Tăng thuế thuốc lá để giảm tỉ lệ hút thuốc

Thuế thuốc lá ở mức cao làm tăng giá thuốc lá khiến cho người chưa hút sẽ có thể không hút, người mới nghiện sẽ cố gắng từ bỏ, người nghiện rồi sẽ hạn chế hút. Với đối tượng thanh thiếu niên chưa làm ra tiền hay người có thu nhập thấp cũng sẽ hút ít đi nếu chưa bỏ ngay được thuốc lá.

Trung bình nếu giá thuốc tăng 10% thì nhu cầu sử dụng thuốc lá sẽ giảm 4% ở các nước có thu nhập cao, còn các nước có thu nhập thấp như nước ta thì nhu cầu này giảm 8% - một con số khá ấn tượng. Như vậy về lâu dài, số lượng người hút thuốc lá giảm, gánh nặng về bệnh tật, kinh tế cho xã hội cũng sẽ giảm bớt.

Giá thuốc lá trung bình ở Việt Nam cho cả thuốc nội, ngoại là 6 USD. Tỉ lệ thuế thuốc lá bán lẻ ở nước ta là 55% ( năm 2007), trong khi đó mức trung bình trên thế giới là 52%, một số nước trong khu vực Đông Nam Á, con số này là 52,40 ở Indonexia, 50% ở Mianma, 69% ở Thái Lan,… Từ năm 1995- 2006, chỉ số giá thuốc lá của Việt Nam hầu như không thay đổi, trong khi chỉ số giá tiêu dùng tăng nhanh và liên tục. Đây là điều kiện để Chính phủ ban hành lộ trình tăng thuế và không chỉ tăng một lần. Như việc tăng thuế thuốc lá ở Việt Nam là khá khả thi.

Hơn nữa việc tăng thuế thuốc lá còn làm tăng nguồn thu cho ngân sách quốc gia. Thuốc lá là loại hàng hóa có tính chất gây nghiện, nên khi giá thuốc lá tăng, nhu cầu sử dụng thuốc lá giảm đi nhưng tốc độ chậm hơn tốc độ giá. Vì vậy nhu cầu dùng thuốc lá giảm đi nhưng doanh thu thuế vẫn tăng.

Biểu đồ giá và thuế thuốc lá (nguồn Vinacosh)

Một câu hỏi đặt cho hệ quả của việc tăng thuế là liệu nó có tăng buôn lậu? Câu trả lời là “Không”. Tại Việt nam việc tăng giá thuốc lá không phải là lý do chủ yếu làm tăng buôn lậu vì giá của một số loại thuốc nhập lậu cao hơn nhiều giá thuốc cùng loại được sản xuất trong nước:

Khảo sát toàn cầu về thuốc lá ở người trưởng thành (GATS) trong năm 2010 chỉ ra rằng giá trung bình của JET và Hero, chiếm hơn 90% tổng thị trường thuốc lá nhập lậu, là cao hơn so với mức giá trung bình của tất cả các thương hiệu thuốc lá khác khoảng 60% và 30% tương ứng. Hai nghiên cứu về giá thuốc lá được thực hiện bởi Văn phòng chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá và Trung tâm Nghiên cứu hỗ trợ phát triển cộng đồng chỉ ra rằng JET và HERO là 2 trong 4 thương hiệu có giá rẻ nhất trong tất cả các thương hiệu nhập lậu. Điều này cho thấy rằng chính hương vị, chứ không phải là giá cả, tác động đến việc tiêu thụ thuốc lá lậu tại Việt Nam (theo số liệu của Vinacosh).

Như vậy, nếu biện pháp tăng thuế được thực hiện hiệu quả thì chắc chắn số người mắc các bệnh liên quan tới thuốc lá và tử vong vì thuốc lá sẽ giảm, xã hội sẽ bớt phần gánh nặng về bệnh tật và kinh tế.