bổ sung nguồn tư liệu dạy học, thiết bị dạy học có chất lượng, đã được kiểm duyệt để sử dụng trong công tác dạy và học tại các cơ sở giáo dục, đặc biệt là những nơi chưa có điều kiện mua sắm đầy đủ trang thiết bị dạy học. Hỗ trợ các đơn vị trong việc chuẩn bị thiết bị dạy học tối thiểu theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy và học, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục theo đúng mục tiêu của Chương trình chuyển đổi số quốc gia.
Trong những năm vừa qua, phong trào tự làm đồ dùng dạy học đã được triển khai tại nhiều nhà trường nhằm phát huy sự sáng tạo của giáo viên, tạo điều kiện để giáo viên thể hiện năng lực, học tập, trao đổi kinh nghiệm về việc làm đồ dùng dạy học; khai thác sử dụng sáng tạo, hiệu quả phương tiện, đồ dùng dạy học, thực hiện chương trình giáo dục có hiệu quả; góp phần đẩy mạnh các phong trào thi đua trong trường học, khuyến khích động viên, tạo cơ hội để giáo viên tự học và sáng tạo. Hàng năm, nhà trường đã thường xuyên phát động phong trào tự làm đồ dùng dạy học, thiết kế các bài giảng điện tử, sưu tầm tư liệu dạy học…và được các thầy cô giáo tích cực hưởng ứng.
Tuy nhiên, các đồ dùng dạy học tự làm chủ yếu là các mô hình, bảng, biểu, sản phẩm thủ công và một số bài giảng powerpoint, giáo án điện tử; các clip, file ảnh, file âm thanh rời rạc, thiếu tính kết nối thành hệ thống; chưa thể hiện đặc tính của Thiết bị dạy học số. Một số đồ dùng dạy học tự làm trước đây đã không còn phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018, không tương thích với các bản sách giáo khoa của bộ sách Cánh Diều, Kết nối tri thức với cuộc sống… mà nhà trường lựa chọn để giảng dạy cho học sinh khối 1,2,3.
Bên cạnh đó, một số thiết bị dạy học trong Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu theo Thông tư số 37/2021/TT-BGDĐT ngày 30/12/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa được cấp phát kịp thời tới các nhà trường, dẫn tới tình trạng giáo viên, học sinh chưa có đủ các thiết bị dạy học cần thiết; khó khăn trong việc đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Đồng thời, một bộ phận không nhỏ cán bộ quản lý cũng như giáo viên của không ít nhà trường còn lúng túng trước thể lệ, tiêu chí của cuộc thi Xây dựng thiết bị dạy học số lần thứ I năm 2022 theo Kế hoạch số 457/KH-BGDĐT và Quyết định số 1338/QĐ-BGDĐT. Nhiều giáo viên chưa hiểu rõ về Thiết bị dạy học số, chưa biết bắt đầu từ đâu và thực hiện bằng cách nào để có các sản phẩm tham gia cuộc thi.
Từ những bất cập nảy sinh trong thực tế nói trên, chúng tôi đã nghiên cứu, định hướng, đồng hành cùng đội ngũ giáo viên xây dựng Thiết bị dạy học số hướng tới mục tiêu chuyển đổi số tại Trường Tiểu học Chu Văn An.
Việc thực hiện sáng kiến xây dựng thiết bị dạy học số được Trường Tiểu học Chu Văn An thực hiện bài bản qua từng bước, huy động sức mạnh tập thể của cả đội ngũ giáo viên, ban giám hiệu, cha mẹ học sinh và cả các em học sinh cùng đồng hành để thấy được hiệu quả.
Trước hết, nhà trường xác định rõ mục đích của việc xây dựng kho tư liệu thiết bị dạy học số rồi lập kế hoạch xây dựng, thiết kế các Thiết bị dạy học số. Sau đó tổ chức nghiên cứu, xây dựng Danh mục các thiết bị dạy học số phù hợp với Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu, chương trình dạy học và các bản sách giáo khoa các môn học ở từng khối lớp
Hướng tới mục tiêu chuyển đổi số tại nhà trường, việc xây dựng danh mục các thiết bị dạy học số là việc làm rất cần thiết, mang tính chiến lược lâu dài. Trên cơ sở nghiên cứu của giáo viên, chúng tôi đã định hướng, giúp giáo viên hiểu rõ về Thiết bị dạy học số, các thầy cô có thể xây dựng các sản phẩm theo một trong số các loại hình như: Tư liệu dạy học: Bộ tranh ảnh, video clip; Phần mềm mô phỏng, thí nghiệm ảo; Thiết bị thí nghiệm thực hành có thể tương tác được trên máy tính;
Các sản phẩm có thể sử dụng trên môi trường số để tăng cường sự trải nghiệm của người học và có thể thay thế thiết bị dạy học truyền thống.
Đội ngũ giáo viên các tổ khối cần nghiên cứu kĩ Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu, căn cứ chương trình dạy học và các bản sách giáo khoa các môn học để xây dựng danh mục thiết bị dạy học số cần làm cho từng khối lớp. Trên cơ sở danh mục đó, giáo viên sẽ tiến hành thiết kế các sản phẩm để vừa phục vụ công tác giảng dạy - học tập, vừa tham gia cuộc thi sao cho hiệu quả.
Huy động các nguồn lực, đồng hành cùng đội ngũ giáo viên trong quá trình thực hiện
Học tập trong thời kỳ Cách mạng công nghiệp 4.0 đang trở thành một xu thế đào tạo mới, thiết bị dạy học số mang nhiều ưu điểm vượt trội giúp người học tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, có chiều sâu và tường minh hơn.
Điều đó đòi hỏi đội ngũ các thầy cô giáo phải có trình độ công nghệ thông tin để sử dụng thành thạo các phần mềm để thiết kế bài giảng Elearning như Articulate Storyline 3, Ispring suite 10... và sử dụng thêm các công cụ và phần mềm hỗ trợ khác trong việc ghi hình, thu âm, biên tập âm thanh, video như phần mềm xử lý video: Adobe Premiere Pro 2021 và Proshow Gold, phần mềm thu âm: Goldwave Editor, phần mềm xử lý ảnh: Adobe Photoshop…
Chúng tôi đã thiết kế và tổ chức 6 buổi bồi dưỡng chuyên môn về các kiến thức, kỹ năng cơ bản trong kĩ thuật ứng dụng công nghệ thông tin, bao gồm: Kĩ năng sử dụng phần mềm: Articulate Storyline 3; Kĩ năng sử dụng phần mềm: Ispring suite 10 phiên bản 64 bit; Kĩ năng sử dụng phần mềm Camtasia 2020, Movie Maker, Bandicam; Kĩ năng sử dụng phần mềm xử lý Video: AdobePremierProCC2021; Kĩ năng sử dụng phần mềm thu âm: Goldwave Editor; Kĩ năng sử dụng phần mềm xử lý ảnh: Adobe Photoshop…
Đồng thời, nhà trường phân công nhiệm vụ cho tổ công nghệ thông tin (gồm giáo viên dạy Tin học, Nhân viên văn phòng) sẵn sàng hỗ trợ giáo viên gặp khó khăn trong quá trình sử dụng các phần mềm kể trên. Khuyến khích các thầy cô giáo tích cực tìm tòi, nghiên cứu và áp dụng các tiện ích của công nghệ thông qua các trang mạng như Youtube, Cộng đồng giáo viên sáng tạo…
Hướng dẫn chi tiết giáo viên cách thức đóng gói các sản phẩm thiết bị dạy học số để tránh bị lỗi kỹ thuật: Tệp dữ liệu chứa sản phẩm dự thi: Sản phẩm dự thi (thiết bị dạy học số) được đóng gói dưới dạng tập tin nén (.zip). Video clip ứng dụng sản phẩm trong quá trình dạy và học, được xuất bản theo định dạng MP4 (thời lượng không quá 10 phút).
Việc thiết kế các Thiết bị dạy học số đòi hỏi sự đầu tư về cả nội dung, hình thức và kĩ thuật ứng dụng công nghệ thông tin. Nếu chỉ để cho một vài giáo viên tự mày mò, nghiên cứu và triển khai thực hiện thì sẽ không đảm bảo tiến độ, sản phẩm không đạt được chất lượng như mong muốn.
Chúng tôi đã trao đổi, định hướng để huy động các nguồn lực, đồng hành cùng đội ngũ giáo viên trong quá trình tham gia cuộc thi.
Với tổ khối: Khối trưởng phân công cho tất cả các thành viên cùng tham gia nghiên cứu Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu, chương trình dạy học và các bản sách giáo khoa sao cho có từ 2-3 giáo viên nghiên cứu/ môn học. Việc phân công nghiên cứu còn dựa trên thế mạnh, năng lực nổi trội của từng giáo viên theo từng môn học, đảm bảo trong mỗi môn học đều có các giáo viên nắm chắc về nội dung chương trình, sách giáo khoa cũng như có kiến thức, kĩ năng thành thạo về công nghệ thông tin.
Với ban giám hiệu: Ban giám hiệu cũng phải nghiên cứu chương trình giảng dạy của các môn học, nắm chắc yêu cầu cần đạt của từng môn học, ở từng khối lớp để có sự định hướng chính xác, kịp thời cho đội ngũ. Mỗi thầy cô sẽ phụ trách 1-2 tổ, khối để đôn đốc các bộ phận thực hiện theo đúng tiến độ; đồng hành cùng giáo viên trong việc nghiên cứu, hình thành ý tưởng; sẵn sàng tham gia các ý kiến đóng góp cho từng sản phẩm.
Với Ban đại diện Cha mẹ học sinh: Huy động sự tham gia của các bậc phụ huynh trong việc cung cấp các tư liệu liên quan đến nội dung dạy học, đặc biệt là các bậc phụ huynh công tác tại Đài phát thanh và truyền hình Hải Phòng, phóng viên các báo, đài….
Với học sinh: Các em chính là đối tượng được thụ hưởng và sử dụng các thiết bị dạy học số, đặc biệt là các dạng mô hình, thí nghiệm, bài tập tương tác. Chính vì thế, rất cần có sự tham gia của các em học sinh với vai trò thử nghiệm, trải nghiệm, đóng góp ý kiến phản hồi về tính hiệu quả cho sản phẩm của thầy cô giáo.
Giúp bài giảng thêm trực quan, sinh động, nâng cao chất lượng dạy học
Sáng kiến đã được báo cáo, trình bày trong buổi sinh hoạt chuyên môn đầu năm của nhà trường. Tại hội thảo, chúng tôi đã chia sẻ với giáo viên các khối về mục đích, ý nghĩa, cách thức tiến hành từng giải pháp. Đồng thời, chúng tôi cũng mạnh dạn trao đổi, chia sẻ với các trường bạn trong cụm sinh hoạt chuyên môn cũng như một số trường trong thành phố. Báo cáo được các cán bộ quản lý, giáo viên đánh giá cao về tính thực tiễn, khả năng dễ dàng áp dụng triển khai.
Với các biện pháp đề ra, tùy tình hình thực tiễn của từng nhà trường, chúng tôi thiết nghĩ các trường tiểu học khác trong thành phố đều có thể áp dụng một cách linh hoạt, phù hợp với từng đơn vị.
Qua thời gian triển khai thực hiện xây dựng Thiết bị dạy học số hướng tới mục tiêu chuyển đổi số tại trường, chúng tôi đã thu được nhiều kết quả đáng khích lệ.
Nhà trường có 4/4 sản phẩm Thiết bị dạy học số được tham gia vòng sơ khảo cấp thành phố bao gồm:
Thiết bị dạy học số chủ đề động vật, thực vật trong môn Tự nhiên và xã hội lớp 2.
Thiết bị dạy học số chủ đề trái đất và bầu trời trong môn Tự nhiên và xã hội lớp 3.
Bản đồ số về các vùng miền trong môn Lịch sử - Địa lý lớp 4.
Diễn biến trận Việt Bắc - Thu đông 1947 môn Lịch sử - Địa lý lớp 5.
Cả 4 sản phẩm đều đạt điểm cao và được tham gia vòng Chung khảo cấp quốc gia, trong đó có 1 sản phẩm đạt giải Khuyến khích, 3 sản phẩm nhận giấy Chứng nhận của Ban tổ chức. Nhà trường vinh dự là đơn vị duy nhất của thành phố Hải Phòng có nhiều sản phẩm tham gia vòng Chung khảo cấp Quốc gia nhất.
Kết quả đó tác động trực tiếp tới người học khi sử dụng các thiết bị dạy học số vào bài học, chúng tôi thấy các em học sinh thể hiện sự hứng thú rõ rệt, không khí lớp học luôn sôi nổi. Các em hăng hái xây dựng bài, tích cực tham gia các hoạt động học tập. Các kiến thức được tiếp thu nhẹ nhàng mà hiệu quả. Các em biết dựa vào thông tin đoạn video, clip đã xem để chủ động trong các hoạt động học tập, khai thác nội dung bài học triệt để, vốn sống trở nên phong phú hơn. Từ đó tự có ý thức bảo vệ, giữ gìn cuộc sống kèm theo các hành động thiết thực của bản thân đáp ứng mục tiêu bài học.
Về phía giáo viên, một số thầy cô đã sử dụng Thiết bị dạy học số đã làm để báo cáo biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong Hội thi giáo viên dạy giỏi cấp Quận (cũ), cấp Thành phố. Báo cáo của các thầy cô đều được đánh giá cao. Đặc biệt báo cáo Thiết bị dạy học số giúp học sinh lớp 2 học tốt các bài Tự nhiên và xã hội về động vật, thực vật đã giúp cô giáo Phạm Thu Hằng đạt Danh hiệu Á khoa trong nội dung báo cáo biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong Hội thi giáo viên dạy giỏi cấp Thành phố năm học 2022-2023.
Áp dụng sáng kiến này giúp giáo viên tiết kiệm được thời gian, kinh phí làm đồ dùng dạy học. Giáo viên có thể lưu thiết bị dạy học số để giảng dạy cho toàn khối, giảng dạy trong nhiều năm, thậm chí có thể vận dụng cho các môn học khác do kiến thức các môn học được xây dựng dựa trên các chủ đề trong năm học và xoáy trôn ốc theo các lớp. Đồng thời, sáng kiến giúp nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên trong việc thiết kế tổ chức các hoạt động dạy học tiếp cận xu hướng đổi mới cũng như nâng cao trình độ tin học của giáo viên, kích thích hứng thú tìm tòi kiến thức cho giáo viên qua khai thác mạng internet.
Bên cạnh đó, sáng kiến cũng tác động trực tiếp tới đội ngũ cán bộ quản lý. Thông qua đó giúp đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường nói riêng và đội ngũ cán bộ quản lý ở địa phương nhận thức được vai trò, tầm quan trọng, bước đầu hoạch định được hướng đi trong công tác chỉ đạo giáo viên thực hiện xây dựng các thiết bị dạy học số. Kết quả thu được ban đầu chính là: Danh mục các Thiết bị dạy học số cần thực hiện, các thiết bị số được đưa vào sử dụng mang lại hiệu quả giáo dục tích cực.
Hi vọng sáng kiến trên sẽ là giải pháp hữu ích dành cho các nhà trường, đội ngũ giáo viên và học sinh tiểu học, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục theo đúng mục tiêu của Chương trình chuyển đổi số quốc gia.
