Chương trình 2006, sách giáo khoa là pháp lệnh nhưng khi triển khai chương trình 2018 thì sách giáo khoa là học liệu, chương trình mới là “pháp lệnh”. Đặc biệt, chương trình 2018 hướng tới phẩm chất, năng lực của người học nên việc dạy, học, kiểm tra môn Ngữ văn cũng có nhiều thay đổi so với trước đây.
Ngày 21/7/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn số 3175/BGDĐT-GDTrH về việc hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn ở trường phổ thông đã hướng dẫn không lấy ngữ liệu trong sách giáo khoa để xây dựng đề kiểm tra trong phần đọc hiểu và viết.
Vì thế, nếu phần làm văn (viết) các bài kiểm tra định kỳ mà phần đáp án chi tiết, hướng việc chấm bài học sinh theo đáp án của giáo viên sẽ không phù hợp với mục tiêu của chương trình 2018 và nhiều học sinh sẽ bị điểm thấp vì không đúng đáp án của thầy cô ra đề.
 |
Ngữ liệu đề kiểm tra Ngữ văn các lớp chương trình 2018 sẽ lấy ngoài sách giáo khoa Ảnh minh họa: Nguyễn Cao |
Bộ định hướng ra đề kiểm tra môn Ngữ văn chương trình mới như thế nào?
Công văn số 3175/BGDĐT-GDTrH về việc hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn ở trường phổ thông. Trong đó, hướng dẫn đổi mới cách đánh giá học sinh trong môn Ngữ văn như sau:
“Việc đánh giá học sinh trong môn Ngữ văn cần đảm bảo nguyên tắc phát huy được những mặt tích cực của cá tính, trí tưởng tượng, năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học, năng lực tư duy hình tượng và tư duy logic của học sinh.
Tập trung thiết kế và sử dụng các câu hỏi, bài tập yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức đã học và kĩ năng đọc, viết, nói, nghe vào bối cảnh và ngữ liệu mới; tạo cơ hội để học sinh khám phá những tri thức mới, đề xuất ý tưởng và tạo ra sản phẩm mới; gợi mở những liên tưởng, tưởng tượng, huy động được vốn sống vào quá trình đọc, viết, nói, nghe.
Trong đánh giá kết quả học tập cuối học kì, cuối năm học, cuối cấp học, tránh dùng lại các văn bản đã học trong sách giáo khoa làm ngữ liệu xây dựng các đề kiểm tra đọc hiểu và viết để đánh giá chính xác năng lực học sinh, khắc phục tình trạng học sinh chỉ học thuộc bài hoặc sao chép nội dung tài liệu có sẵn.
Khuyến khích việc xây dựng và sử dụng các đề mở trong kiểm tra, đánh giá để phát huy cao nhất khả năng sáng tạo của học sinh. Xây dựng bộ công cụ đánh giá để hạn chế tính chủ quan, cảm tính của người chấm.
Khi nhận xét, đánh giá các sản phẩm của học sinh, cần tôn trọng và khuyến khích cách nghĩ, cách cảm riêng của học sinh trên nguyên tắc không vi phạm những chuẩn mực đạo đức, văn hóa và pháp luật”.[1]
Với cách hướng dẫn như vậy, những năm học vừa qua, các lớp 6,7,10 và năm học này thêm lớp 8, lớp 11 học chương trình 2018 có nhiều thay đổi trong việc ra đề kiểm tra và chấm bài kiểm tra cho học trò.
Nếu như trước đây, khi học chương trình mới, giáo viên có thể lấy ngữ liệu ngoài sách giáo khoa hay trong sách giáo khoa cho phần đọc hiểu đều được. Riêng phần làm văn (viết) thì luôn đóng khung trong việc lấy một tác phẩm văn học trong sách giáo khoa cho học sinh phân tích, cảm nhận, trình bày suy nghĩ…của mình.
Nhưng, bây giờ nếu như ra đề như vậy là không đúng với hướng dẫn của Công văn số 3175/BGDĐT-GDTrH nên ngữ liệu của phần đọc hiểu và phần viết đều phải lấy ngoài sách giáo khoa.
Chính vì thế, một số thầy, cô giáo dạy Ngữ văn vẫn thường nói vui với học trò rằng những văn bản thơ, truyện… nào mà các em được học trong sách giáo khoa sẽ không phục vụ cho việc kiểm tra giữa kỳ, cuối kỳ và thi cuối cấp sau này.
Việc thay đổi này bắt buộc giáo viên và học sinh cũng phải thay đổi. Giáo viên ra đề kiểm tra không nhất thiết phải ra chi tiết từng ý và có câu lệnh “trình bày như đáp án sẽ đạt điểm tuyệt đối; trình bày được 3 ý; 2 ý…sẽ được bao nhiêu điểm”.
Bên cạnh đó, học sinh có thể viết, trình bày theo mạch cảm xúc, suy nghĩ của riêng mình, có thể bày tỏ chính kiến của bản thân, miễn sao “không vi phạm những chuẩn mực đạo đức, văn hóa và pháp luật” là đều có thể chấp nhận được.
Giáo viên, học sinh đã được chuẩn bị gì cho việc kiểm tra định kỳ, cuối kỳ bằng ngữ liệu…ngoài sách giáo khoa?
Mặc dù năm học này đã là năm thứ 2 thực hiện chương trình mới ở cấp trung phổ thông, năm thứ 3 ở cấp trung học cơ sở nhưng đến nay Bộ vẫn chưa có một đề mẫu công khai nào đối với môn Ngữ văn.
Sau những ồn ào trên báo chí về việc môn Ngữ văn sẽ kiểm tra trắc nghiệm kết hợp với tự luận đối với những lớp dạy chương trình 2018 thì ngày 18/8/2022, thông tin với báo chí, Vụ Giáo dục trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết:
“Để triển khai thực hiện Chương trình chương trình giáo dục 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức tập huấn giáo viên cốt cán toàn quốc nhằm nâng cao năng lực của giáo viên về xây dựng ma trận, đặc tả đề kiểm tra, đánh giá các môn học theo chương trình mới. Một trong những nội dung tập huấn là hướng dẫn kĩ thuật viết câu hỏi trắc nghiệm khách quan (đây là phần chung dành cho tất cả các môn học).
[…]Trên nguyên tắc giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục về chuyên môn, giáo viên căn cứ vào yêu cầu cần đạt của Chương trình Giáo dục phổ thông môn Ngữ văn để lựa chọn các hình thức kiểm tra, đánh giá theo đúng Thông tư 22/2021/TT-BGDĐT”. [2]
Chính vì thế, sau vụ tập huấn đề kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn kết hợp trắc nghiệm khách quan với tự luận mà sau đó đại diện Bộ chia sẻ với báo chí là tập huấn cho đội ngũ cốt cán các địa phương xong…lại giao quyền tự chủ cho nhà trường thì đến nay giáo viên chưa tập huấn, định hướng cụ thể nào về kiểm tra môn Ngữ văn.
Các hướng dẫn năm học hàng năm cũng chỉ dừng lại ở câu chung chung: “Đối với môn Ngữ văn, cần thực hiện tốt yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo hướng dẫn tại Công văn số 3175/BGDĐT-GDTrH ngày 21/7/2022 về việc hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn ở trường phổ thông”. [3]
Chính vì thế, có tỉnh ra đề Ngữ văn trắc nghiệm kết hợp với tự luận; có tỉnh ra tự luận hoàn toàn và đến nay chưa có một đề mẫu môn Ngữ văn chính thức nào được Bộ công bố. Cũng vì thế, việc kiểm tra định kỳ môn Ngữ văn đối với giáo viên dưới cơ sở vẫn còn gặp nhiều lúng túng.
Nếu ra đề tự luận hoàn toàn thì cấu trúc đề kiểm tra sẽ giống như những lớp dạy và học chương trình 2006, chỉ khác là lấy ngữ liệu ngoài sách giáo khoa- vì bộ phận chuyên môn chưa tập huấn đề mới cho giáo viên.
Trong khi, thói quen của giáo viên là làm đề kiểm tra theo đáp án chi tiết. Tất nhiên, khi chấm bài, học sinh làm khác đáp án của thầy cô là cho điểm thấp. Đặc biệt, đề kiểm tra định kỳ (kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ) thường kiểm tra tập trung chấm chéo nhau.
Cũng chính vì thế, có địa phương hướng dẫn các trường chọn vài văn bản (ngoài sách giáo khoa) cụ thể rồi cho học sinh chuẩn bị, khi ra đề kiểm tra thì giáo viên sẽ lấy một trong những bài đó đưa vào đề.
Thiết nghĩ, đến thời điểm này, Vụ Giáo dục Trung học cũng cần lên tiếng về việc đề kiểm tra môn Ngữ văn các lớp chương trình mới sẽ được thực hiện theo hình thức nào cho giáo viên được tường tận vấn đề. Bên cạnh đó, cũng cần có một đề mẫu chính thức về việc lấy ngữ liệu ngoài sách giáo khoa cho phần đọc hiểu và viết đối với môn Ngữ văn sẽ thực hiện như thế nào.
Bởi lẽ, nếu kiểm tra chương trình mới theo phẩm chất, năng lực nhưng cách chấm vẫn bám vào đáp án như trước đây, nhất là những văn bản ngoài sách giáo khoa sẽ khiến cho nhiều học sinh gặp khó khăn trong kiểm tra định kỳ, nhất là lớp 8, lớp 11- những lớp năm nay mới thực hiện giảng dạy năm đầu tiên.
Tài liệu tham khảo:
[1]https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Giao-duc/Cong-van-3175-BGDDT-GDTrH-2022-doi-moi-phuong-phap-day-va-kiem-tra-mon-Ngu-van-522950.aspx
[2]https://giaoduc.net.vn/bo-giao-duc-khong-bat-buoc-kiem-tra-mon-ngu-van-tu-luan-hay-trac-nghiem-post228939.gd#228939|zone-timeline-5|2
[3]https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Giao-duc/Cong-van-3899-BGDDT-GDTrH-2023-nhiem-vu-giao-duc-trung-hoc-nam-hoc-2023-2024-574670.aspx
