Vừa qua, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã đăng tải một số bài viết nêu lên những hình ảnh không đẹp, phản cảm trong cộng đồng, như một hồi chuông cảnh báo về sự thiếu ý thức, kém văn hóa của một bộ phận người dân như: tham gia giao thông theo kiểu “điền vào chỗ trống”, trèo lên hiện vật tại các bảo tàng, xả rác bừa bãi, gây mất trật tự nơi công cộng,...

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Vũ Quỳnh Trang - Hoa Hậu Đại sứ Du Lịch Đông Nam Á 2024, giảng viên Học viện Ngoại giao, người dẫn chương trình truyền hình, nhà sáng tạo nội dung “Hoa hậu vỉa hè” chia sẻ về vai trò, trách nhiệm của người nổi tiếng, người có tầm ảnh hưởng đối với vấn đề này.

Giáo dục văn hóa ứng xử là “chìa khóa” nâng cao ý thức văn hóa cộng đồng

Bàn về vấn đề này, Hoa Hậu Đại sứ Du Lịch Đông Nam Á 2024 chia sẻ: “Hiện nay, tình trạng thiếu ý thức, kém văn hóa của một bộ phận người dân vẫn tồn tại, đặc biệt, trong những hành vi liên quan đến giao thông hay việc ứng xử tại các không gian công cộng.

Những hành động như tham gia giao thông theo kiểu "điền vào chỗ trống", trèo lên các hiện vật tại bảo tàng, xả rác bừa bãi, chen lấn khi xếp hàng,... không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng với những người xung quanh, với tài sản văn hóa, mà còn gây ảnh hưởng đến hình ảnh của cộng đồng...

Văn hóa ứng xử nơi công cộng là một phần quan trọng phản ánh ý thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong xã hội. Những vấn đề này cần được cải thiện thông qua giáo dục, nhằm giúp mỗi cá nhân nhận thức rõ ràng hơn về vai trò và trách nhiệm của mình".

Cô Vũ Quỳnh Trang cũng chia sẻ: “Trên cương vị hoa hậu, cũng đồng thời là giảng viên tại Học viện Ngoại giao, tôi thấy yếu tố giáo dục đóng vai trò rất quan trọng. Tôi muốn lan tỏa, truyền cảm hứng, giúp các bạn trẻ hiểu rõ về giá trị văn hóa, đặc biệt, trong cách ứng xử hàng ngày. Tôi muốn nhấn mạnh về tầm quan trọng của giáo dục, văn hóa và giá trị bền vững trong việc xây dựng nền tảng xã hội văn minh.

Chẳng hạn, khi tham gia giao thông, chúng ta cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật như đi đúng làn đường, dừng đèn đỏ và nhường đường cho người đi bộ... Việc chấp hành đúng Luật Giao thông đường bộ, giúp đảm bảo an toàn cho chính mình, thể hiện sự tôn trọng đối với những người cùng tham gia giao thông.

Khi đến các di tích lịch sử, cần chú ý tuân thủ các quy định của ban quản lý, như không trèo lên hiện vật, không chạm tay vào các đồ vật trưng bày và giữ gìn vệ sinh chung. Ngoài ra, nên quan sát và học hỏi cách ứng xử của người dân địa phương. Từ đó, điều chỉnh hành vi sao cho phù hợp với văn hóa, truyền thống, thể hiện sự tôn trọng với giá trị lịch sử của địa phương".

Cô Trang bày tỏ: “Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn lồng ghép những kiến thức chuyên môn và văn hóa ứng xử trong xã hội vào bài giảng. Tôi mong muốn trang bị cho sinh viên nền tảng chuyên môn vững chắc, giúp các em rèn luyện kỹ năng mềm, thực hành những hành vi ứng xử văn minh trong cuộc sống.

Tôi cho rằng, dù ở bất kỳ đâu, việc thể hiện văn hóa ứng xử chuẩn mực luôn là yếu tố quan trọng. Sự văn minh được thể hiện qua lời nói nhẹ nhàng, thái độ lịch sự và ý thức giữ gìn môi trường chung. Bằng cách lắng nghe, học hỏi và điều chỉnh hành vi của mình, mỗi cá nhân không chỉ xây dựng hình ảnh tốt đẹp cho bản thân, mà còn góp phần tạo nên một cộng đồng thân thiện, văn minh và tôn trọng lẫn nhau”.

Chia sẻ về trách nhiệm của một nhà sáng tạo nội dung khi hoạt động trên nền tảng TikTok, “Hoa hậu vỉa hè” nhấn mạnh vai trò của mình trong việc truyền tải thông điệp tích cực: “Là nhà sáng tạo nội dung và được nhiều bạn trẻ quan tâm, tôi ý thức rằng, bản thân cần cân nhắc kỹ lưỡng về nội dung, thông điệp và hình ảnh truyền tải. Tôi không muốn vô tình lan tỏa những hình ảnh chưa chuẩn mực, điều đó có thể gây hiểu nhầm cho người xem rằng những hành động đó được chấp nhận và có thể học theo.

Ngoài ra, khi sáng tạo nội dung, trong các video ghi lại hành trình khám phá các quán ăn địa phương, tôi thường lồng ghép những câu chuyện thực tế để tăng tính gần gũi và ý nghĩa.

Nếu tình cờ gặp các bạn trẻ có những hành động chưa phù hợp với văn hóa ứng xử, tôi sẽ nhẹ nhàng góp ý hoặc đưa ra lời khuyên. May mắn thay, các bạn thường lắng nghe và thay đổi. Tôi hy vọng, thông qua những tương tác nhỏ, có thể lan tỏa những bài học ý nghĩa đến cộng đồng, góp phần xây dựng một môi trường sống văn minh và tôn trọng lẫn nhau”.

Người trẻ cần nâng cao ý thức về văn hóa ứng xử trong cuộc sống hàng ngày

Với tư cách là một hoa hậu, MC, nhà sáng tạo nội dung và giảng viên, cô Vũ Quỳnh Trang đã thể hiện trách nhiệm trong việc lan tỏa những giá trị văn hóa tích cực. Bằng sự kết hợp giữa chuyên môn và nhiệt huyết, cô không ngừng truyền cảm hứng cho cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ về văn hóa ứng xử nơi công cộng.

Nữ giảng viên chia sẻ: “Dù ở cương vị nào, tôi luôn cố gắng truyền tải những điều tốt đẹp trong cuộc sống, đặc biệt, văn hóa ứng xử nơi công cộng.

Các video tôi thực hiện đều được trau chuốt kỹ lưỡng để lan tỏa các hành động đẹp, giúp cộng đồng nhận thức rõ về những giá trị cần được gìn giữ và phát huy. Tôi tin rằng, mỗi hành động nhỏ, mỗi chia sẻ chân thành đều có thể tạo nên những thay đổi tích cực trong cộng đồng".

Để nâng cao ý thức cộng đồng, nữ giảng viên đã đưa ra một số giải pháp thiết thực:

Thứ nhất, giáo dục về văn hóa ứng xử cần được triển khai từ sớm. Học sinh tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông là nhóm tiếp cận mạng xã hội từ rất sớm, nhưng lại thiếu khả năng kiểm soát nội dung, phân biệt thông tin. Chính vì vậy, việc giáo dục về văn hóa ứng xử từ khi còn nhỏ sẽ giúp các em hình thành nhận thức đúng đắn, biết cách xử lý thông tin và hành xử phù hợp trong cuộc sống hàng ngày.

Thứ hai, việc sáng tạo các video theo chủ đề và lồng ghép yếu tố văn hóa qua hình thức kể chuyện sinh động, có câu chuyện kịch tính cũng là một phương thức hiệu quả để truyền tải thông điệp. Hình thức này dễ tiếp cận, giúp người xem cảm nhận thông điệp một cách tự nhiên và chân thật. Từ đó, dễ dàng truyền tải những giá trị văn hóa tích cực như ứng xử văn minh, tôn trọng sự khác biệt hay giữ gìn truyền thống.

Thứ ba, các cơ quan truyền thông, báo chí nên hợp tác với những người nổi tiếng, những người có tầm ảnh hưởng để tổ chức các buổi giao lưu, tọa đàm tại các trường học. Đồng thời, các buổi giao lưu có thể kết hợp với thiết kế thêm những trò chơi tình huống, giúp học sinh thực hành và xử lý tình huống trong đời sống hàng ngày. Thông qua hình thức học tập này, các em hiểu rõ về văn hóa ứng xử, rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, nâng cao khả năng giao tiếp...

Thứ tư, việc xây dựng bộ quy tắc ứng xử tại các di tích lịch sử và địa điểm văn hóa là rất cần thiết. Một bộ quy tắc ứng xử rõ ràng và dễ hiểu sẽ giúp mọi người dễ dàng thực hiện các hành vi phù hợp, từ việc bảo vệ hiện vật, giữ gìn vệ sinh, đến cách cư xử tôn trọng đối với các giá trị văn hóa.

Cũng theo cô Quỳnh Trang, văn hóa là mục tiêu của sự phát triển. Văn hóa là kết quả của sự sáng tạo, là yếu tố nền tảng chi phối mọi hoạt động của con người. Văn hóa định hình những giá trị, niềm tin và quy tắc ứng xử. Qua đó, con người không chỉ tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống, mà còn phát triển bản thân. Văn hóa không đơn thuần là những tập tục hay di sản vật chất mà là nguồn động lực tinh thần mạnh mẽ, giúp con người thích nghi, sáng tạo và đổi mới trong một xã hội đang không ngừng thay đổi.

Hoa hậu Vũ Quỳnh Trang cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc thay đổi nhận thức đối với các bạn trẻ, vì đây là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một cộng đồng văn minh, giàu bản sắc văn hóa.

Cô cho rằng: "Các bạn trẻ cần có tư duy cởi mở và sẵn sàng tiếp nhận những giá trị mới. Việc quan sát những người xung quanh, học hỏi từ các mô hình sống tích cực, sẽ giúp các bạn trẻ dễ dàng nhận thức và áp dụng các hành vi ứng xử có văn hóa vào cuộc sống hàng ngày.

Đặc biệt, việc tìm hiểu và nhận thức đúng đắn về văn hóa ứng xử từ các nguồn thông tin chính thống sẽ giúp các bạn trẻ tránh được những hành động thiếu chuẩn mực, đồng thời góp phần xây dựng một cộng đồng lành mạnh, văn minh và phát triển bền vững".

Thông qua những chia sẻ này, Hoa hậu Quỳnh Trang hy vọng có thể truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các bạn trẻ, khuyến khích họ nâng cao ý thức về văn hóa ứng xử và nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng trong cuộc sống hàng ngày. Cô mong muốn các bạn trẻ biết tôn trọng những giá trị văn hóa truyền thống, học cách thể hiện sự tôn trọng đó qua hành động cụ thể, trong văn hóa ứng xử nơi công cộng.