Là người có trên 50 năm gắn bó với nghề giáo, GS Nguyễn Lân Dũng - Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Khoa học Giáo dục- Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam có nhiều chia sẻ về thực trạng giáo dục hiện nay. Ông cho rằng, giáo dục hiện nay còn nhiều bất cập, cần phải khắc phục nay nếu không sẽ chậm trễ.
Sau khi khẳng định quan điểm “bỏ thi tốt nghiệp THPT và xét tốt nghiệp bằng học bạ”, GS.TS.NGND Nguyễn Lân Dũng cũng nhận định, nên thay đổi chương trình-SGK hiện nay, và nêu những thí dụ rất cụ thể về môn Sinh học.
“Kiến thức rộng, nhưng lại nông”
GS Nguyễn Lân Dũng chia sẻ, ông tham giảng dạy về Vi sinh vật học ở Đại học Tổng hợp từ Khóa I và tham gia viết SGK và thẩm định SGK
“Bộ SGK Sinh học là cố gắng rất lớn của nhiều tác giả , nhưng rất tiếc là chương trình rất không hợp lý: Vừa rất nhiều chuyện để dạy, lại vừa rất nông. Tôi đã mua từ các nước về trên 70 cuốn SGK Sinh học ở bậc phổ thông và thấy chương trình ở ta chả giống nước nào cả. Có lẽ chịu ảnh hưởng của SGK Sinh học trước đây của Liên Xô?
Hầu như tất cả các môn học ở Khoa Sinh ĐH Sư phạm đều có trong chương trình phổ thông. Quá nhiều nội dung, quá nhiều chi tiết (không đáng nhớ) trong khi số giờ lại quá ít. Tôi đã thử hỏi nhiều em đang học cấp III và thấy các em hiểu biết rất mù mờ và hầu như chả mấy em thích thú”, GS Dũng chia sẻ.
 |
| GS.TS.NGND Nguyễn Lân Dũng: Sau 2015 mới bàn lại chương trình, làm lại SGK, có thể khi đó tôi không tồn tại nữa rồi. |
GS Nguyễn Lân Dũng cũng cho hay, nếu ra đề thi tốt nghiệp PTTH nếu theo nguyên tắc không được hỏi trùng các đề đã ra thì vô cùng khó, vì cuốn SGK lớp 12 quá... mỏng.
“Bộ Giáo dục nói là đến năm 2015 mới bàn lại chương trình giáo dục phổ thông, sau đó là thí điểm chương trình, viết lại SGK rồi mới cho sử dụng thí điểm. Có thể khi đó tôi không còn tồn tại nữa rồi”.
Lý giải việc học sinh tốt nghiệp THPT nhưng không nhớ nổi kiến thức và cũng không hiểu nội dung đã học, GS Dũng đánh giá là vì các em đã học quá nhiều chuyên ngành (Động vật không xương, Động vật quá xương, Thực vật bậc thấp , Thực vật bậc cao, Vi sinh vật học, Giải phẫu và sinh lý người, Di truyền học, Tiến hóa học, Sinh thái học...), trong khi số lượng giờ dạy quá ít ỏi mỗi tuần.
“Vừa khó hiểu, vừa khó nhớ, lại không muốn học, vì ít khi có trong số các môn thi tốt nghiệp) thì hiểu sao được? Đã không hiểu thì còn nói gì đến nhớ (thế là lại phải cầu cứu đến "phao". Nội dung Di truyền học là rất khó, nếu giáo viên không hiểu kỹ thì rất khó làm cho học sinh có thể hiểu được. Xem kết quả các bài thi thì thấy rất rõ chuyện này”, GS Dũng nói.
Pháp là một nước khoa học phát triển, nhưng học sinh phổ thông không học Sinh học (Biologie) mà chỉ học Khoa học về sự sống và về trái đất (Sciences de la Vie et de la Terre). Đó là cách dạy tích hợp những kiến thức về sự sống và về trái đất nói chung.
Về sự sống học sinh sẽ hiểu khá sâu về tiêu hóa, tuần hoàn, thầnkinh, hô hấp , tiêu hóa, di truyền, tiến hóa... của thế giới sinh vật chứ không học sâu về bất kỳ nhóm sinh vật nào.
Nhờ có thời gian nên có thể hiểu rất sâu cả những tiến bộ mới mẻ về Di truyền, thậm chí về cả Sinh học phân tử và Công nghệ sinh học.
Nepal là một nước rất nghèo, họ coi kiến thức phổ thông hết lớp 10 là đủ rồi (thế hệ chúng tôi học hết phổ thông có 9 năm thôi!). Họ dành hai lớp 11 và 12 để phân ban sâu. Chỉ có 4 phân ban: Quản trị & Kinh doanh, Xã hội & Nhân văn, Toán-Lý và Hóa- Sinh. Chỉ có ban Hóa-Sinh mới học Sinh học mà thôi.
“Chính vì vậy tôi giật mình khi mua 2 cuốn sách giáo khoa Sinh học lớp 11 và lớp 12, mỗi cuốn trên 700 trang. Thế thì cần gì phải Dạy thêm , Học thêm nữa?”, GS nói.
Bộ Giáo dục nên dựa vào hội khoa học chuyên ngành
GS Nguyễn Lân Dũng cho hay, Việt Nam cần sớm thay đổi chương trình Sinh học ở bậc phổ thông sao cho không chênh lệch nhiều với các nước khác trên thế giới; Kiên quyết dạy theo phương pháp tích hợp; Không đi sâu vào từng nhóm sinh vật và càng không học phân loại (vừa khó nhớ lại vừa không cần thiết).
“Chi tiết nào thày không nhớ nổi thì đừng bắt học sinh phải nhớ, đừng ngụy tạo ra quan điểm thay đổi như thế thì giáo viên không dạy được. Chúng ta nên mạnh dạn chỉ giữ vững khung chương trình (sau khi đã làm tốt, có thể sử dụng nhiều năm và phải thông qua một Hội đồng Quốc gia đủ uy tín), còn việc in SGK lại là chuyện của từng nhóm tác giả và từng nhà xuất bản.
Bộ sách nào không theo sát chương trình thì không được in, nhưng trình bày có thể rất khác nhau (như nhiều nước khác). Lựa chọn bộ sách nào để dạy, để học là tùy thầy cô giáo và học sinh. Chỉ có cạnh tranh khoa học và lành mạnh như vậy mới mong sớm có được những bộ SGK tốt”, GS Dũng nhấn mạnh.
GS Nguyễn Lân Dũng cũng cho biết, các nước Anh, Pháp, Australia... đều dạy môn Sinh học theo phương pháp tích hợp. Trước đây, ta đã mời chuyên gia Australia sang giúp xây dựng một chương trình Sinh học theo hướng tích hợp, nhưng không hiểu vì sao lại không được sử dụng?
Bộ Giáo dục đâu cần nhiều tiền bạc như dự án vừa qua, mà nên dựa vào các Hội Khoa học chuyên ngành. Các Hội này sẽ lựa chọn ra các chuyên gia giỏi, kết hợp với các thầy cô giáo có kinh nghiệm lâu năm để biên soạn ngay một chương trình mới.
“Bộ chỉ cần xin các Sứ quán bạn các chương trình Sinh học phổ thông, hay lấy được từ trên Internet để tham khảo kinh nghiệm của một số nước đáng học hỏi. Tổ chức các cuộc Hội thảo sâu sắc về nên phân ban sâu hay không phân ban. Bỏ hẳn kiểu phân ban chênh nhau quá ít thời gian như hiện nay.
Chương trình sau khi biên soạn xong cần đưa ra trưng cầu ý kiến rộng rãi trước khi thông qua một Hội đồng Quốc gia đầy đủ tín nhiệm. Sau đó để cho các nhà xuất bản và các nhóm tác giả cạnh tranh qua chất lượng các bộ SGK khác nhau (nhà nước không cần tốn kinh phí gì về chuyện này). Bộ sách nào hay sẽ được tái bản nhiều lần (và ngược lại). Tôi mong có thể làm ngay mà không cần đợi đến tận năm 2015”, GS Dũng chia sẻ.
