Thông tư số 09/2024/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về công khai trong hoạt động của các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân có hiệu lực thi hành từ ngày 19/7/2024 (thay thế Thông tư 36/2017/TT-BGDĐT).
Thông tư số 09 có nhiều điểm mới đáng chú ý như về bố cục thông tin công khai, hình thức công khai, chỉ số, số liệu cần nêu theo hướng dẫn về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học,... đang nhận được sự quan tâm, đánh giá cao của một số lãnh đạo cơ sở giáo dục đại học.
Bãi bỏ một số nội dung là phù hợp với bối cảnh thực hiện chuyển đổi số
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam - Tiến sĩ Thái Anh Tuấn - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh chia sẻ, việc Thông tư số 09 quy định công khai đối với giáo dục đại học giảm từ 05 biểu mẫu xuống còn 1 phụ lục giúp các trường dễ làm, dễ hiểu, hạn chế việc chồng chéo trong thực hiện thông tin công khai.
"So với Thông tư số 36, bố cục thông tin công khai như Thông tư số 09 quy định tạo thuận lợi cho các trường trong thực hiện; thuận tiện cho người học, xã hội vì sẽ biết được các thông tin cơ bản nhất về nhà trường khi tiếp cận báo cáo thường niên", thầy Tuấn chia sẻ.
Cùng chia sẻ về bố cục thông tin công khai theo Thông tư số 09, Thạc sĩ Nguyễn Việt Đức – Trưởng Phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng Trường Đại học Nông – Lâm Bắc Giang cho biết, ngay tại Điều 2, Thông tư số 09 quy định rõ mục đích việc công khai nhằm minh bạch các thông tin có liên quan của cơ sở giáo dục để nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, người lao động, người học, gia đình người học và xã hội biết, tham gia giám sát hoạt động của cơ sở giáo dục.
Thông tư 09 cũng quy định nội dung, cách thức, thời điểm công khai và nguyên tắc công khai để cơ sở giáo dục chủ động xây dựng thông tin theo chủ đề tương thích với cấu trúc trang thông tin điện tử của trường.
"Những thay đổi cơ bản của Thông tư 09 giúp nhà trường thuận lợi hơn trong việc thiết lập và thực hiện công khai một cách khoa học, tường minh theo đúng quy định, phù hợp với kết cấu thông tin điện tử của nhà trường; giúp cán bộ, viên chức và người lao động cùng tham gia vào giám sát hoạt động của nhà trường.
Dựa vào báo cáo thường niên, người học sẽ thấy được thực trạng của cơ sở đào tạo, từ đó có thể tiếp cận những nội dung mà họ quan tâm, định hướng hoạt động nghề nghiệp, lựa chọn ngành học, định hướng cho bản thân trong từng năm học, kỳ học,...", thầy Đức chia sẻ.
Về hình thức công khai, Thông tư số 09 đã lược bỏ một số quy định như cơ sở giáo dục phải niêm yết nội dung công khai tại cơ sở giáo dục.
Theo thầy Đức, việc bỏ quy định trên giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính trong việc công khai hoạt động đối với các trường đại học. Lược bỏ quy định cơ sở giáo dục phải niêm yết nội dung công khai tại cơ sở giáo dục là hoàn toàn phù hợp trong thời điểm các cơ sở giáo dục đang tích cực chuyển đổi số hiện nay, tạo điều kiện thuận lợi cho các trường trong việc thu thập, đăng tải và cập nhật thông tin nhanh chóng. Ngoài ra, quy định này cũng giúp cho công tác quản lý và sử dụng thông tin thống nhất, chính xác, nhanh chóng, kịp thời.
Còn theo thầy Tuấn, trong thời đại công nghệ số hiện nay, tất cả các cơ sở giáo dục đại học đều có cổng thông tin điện tử và gần như người dân có khả năng ứng dụng công nghệ để tìm hiểu, cập nhật thông tin trên các phương tiện truyền thông. Do đó, các cơ sở giáo dục chỉ cần thông tin công khai trên trang thông tin điện tử của trường là tất cả mọi người đều có thể đọc và tìm hiểu về trường.
"Các hình thức niêm yết công khai theo quy định trước đây tại Thông tư số 36 không còn phù hợp, lãng phí và không hiệu quả. Việc bỏ quy định cơ sở giáo dục phải niêm yết nội dung công khai tại cơ sở giáo dục là hoàn toàn phù hợp trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay", thầy Tuấn chia sẻ.
Theo tìm hiểu của phóng viên, Thông tư số 09 cũng đã bỏ quy định cơ sở giáo dục phải báo cáo kết quả thực hiện quy chế công khai của năm học trước và kế hoạch triển khai quy chế công khai của năm học sắp tới về cơ quan có thẩm quyền.
Với điểm này, thầy Tuấn cho rằng, quy định mới giúp các trường tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và giải trình với xã hội. Trong quá trình thực hiện tự chủ đại học, vấn đề công khai, thực hiện trách nhiệm giải trình là việc làm bắt buộc mà có lẽ 100% các trường đều nhận thức được và thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc. Chính vì thế, không cần thiết bắt buộc các trường phải báo cáo kết quả, cũng như kế hoạch triển khai quy chế công khai của năm học sắp tới đến cơ quan có thẩm quyền. Thay vào đó, các trường sẽ phải chủ động thực hiện việc công khai vì điều này mang lại hiệu quả, thuận lợi cho hoạt động của trường trong bối cảnh tự chủ.
Trong khi đó, thầy Đức cho hay, bỏ quy định cơ sở giáo dục phải báo cáo kết quả thực hiện quy chế công khai của năm học trước và kế hoạch triển khai quy chế công khai của năm học sắp tới về cơ quan có thẩm quyền theo Thông tư số 09 giúp cho nhà trường giảm bớt các thủ tục phiền hà trong khâu báo cáo, đồng thời giúp tăng cường tính minh bạch, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà trường về thông tin công khai hàng năm.
Mang tính định lượng cao
Tại Khoản 1, Điều 12, Mục 5, Thông tư số 09 quy định công khai cần: "Thông tin về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, phù hợp với kết quả do Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố (đối với các cơ sở giáo dục đại học)".
Thông tư số 09 quy định nhiều chỉ số, số liệu các cơ sở giáo dục đại học cần nêu theo hướng dẫn về tiêu chuẩn của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học (Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học). Cụ thể như: chỉ số đánh giá về đội ngũ giảng viên toàn thời gian, thống kê đội ngũ giảng viên toàn thời gian theo các lĩnh vực đào tạo; các chỉ số đánh giá về cơ sở vật chất, diện tích đất và diện tích sàn xây dựng phục vụ đào tạo; các chỉ số đánh giá về tuyển sinh và đào tạo; các chỉ số đánh giá về hoạt động khoa học và công nghệ, về tài chính, kết quả thu, chi hoạt động.
Với việc quy định báo cáo công khai phải có chỉ số, số liệu cần nêu theo hướng dẫn về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh chia sẻ, các chỉ số, số liệu công khai theo Thông tư số 09 hoàn toàn phù hợp và bám sát quy định Chuẩn cơ sở giáo dục đại học.
"Việc báo cáo công khai các chỉ số mà Thông tư số 09 quy định giúp nhà trường rà soát, kiểm tra, đối sánh giữa các chỉ số của nhà trường so với Chuẩn cơ sở giáo dục đại học. Từ đó, nhà trường có chính sách, giải pháp phù hợp để cải tiến hoạt động của nhà trường, từng bước đạt chuẩn quy định. Tất nhiên hiện nay, nếu so với Chuẩn, nhà trường vẫn còn một số chỉ số chưa đạt. Nhà trường sẽ có giải pháp, lộ trình cụ thể để từng bước đạt chuẩn theo quy định", thầy Tuấn chia sẻ.
Đồng tình với quan điểm đó, thầy Đức cho rằng, các chỉ số, số liệu cần nêu theo hướng dẫn về tiêu chuẩn của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học là những nội dung căn bản cần được công khai và công bố, cam kết đảm bảo chất lượng trong hoạt động của trường.
"Các chỉ số, số liệu cần công khai quy định tại Thông tư số 09 bám sát theo từng tiêu chuẩn của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học làm cho việc công khai của nhà trường được rõ ràng và minh bạch hơn so với quy định trước đây tại Thông tư số 36", thầy Đức chia sẻ.
Cũng theo thầy Đức, đến thời điểm thực hiện báo cáo công khai theo Thông tư số 09, để nhà trường đạt các tiêu chí, tiêu chuẩn của Chuẩn thì cần phải có lộ trình thực hiện cụ thể. Trước tiên, nhà trường cần nghiên cứu, quán triệt nội dung của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học đến từng bộ phận, thành viên trong đơn vị trường. Trên cơ sở đó, mỗi đơn vị phụ trách lĩnh vực hoạt động cần khẩn trương xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện đầu mục công việc phù hợp với từng chuẩn theo lĩnh vực được phân công.
Đồng thời, nhà trường cũng cần điều chỉnh kế hoạch hoạt động trong thời gian tiếp theo sao cho phù hợp với yêu cầu mới; thường xuyên giám sát, cải tiến chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục đại học, đảm bảo đạt tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn thuộc phạm vi áp dụng cho cơ sở giáo dục đại học từ năm 2025.
Thông tư số 09 quy định thông tin về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học được Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Đặng Ứng Vận - nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học Văn phòng Chính phủ đánh giá là một điểm rất mới của Thông tư số 09 so với Thông tư số 36.
"Thông tư số 09 yêu cầu hàng năm các trường cần báo cáo thông tin về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học đã thể hiện rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đặc biệt dành sự quan tâm và quản lý rất chặt trong thực hiện Chuẩn cơ sở giáo dục đại học. Như vậy, khi thực hiện báo cáo công khai hàng năm, các trường đều phải báo cáo đầy đủ mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học", thầy Vận cho biết.
Lý giải thêm vì sao việc quy định thông tin về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học lại là điểm mới, quan trọng của Thông tư số 09, thầy Vận cho rằng, Chuẩn cơ sở giáo dục đại học mới được Bộ ban hành năm 2024, là tiêu chuẩn, tiêu chí tối thiểu mà trường đại học phải đạt được. Chuẩn cơ sở giáo dục đại học mang tính định lượng hơn so với bộ tiêu chuẩn đánh giá tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nên các trường có thể gặp khó khi thực hiện theo Chuẩn cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, dù khó, nhưng các trường vẫn phải cố gắng để đạt được tiêu chuẩn tại Thông tư số 01.
Bên cạnh đó, thầy Vận cũng chia sẻ, việc cơ sở giáo dục đại học giảm từ 5 biểu mẫu xuống còn 1 phụ lục (báo cáo thường niên), trong đó yêu cầu chi tiết các nội dung hơn Thông tư số 36 (chi tiết về thu, chi tài chính,...) là cách làm mang tính định lượng hóa cao. Do đó, các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục khi tiến hành đánh giá ngoài chắc chắn có thể dựa vào báo cáo thường niên của trường đại học - như có thêm yếu tố làm cơ sở để đánh giá, xét các tiêu chuẩn kiểm định.
Theo quy định, ngày 19/7/2024, Thông tư số 09 chính thức có hiệu lực.
Thầy Tuấn cho hay, việc thực hiện công khai theo Thông tư số 09 cơ bản thuận lợi, dữ liệu, số liệu thông tin thống nhất để có thể phục vụ thực hiện kiểm định, cũng như công khai số liệu về chuẩn cơ sở về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học. Việc thực hiện công khai này hoàn toàn phù hợp với Luật số 10/2022/QH15 của Quốc hội: Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Nhà trường nhận thức được vấn đề quan trọng của việc công khai, trách nhiệm giải trình trong tự chủ nên có ý thức và trách nhiệm để thực hiện đúng Thông tư số 09.
Còn thầy Đức chia sẻ, khi Thông tư số 09 có hiệu lực, bên cạnh những thuận lợi, nhà trường cũng đối mặt với một số khó khăn như phải huy động nhiều nhân lực, vật lực hơn để thực hiện các nội dung công khai đảm bảo đúng quy định.
