Trong thế giới hiện đại, với sự phát triển của nền kinh tế số, thông tin dù tồn tại ở dạng vật lý hay kỹ thuật số đều trở thành tài sản, nguồn lực thiết yếu và lợi thế cạnh tranh của các tổ chức.
Điều này đặt ra yêu cầu tất yếu cho các tổ chức là phải làm sao để quản lý tài sản thông tin của mình một cách hợp lý nhất. Chính vì nhu cầu cấp thiết đó, nhiều cơ sở giáo dục đại học đã mở ngành đào tạo Quản lý thông tin.
Ngành học cung cấp nền tảng kiến thức đa dạng
Trao đổi với Tạp chí Điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin – Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho hay: "Sinh viên ngành Quản lý thông tin tại trường sẽ được trang bị 4 nhóm kiến thức:
Thứ nhất là kiến thức nền tảng về công nghệ thông tin. Đây được coi là công cụ để có thể quản trị thông tin hiệu quả;
Thứ hai là nhóm kiến thức về khoa học quản lý. Những người làm trong ngành này cần phát triển tư duy quản lý để hiểu rõ cách thức tổ chức vận hành và thấy được luồng chảy của thông tin trong tổ chức, đặc biệt là quá trình ra quyết định dựa trên thông tin và số liệu;
Thứ ba là nhóm kiến thức về quản trị kinh doanh. Khi muốn làm trong môi trường doanh nghiệp thì các bạn phải hiểu được cơ cấu doanh nghiệp, cách thức vận hành của doanh nghiệp, cơ cấu phòng ban của doanh nghiệp, đặc biệt là cách thức vận hành của kinh tế thị trường;
Thứ tư là nhóm kiến thức về khoa học thông tin. Nhóm kiến thức này sẽ cung cấp cho sinh viên kỹ năng thu thập, tìm kiếm, tổ chức, xử lý, lưu trữ và phân phối thông tin tới người dùng.
Ngoài 4 nhóm kiến thức cơ bản ấy, sinh viên còn được học nhiều nhóm kiến thức khác như khoa học cơ bản về tự nhiên, xã hội".
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Hùng, cử nhân ngành Quản lý thông tin sẽ có nền tảng kiến thức rất tốt về cả công nghệ, quản lý, khoa học thông tin, kinh tế, khoa học cơ bản về xã hội nhân văn. Đây là một thuận lợi cho các bạn trong quá trình tìm kiếm việc làm.
Ngành Quản lý thông tin là ngành “nhiều công nghệ” nhất trong Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội. Nhà trường hiện có 6 phòng thực hành máy tính với hơn 300 máy tính. Ngoài ra, khoa được Đại học Quốc gia Hà Nội đầu tư phòng lab thực hành đa năng hiện đại, với hệ thống máy tính, máy chủ, thiết bị số hóa, thiết bị an ninh, thiết bị nghe nhìn, thư viện… phục vụ tốt cho nhu cầu học tập và nghiên cứu của sinh viên.
Sinh viên ngành này cũng được tiếp cận được với nhiều nguồn lực chung của Đại học Quốc gia Hà Nội như hệ thống Trung tâm Thư viện và Tri thức số (VNU-LIC) cũng như đội ngũ giảng viên, chuyên gia chất lượng cao đến từ các trường thành viên.
Thầy Hùng cũng thông tin thêm: Hiện nay công tác kết nối với doanh nghiệp hỗ trợ sinh viên thực tập đang là thế mạnh lớn nhất của khoa Thông tin - Thư viện. Xuất phát từ quan điểm cho rằng, học sinh nên được làm trước, học sau, chương trình đào tạo ngành Quản lý thông tin của trường đã được thiết kế sao cho sinh viên có cơ hội thực tập trong 3 học kỳ, bắt đầu ngay từ năm thứ 2.
“Đầu tiên, đến doanh nghiệp sinh viên chưa cần phải làm gì nhiều, mà đến với tâm thế để học và cảm nhận môi trường doanh nghiệp, đặc biệt là quan sát nhu cầu thực tế về nhân lực của doanh nghiệp đó.
Từ đó sinh viên sẽ định hình được bản thân cần phải có những kỹ năng gì để đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp, khi quay trở lại trường các bạn sẽ chú trọng hơn việc học của mình, tập trung vào những điểm mạnh của bản thân, những điều mà doanh nghiệp cần để học hỏi và phát triển bản thân”, thầy Hùng nhấn mạnh.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Mai, Phó trưởng khoa Thông tin, Thư viện - Trường Đại học Văn hóa Hà Nội cho biết, chương trình đào tạo ngành Quản lý thông tin của trường tập trung vào việc cung cấp kiến thức và kỹ năng để quản lý thông tin hiệu quả trong các môi trường tổ chức hiện đại. Chương trình bám sát mục tiêu của quản lý thông tin là thiết kế, phát triển, quản lý và khai thác thông tin trên tinh thần đổi mới, cập nhật với xu thế kinh tế, xã hội.
Mục tiêu của chương trình là “đào tạo cử nhân có kiến thức toàn diện và hệ thống về hoạt động quản trị thông tin trong các môi trường tổ chức khác nhau; có kỹ năng chuyên môn về quản trị thông tin; có đạo đức và trách nhiệm của người làm nghề thông tin; có kỹ năng giao tiếp ứng xử và khả năng thích ứng với môi trường làm việc đa dạng, sử dụng được tiếng Anh trong giao tiếp và trong hoạt động chuyên môn; có thể làm việc độc lập hoặc theo nhóm”.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Mai, Phó trưởng Khoa Thông tin, Thư viện, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội. Ảnh: NVCC
Để triển khai đào tạo ngành Quản lý thông tin, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã có sự chuẩn bị về nhiều mặt từ đội ngũ giảng viên đến cơ sở vật chất. Theo đó, cô Mai cho hay, đội ngũ giảng viên cơ hữu của trường có trình độ cao, có kinh nghiệm trong nghiên cứu và đào tạo về Quản lý thông tin và công nghệ thông tin. Ngoài ra, nhà trường thường xuyên cộng tác và mời các chuyên gia có uy tín trong các lĩnh vực liên quan tham gia giảng dạy nhiều học phần trong chương trình đào tạo.
Cơ sở vật chất phục vụ đào tạo cũng được trường chú trọng. Môi trường vật lý và số chuyên nghiệp được ưu tiên phát triển nhằm nâng cao hiệu quả học tập, nghiên cứu và thực hành, thực tập cho sinh viên.
Trung tâm Thông tin Thư viện của trường vừa được xây dựng mới, trang thiết bị hiện đại, trong đó có bố trí riêng không gian thực hành, thực tập cho sinh viên ngành Thông tin thư viện và Quản lý thông tin.
Hiện nay, nhà trường đang sử dụng 2 nền tảng quản trị tài nguyên số tiên tiến do 2 công ty công nghệ (một của Việt Nam và một của Hàn Quốc) phát triển để giúp sinh viên có các môi trường học tập và thực hành hiện đại, đa dạng.
“Ngành Quản lý thông tin chào đón những bạn trẻ ưa thích việc tổ chức, phân tích, làm việc với thông tin và công nghệ thông tin. Có được những kỹ năng mềm như: làm việc độc lập, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, giao tiếp và phối hợp công việc hiệu quả với đồng nghiệp và khách hàng cũng là một lợi thế lớn.
Ngành học này có tốc độ thay đổi nhanh chóng nên khả năng linh hoạt và sáng tạo, liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức mới cũng sẽ góp phần giúp các bạn phát triển và thành công trong lĩnh vực này”, cô Mai nói.
Bạn Dương Thị Thanh, sinh viên năm 3 ngành Quản lý thông tin, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội bộc bạch: “Các thầy cô trong khoa Thông tin - Thư viện rất nhiệt tình, thân thiện và cởi mở với sinh viên. Đây là điều mà mình đã cảm nhận được ngay từ năm nhất.
Khi mình hay những bạn sinh viên khác gặp vấn đề về kiến thức, kỹ năng, điểm số,... thầy cô đều sẵn sàng, tận tình giải đáp cho sinh viên.
Mình nhớ trước khi kết thúc kỳ 2 năm học này, mình đã rất băn khoăn về dự định cho công việc trong tương lai. Nhưng thật may mắn khi mình đã được thầy cô tư vấn, khuyên nhủ và định hướng rất nhiều điều, cho mình nhiều góc nhìn về tương lai sau này. Mình cảm thấy rất vui và may mắn khi được học tập, làm việc cùng những người thầy, người cô vừa có tâm vừa có tầm như vậy”.
Khả năng phát triển sự nghiệp không giới hạn
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Hùng cho hay, nhiệm vụ cốt lõi của ngành Quản lý thông tin là đào tạo ra được các chuyên gia thông tin, với nhiều vai trò quan trọng trong các tổ chức, doanh nghiệp.
Về cơ bản, một chuyên gia thông tin cần đảm bảo thông tin được cung cấp chính xác về người nhận, nội dung, thời điểm, chi phí, và hình thức phù hợp với khả năng tiếp nhận của người dùng. Điều này nghĩa là thông tin phải được điều chỉnh cho phù hợp với từng đối tượng cụ thể.
Thầy Hùng cũng lưu ý, việc tiếp cận thông tin sớm có thể mang lại lợi thế cạnh tranh cho các chuyên gia thông tin, tuy nhiên, điều này cũng đặt họ trước những rủi ro tiềm tàng. Theo đó, các vị trí việc làm trong lĩnh vực thông tin sẽ được tiếp xúc với đa dạng các loại thông tin, điều này đòi hỏi nhân sự phải có một nền tảng đạo đức nghề nghiệp vững chắc để đảm bảo thông tin được sử dụng phù hợp với mục đích, đạo đức và tuân thủ pháp luật.
Đồng tình với quan điểm này, Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Mai khẳng định, cử nhân ngành Quản lý thông tin có thể làm việc ở rất nhiều vị trí trong các cơ quan, doanh nghiệp như: Chuyên viên quản trị thông tin; Chuyên viên tư vấn thông tin; Chuyên viên quản trị cơ sở dữ liệu; Trợ lý thông tin; Nhân viên hỗ trợ truyền thông; Chuyên viên phân tích dữ liệu; Chuyên viên quản lý hồ sơ; Chuyên viên xử lý thông tin và quản trị hệ thống thông tin;...
Trong khi đó, anh Hoàng Dũng - Giám đốc Công ty cổ phần tư vấn và tích hợp Công nghệ D&L (chuyên tư vấn và cung cấp các giải pháp, dịch vụ, sản phẩm trong lĩnh vực công nghệ thông tin), đồng thời là thành viên trong Hội đồng khoa học của Viện nghiên cứu và Phát triển Tri thức số, trực thuộc Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, chia sẻ: “Nhu cầu nhân lực ngành Quản lý thông tin hiện nay trong các đơn vị, doanh nghiệp là rất lớn. Lý do là bên cạnh các ngành nghề truyền thống khác (ví dụ thư viện, lưu trữ) thì nhu cầu quản trị thông tin và tri thức (đặc biệt là tri thức số) ngày càng nhiều và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo lợi thế cạnh tranh của tổ chức, doanh nghiệp.
Hiện nay công ty tôi có 2 sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội mới thực tập xong và đã được tuyển dụng chính thức. Các bạn sẽ làm về nghiệp vụ thư viện như: hỗ trợ triển khai, đào tạo, hướng dẫn khách hàng sử dụng, quản trị ứng dụng quản lý tài nguyên số.
Mức lương khởi điểm của các bạn dao động từ 8-10 triệu đồng/tháng. Còn khả năng phát triển của nhân sự là không giới hạn. Các bạn tốt nghiệp ngành Quản lý thông tin hoàn toàn có thể phấn đấu để trở thành trưởng nhóm, trưởng phòng, quản lý dự án hoặc có thể là chủ doanh nghiệp”.
Giám đốc Công ty cổ phần tư vấn và tích hợp Công nghệ D&L cũng chỉ ra một số kỹ năng sinh viên cần rèn luyện để sau khi ra trường có thể đáp ứng tốt yêu cầu công việc như: Kỹ năng số; kỹ năng làm việc nhóm; kỹ năng tự tìm hiểu, tìm kiếm thông tin; kỹ năng đặt câu hỏi, và đặc biệt, sinh viên cần học tập tốt tiếng Anh.
Một số thuận lợi và thách thức trong đào tạo
Chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn trong quá trình đào tạo ngành Quản lý thông tin, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Hùng cho hay: Thương hiệu của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn Hà Nội là một lợi thế lớn trong công tác tuyển sinh ngành Quản lý thông tin. Trường cũng tự hào là một trong những cơ sở giáo dục đại học tiên phong trong đào tạo ngành này, bởi vậy đã tích lũy được kinh nghiệm trong giảng dạy, hướng dẫn sinh viên.
“Ngành Quản lý thông tin bao gồm cả kiến thức về công nghệ và kinh tế. Tuy nhiên, vì là trường chuyên đào tạo Khoa học Xã hội và Nhân văn, bởi vậy dù đầu vào rất cao nhưng đâu đó một số bạn theo khối C sẽ hơi đuối khi học ngành này. Theo học khối D có lẽ là hợp lý nhất, sinh viên sẽ vừa có tư duy nhạy cảm trong cách nhìn nhận vấn đề, vừa có tư duy logic, vừa có khả năng về ngoại ngữ”, thầy Hùng nhấn mạnh.
Trong khi đó, Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Mai cho rằng, ngành Quản lý thông tin gắn liền với sự phát triển của công nghệ thông tin, công nghệ số nên sự phát triển và ứng dụng rộng khắp của công nghệ là một lợi thế cho quá trình đào tạo và thực hành, thực tập.
Sự phát triển của công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong các ngành, các lĩnh vực đồng thời tạo ra nhu cầu cao về nhân lực quản lý thông tin và mang lại cơ hội việc làm cho sinh viên sau tốt nghiệp.
Bên cạnh đó, theo cô Mai, đây là một ngành mới ở Việt Nam nên đào tạo nhân lực Quản lý thông tin cũng đứng trước các thách thức đáng kể như:
Công nghệ thông tin và thông tin liên tục phát triển và biến đổi đòi hỏi chương trình đào tạo nhân lực và cơ sở vật chất phục vụ đào tạo ngành Quản lý thông tin phải hết sức linh hoạt và cập nhật nhanh nhất với các xu hướng mới và yêu cầu của thị trường.
Mặt khác, sự cạnh tranh giữa các trường đào tạo ngành Quản lý thông tin trong nước và quốc tế cũng đòi hỏi các trường phải chú trọng việc xây dựng chương trình đào tạo đảm bảo chất lượng, đáp ứng được nhu cầu của lĩnh vực Quản lý thông tin trên thực tế.
Để vượt qua các thách thức trong đào tạo nhân lực Quản lý thông tin giai đoạn hiện nay, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã thực hiện nhiều biện pháp như: Nghiên cứu và xác định đúng định hướng, mục tiêu đào tạo; thường xuyên tham khảo chương trình và kinh nghiệm đào tạo từ các chuyên gia và các trường ischool ở các quốc gia phát triển; thường xuyên cập nhật và phát triển chương trình đào tạo, tăng cường năng lực cho đội ngũ giảng viên; cộng tác với các đơn vị sử dụng lao động, liên kết với các chuyên gia, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp để cung cấp môi trường thực hành, thực tập cho sinh viên; đổi mới chương trình đào tạo theo định kỳ 2,5 năm (điều chỉnh nhỏ) và 5 năm (điều chỉnh lớn).
“Với những biện pháp này, nhà trường đã từng bước giải quyết được một số thách thức và đạt được những thành tựu bước đầu. Tuy nhiên, để hoạt động đào tạo đạt được những bước phát triển hơn nữa, chúng tôi mong muốn Nhà nước sẽ có những chính sách để đầu tư mạnh hơn cho các nguồn lực phục vụ đào tạo, nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực Quản lý thông tin”, cô Mai chia sẻ.
